«Halyqaralyq terrorızm qaýpi seıile me?» - baspasózge sholý
Keshe Aqordada Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń, Belarýs Respýblıkasynyń Prezıdenti Aleksandr Lýkashenkonyń jáne Reseı Federatsııasynyń Prezıdenti Vladımır Pýtınniń kezdesýi bolyp ótti. Úsh eldiń kóshbasshylarynyń osy kezdesýi arqaý bolǵan maqala el gazeti «Egemen Qazaqstanda» «Ekonomıkalyq daǵdarys qubylystary birlesip eńserilmek» degen taqyryppen berildi. Basylymnyń jazýynsha, úshjaqty kezdesý barysynda memleketter basshylary ózara saýdany jáne úsh eldiń ekonomıkalyq ózara yqpaldastyǵyn arttyrý máselelerin qarastyrdy. Budan bólek, prezıdentter álemdik ekonomıkadaǵy úrdisterdiń damýyn, sondaı-aq, Ýkraınadaǵy qazirgi oryn alyp otyrǵan jaǵdaıdy talqylady. Nursultan Nazarbaev daǵdarys kórinisteri turǵysynan álemdegi qazirgi ahýaldy talqylaý úshin bul kezdesýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti. - 2007-2009 jyldardaǵy daǵdarys jahandyq sıpatta bolǵan edi, al qazirgisi óńirlik baǵyt alyp otyr jáne energııa resýrstary men biz óndirip jatqan taýarlar baǵasynyń tómendeýinen týyndady. Biz mundaı qaterdiń bolaryn boljadyq, endigi mindetimiz - birlesken sharalar ázirlep, osy kezeńnen sátimen ótip shyǵý», - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy, sondaı-aq, ózge elderge de áserin tıgizip otyrǵan Ýkraına daǵdarysyna qatysty pikir almasý qajettigine toqtaldy.
Qazaqstan Respýblıkasy, Belarýs Respýblıkasy jáne Reseı Federatsııasy prezıdentteri kezdesýiniń qorytyndysyna arnalǵan birlesken brıfıng te ótkizilgen.
«Egemen Qazaqstan» gazetiniń jazýynsha, keshe Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetinde Energetıka vıtse-mınıstri Maǵzum Myrzaǵalıev pen «KAZENERGY» qaýymdastyǵynyń bas dırektory Áset Maǵaýov baspasóz máslıhatyn ótkizdi. Onda elimizdi gazben qamtý sharalary sóz boldy. Vıtse-mınıstr áýeli Memleket basshysynyń bergen tapsyrmalary men «Nurly Jol» Joldaýynda jáne ındýstrııalandyrý baǵdarlamasy boıynsha oryndalyp jatqan jumystar jóninde áńgimelep, eldi gazdandyrý máselesine toqtaldy. Buıyrtsa, 2015-2030 jyldarǵa arnalǵan bas syzba boıynsha 2030 jylǵa deıin 13 oblystyń halqy kógildir otynmen tolyq qamtylady eken. «Byltyr respýblıkada tabıǵı gazdy tutyný kólemi 12,4 mlrd. tekshe metrge jetti. Esterińizde bolsa, ótken jyldyń qarashasynda Úkimet eldi gazdandyrýdyń 2015-2030 jyldarǵa arnalǵan bas syzbasyn bekitken bolatyn. Osy syzbany júzege asyrý arqyly 2030 jylǵa deıin 13 oblys gazben qamtylady. Qazir elimizdiń 42 paıyzy gazben qamtylyp otyr. Al, bas syzba aıasynda turǵyndardyń 56 paıyzy kógildir otynǵa qol jetkizedi. Jalpy, jańa gaz qubyrlarynyń uzyndyǵy 29 myń shaqyrymǵa jetedi», - dedi ol. Maqala taqyryby - «Kógildir otyn ótimdi bolyp tur».
«Búginde kún tártibine jıi shyǵatyn taqyryptardyń biri, álemdik valıýta - dollardyń búgini men bolshaǵy. «Ǵalamda dollardyń ústemdigi júre bere me? Álde onyń ornyn basqa aqsha basa ma? Ol qaı eldiń qarjysy bolmaq?» degen sarapshylardyń boljamy kóp. Sol aıtqyshtardyń basym kópshiligi «Álemde jańa bir qarjy júıesi qalyptasyp keledi. Budan bylaı rezervtik valıýta retinde dol-lar, evro jáne ıýan júretin bolady» desedi. Árıne olardyń aıtyp otyrǵandarynda shyndyq bar», - dep jazady «Aıqyn» gazeti senbilik sanyndaǵy «ıÝannyń baǵy janǵan zaman» degen taqyryptaǵy maqalasynda. Basylymnyń jazýynsha, 2000 jylǵa deıin jer sharyndaǵy memleketterdiń rezervtegi valıýtasy retinde dollar ǵana saqtalyp kelgen. Al sol 2000 jyldan bastap Eýropa memleketteriniń ortaq aqshasy - evro dúnıege kelisimen, kóptegen elder saqtyq valıýta qorynynyń teń jarymyn evroǵa aýystyrǵan edi. Endi kóp uzamaı ıýanǵa da oryn bermek. Munyń alǵysharttary búginnen qalana bastady deýge bolady. Máselen, Azııa ınfraqurylym ınvestıtsııa bank (AIIB), BRIKS damý bank jáne Jibek joly qory sekildi qarjy júıleri Qytaı ıýanynyń baǵyn ashaıyn dep otyr. «ldaǵy ýaqytta banktiń qarjysy birneshe júz mıllıardqa ósetini belgili. AIIB-ǵa quryltaıshylarynyń qataryna TMD elderinen Qazaqstan, Ózbestan jáne Tájikstan da kiredi. Tipti AQSh-tyń osy aımaqtaǵy odaqtastary Avstralııa, Ońtústik Koreıa da bar. Buǵan Kári qurlyqta jatqan beıtarap el Shveıtsarııa da enýge talpynys jasaýda. Bul banktiń tizgini Qytaıdyń qolynda bolǵandyqtan, kóp uzamaı ıýannyń da baǵy janatyny belgili», - dep túıindeıdi maqala avtory.
Ádette terrorıster ishki máselesi sheshilmegen elde paıda bolady. Áleýmettik-materıaldyq problemasy shegine jetken adam tyǵyryqtan shyǵý úshin qandaı amalǵa bolsa da barýǵa daıyn. Sonymen birge, radıkaldyq ıdeıalarǵa psıhologııalyq turǵydan tótep bere almaǵan, ózi ómir súrip otyrǵan ortasy syrtqa tepken jastar da terrorlyq uıymdarǵa úıir keledi. Árıne, olar bastapqyda sol sheshiminiń adamzatqa qaýip tóndiretinin baǵamdamaýy múmkin. Al bárin túsingende kesh bolady. Endeshe, jastardy terrorızm yqpalynan qalaı saqtaýǵa bolady? «Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, «Nur Otan» partııasy janyndaǵy Quqyqtyq keńestiń uıymdastyrýymen ótken «Halyqaralyq terrorızm: qazirgi úderisteri men jastar ortasyna yqpal etýine qarsy is-áreket» taqyrybyna arnalǵan dóńgelek ústel osyndaı saýaldarǵa jaýap izdegen. Basylymnyń jazýynsha, otyrysqa qatysqan QR Ulttyq qaýipsizdik komıteti tóraǵasynyń orynbasary Nurǵalı Bilisbekovtiń aıtýynsha, Halyqaralyq koalıtsııanyń soqqy berýi IGIL basshylarynyń jańa aýmaqty jaýlap alý josparyn ýaqytsha toqtaýyna májbúr etti. «Olar endi qol jetkizgen aýmaqty ustap turýǵa kúsh salady. Sondyqtan jaldamaly jaýyngerlerge suranys artyp otyr. Búgingi tańda shetelden IGIL-ge qosylǵan sheteldik jaldamalylardyń sany týraly derek ártúrli. Búginderi IGIL-diń 50 myńǵa jýyq jaýyngeri bar desek, onyń 16-20 myńy - sheteldik azamattar. Onyń ishinde TMD, Ortalyq Azııa ókilderi de bar. Olar IGIL-diń «ıdeologııalyq óńdeýinen» ótken soń arnaıy tapsyrmamen eline oralyp, lańkestik áreketterge daıyndalady», - degen UQK ókili Qazaqstannyń 150 azamaty da lańkestik uıymdar sapynda sheteldegi áskerı áreketterge qatysýda eken. Maqala «Halyqaralyq terrorızm qaýpi seıil e me?» degen taqyryppen berilgen.
***
Keshe Almatydaǵy Júrgenov atyndaǵy ulttyq óner akademııasynda órt shyqty. Tótenshe oqıǵa ornyna kelgen jýrnalısterge JOO stýdentteri qol kótergen, dep jazdy « Na pojare kýlakamı ne mashýt» atty maqalasynda «Ekspress-K» gazeti.
Basylym atap ótkendeı, «Lıter» gazetiniń foto tilshisi Pavel Mıheev basynan soqqy alǵan. Onyń aıtýynsha, qolynan basqa stýdentter ustap turǵandyqtan ol ózin-ózi qorǵaı almaǵan.
