ICAO Qazaqstanǵa Azamattyq avıatsııany damytýdyń bas josparyn ázirleýge kómektesedi – Salvatore Shakkıtano

ASTANA. KAZINFORM – Halyqaralyq azamattyq avıatsııa uıymy (ICAO) keńesiniń prezıdenti Salvatore Shakkıtanonyń Astanaǵa kelgenin paıdalanyp, Qazaqstannyń avıatsııa salasy qalaı damyp kele jatqany týraly suhbat qurýdyń sáti tústi.

– Qazaqstandaǵy avıatsııalyq qaýipsizdik deńgeıi ICAO standarttaryna saı dep aıtýǵa bola ma?

– Eń áýeli aıtarym, Qazaqstan sońǵy jyldary avıatsııalyq qaýipsizdik pen ushý qaýipsizdigin saqtaý baǵytynda zor jetistikke jetti. Tek standarttardy oryndap qana qoımaı, olardy tıimdi túrde júzege asyra alatyn júıe qalyptastyra aldyńyzdar.

Keıingi 5-6 jylda azamattyq avıatsııa salasynda aýqymdy reformalar júrgizildi. Jańa saıasat qabyldanyp, qurylymdar qaıta úılestirýden ótti, kóptegen jas maman men kásibı kadr tartyldy. Halyqaralyq standarttardyń sapaly enýine, eń áýeli osy mamandar eleýli úles qosyp jatyr.

Dál qazir Qazaqstanyń avıatsııalyq qaýipsizdik talaptaryn oryndaý deńgeıi joǵary baǵalanyp otyr. Tekseris nátıjeleri eldiń kórsetkishteri jahandyq ortasha deńgeıden joǵary ekenin kórsetedi. Bul, sózsiz, zor jetistik. Árıne, damý men jetilý úzdiksiz bolý kerek.

– Bul áleýet Qazaqstannyń tek óńirlik emes, jahandyq áýe habyna aınalý týraly maqsatyn oryndaýǵa jetkilikti me?

– Avıatsııa – tabıǵatynan jahandyq sala. Áýe qatynasy – halyqaralyq ózara baılanys quraly. Munda, eń aldymen senimdi ınfraqurylym qajet. Sonymen qatar naryqty yryqtandyryp, áýe tasymalyn qol jeterlikteı etetin memlekettik bastamalar mańyzdy.

Qazaqstan «ashyq aspan» saıasatyn júrgizip keledi. Bul sheteldik áýe kompanııalarynyń ishki naryqqa ońaı enýine múmkindik beredi. Sonymen qatar eldiń ulttyq tasymaldaýshysy da turaqty ósip, senimdi damyp keledi.

Geografııalyq turǵydan qarasaq, Qazaqstan Eýropa men Azııa-Tynyq muhıty aımaǵynyń ortasynda jatyr. Bul áýe qatynastaryn keńeıtýde kóp artyqshylyq beredi. Sondyqtan Qazaqstannyń aımaqtyq qana emes, jahandyq avıatsııada da mańyzdy ról atqarýyna barlyq alǵyshart bar.

Endigi mańyzdy qadam – halyqaralyq standarttardan taımaı, ınfraqurylymdy damytý jáne avıatsııa mamandarynyń jańa býynyn daıarlaý.

– Maman daıarlaý isinde ICAO qandaı kómek bere alady? Qazaqstan jastary uıymda jumys isteý úshin qandaı talaptarǵa saı bolý kerek?

– Qazir álemde jyl saıyn shamamen 4,6 mıllıard adam áýe kóliginiń qyzmetin paıdalanady. 2050 jylǵa qaraı bul kórsetkish 12,6 mıllıardqa jetýi múmkin, ıaǵnı úsh ese artady. Osy ósimdi qamtamasyz etý úshin salaǵa jańa mamandar tartý qajet.

Buryn avıatsııa jastar úshin tartymdy sala bolyp sanalsa, qazir olardyń salaǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrý úshin arnaıy kúsh salý kerek. Sol sebepti, ICAO «Keler býynnyń avıatsııa mamandary» (Next Generation Aviation Professionals) baǵdarlamasyn iske asyryp jatyr.

Baǵdarlama jas býynmen tipti mektep kezinen bastap jumys isteýge baǵyttalǵan. Kelesi aıda Ońtústik Afrıkada osy baǵdarlamaǵa arnalǵan jahandyq sammıt ótedi. Sol jerde is-qımyl jospary jasalyp, bıylǵy qyrkúıek nemese qazanda ótetin ICAO Assambleıasyna usynylady.

ICAO quramyna kirýdiń birneshe joly bar. Uıym jarııalaıtyn bos oryndarǵa kez kelgen adam ótinish bere alady. Budan bólek, Qazaqstannyń azamattyq avıatsııa organdary arqyly da uıymǵa qatysýǵa múmkindik bar. Osylaısha taǵlymdama, issapar nemese ýaqytsha jumys arqyly Monrealdaǵy shtab-páterde nemese Parıjdegi aımaqtyq keńsede halyqaralyq tájirıbe jınaqtaýǵa bolady.

–Astanaǵa osy jolǵy saparyńyzdyń qorytyndysy kóńilińizden shyǵyp jatyr ma?

– Kólik mınıstrimen kezdesý aıasynda Qazaqstannyń azamattyq avıatsııa salasyna arnalǵan bas jospar jobasyn ázirleý týraly kelisimge qol qoıdyq. Bul – ICAO men Qazaqstan arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń naqty ári jemisti nátıjesi.

ICAO men Qazaqstan arasynda baılanys aımaqtyq deńgeıde – Parıjdegi keńse arqyly, al jahandyq deńgeıde – Monrealdaǵy shtab-páter arqyly jolǵa qoıylǵan. Qazirdiń ózinde birqatar birlesken baǵdarlama júzege asyp jatyr. Jaqynda ǵana Qazaqstan Monrealda ICAO janynan turaqty ókildigin ashty.

Búginde ekijaqty yntymaqtastyqty tereńdetýge berik negiz qalandy. Qazaqstan basshylyǵynyń joǵary deńgeıdegi yqylasyn eskersek, biz bul áriptestiktiń áleýeti zor ekenin kórip otyrmyz. El Prezıdentimen, Premer-Mınıstrimen jáne Kólik mınıstrimen kezdesý múmkindigi týǵanyna óte qýanyshtymyn. Bul kezdesýler Qazaqstannyń yntymaqtastyqqa shynaıy nıetti ekenin kórsetti.

Óz tarapymnan ICAO-nyń Qazaqstanǵa azamattyq avıatsııany damytýda jan-jaqty qoldaý kórsetýge ázir ekenin taǵy bir márte rastadym.

Qazaqstannyń azamattyq avıatsııa salasyndaǵy jetistigi – búginde búkil aımaqqa úlgi. Buryn bul óńir Eýropa men qarqyndy damyp kele jatqan Azııa-Tynyq muhıty naryǵynyń arasyn jalǵaıtyn qosalqy baǵyt bolyp esepteletin. Alaıda qazir jaǵdaı ózgerip otyr, jolaýshylar aǵyny qalyptasqan naryqtardan damýshy elderge qaraı oıysyp keledi. Búginde álem halqynyń tek 20%-y ǵana áýe kóligimen qatynaýǵa qabiletti. Sebep – bılet baǵasy. Aldaǵy jyldary Ortalyq Azııa sııaqty aımaqtarda jolaýshylar legi artady. Bul bir jaǵynan aımaq elderiniń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna zor serpin beredi. Qazaqstan osy múmkindikti der kezinde ańǵaryp, qalt jibermeýge shyndap kirisken.