Halyqtyń qalaǵa údere kóshýine aýyl sharýashylyǵynyń damymaı turǵandyǵy sebep – Samat Qydyrmolda

Aýyl sharýashylyǵy dep aty aıtyp turǵandaı, bul sala birinshi kezekte aýyl halqynyń jaǵdaıyn jaqsartyp, turmysyn tikteýi tıis. Alaıda Shyǵys Qazaqstan oblysynda dándi daqyldar ýaqtyly shabylmaǵandyqtan sharýagerler shyǵynǵa batyp, mal ustaıtyndar et ótkizetin oryn bolmaǵandyqtan qıyndyqqa tap bolǵan. Jalpy óńirde osy saladaǵy túıini tarqatylmaı turǵan túıtkildi máseleler az emes. Bul jaıly Kazinform agenttiginiń tilshisine suhbat bergen «Qazaqstan fermerleri qaýymdastyǵy» respýblıkalyq qoǵamdyq birlestigi ShQO fılıaly dırektorynyń orynbasary Samat Qydyrmolda aıtyp berdi.

- Shyǵys Qazaqstanda aýyl sharýashylyǵynyń qazirgi ahýaly qandaı?

- Aýa raıynyń qolaısyzdyǵyna baılanysty bıyl bıdaı, arpa syndy dándi daqyldar ýaqtyly shabylmaı qaldy. Al shabylǵany jańbyrdan dymqyl bolyp, ony keptirýge týra keldi. Bul – qosymsha shyǵyn. Endi osynyń saldarynan tabysy azaıǵan fermerler nesıelerin tóleı almaı jatyr. Jalpy álemdegi geosaıası jaǵdaıǵa baılanysty qazir bıdaıdyń baǵasy tómendep ketken. Fermerlerge kómek bolsyn dep «Azyq-túlik korporatsııasy» ulttyq kompanııasy» AQ úshinshi klaster bıdaıdyń bir tonnasyn 130 myń teńgeden, al tórtinshi klasterdi 105 myń teńgeden satyp alyp jatyr. Negizi tórtinshi klasterdiń naryqtaǵy baǵasy 50-60 myń teńge.

Mal sharýashylyǵynda da másele kóp. Shyǵys Qazaqstanda halyq tórt túlik ustaıtyn 9 aýdannyń birde birinde mal ótkizetin oryn joq. Kúz kelgen saıyn olar maldy qaıda satarlaryn bilmeı dal bolady. Aldaǵy jyly elimizden Qytaıǵa tikeleı et ótkizýge memorandým jasalyp jatyr. Biraq olardyń talaby boıynsha mal kem degende 6 aı bordaqylaý alańynda turýy tıis eken. Al bizde iri bordaqylaý alańy joq. Oblystaǵy quzyrly basqarma ókilderi bolsa jınalystarda bar dep esep beredi. Aýyldardy jıi aralap júrgendikten ondaǵy ahýaldy jaqsy bilemin. Sondyqtan qazir jalǵan statıstıkamen aldarqatatyn ýaqyt emes, shynaıy jaǵdaıdy aıtýymyz kerek! AQSh-taǵy sııaqty bordaqylaý alańdaryn ashýymyz qajet. Ol jaqta bul sala qaryshtap damyp ketken. Bizde 10-20 myń malǵa arnalǵan alań ashýǵa keletin jerler bar. Nege sony paıdalanbasqa?!

- Osy máseleler sheshimin tabýy úshin ne isteý kerek?

- Sońǵy ýaqytta Parlament depýtattary minberden aýyl halqynyń jaǵdaıy nasharlap ketkenin, olardyń qalaǵa údere kóship jatqanyn jıi aıtýda. Al bunyń negizgi sebebi – aýyl sharýashylyǵynyń damymaı turǵandyǵy. Ásirese shekaralyq aýyldardy damytýdyń mańyzdylyǵy zor ekendigi aıtpasa da túsinikti.

Mal bordaqylaý alańdaryn ashqannan keıin bizge et kombınaty kerek. Sonda sharýa qojalyq ıelerine óte yńǵaıly bolar edi. Osyndaı kombınatty Marqakól aýylynda salýǵa bolady. Ózim sonyń jobasyn da oılastyrdym. Alda naqty usynystar jasamaqpyn.

Biraq bárin joqqa shyǵarýǵa da bolmas. Saladaǵy jaǵdaıdy ózgertý úshin qolǵa alynyp jatqan sharalar da bar.

- Qazirgi ýaqytta óz taraptaryńyzdan fermerlerge qandaı kómek kórsetip jatyrsyzdar?

- «Qazaqstan fermerleri qaýymdastyǵy» respýblıkalyq qoǵamdyq birlestiginiń maqsaty – osy salada ter tógip júrgen jandarǵa jan-jaqty kómek kórsetý. Sharýa qojalyqtarynyń memleket tarapynan beriletin qarjylyq resýrstarǵa qol jetkizýine járdemdesý, olardyń tehnıkalary men jabdyqtaryn jańartý.

Máselen, qyrdaǵy halyq qujat jaǵynan osaldaý, úkimettiń qolǵa alǵan baǵdarlamalarynan, fermerlerge jasalǵan jańa múmkindikterinen habardar bolmaı jatady. Biz olarǵa túsindirý jumystaryn júrgizip, qajetti qujattardy jınaýǵa kómektesemiz.

Joǵaryda dándi daqyldardy ýaqtyly shaba almaǵandardyń shyǵynǵa batyp, nesıe tóleı almaı jatqanyn aıttym ǵoı. Osy máseleni sheshý úshin úkimetke hat jazyp, tólem merzimi bir jylǵa keıinge shegerildi. Bul fermerlerdiń júgin birshama jeńildetti.

- Óńirde mal sany jyl saıyn artýda ma, álde azaıyp kele me?

- Azdaǵan ósim baıqalady. Jylqy sany byltyr 221 813 bolsa, bıyl 222 102-ge jetti. Sıyr sany 2022 jyly – 243 205 bas, osy jyly – 248 922. Qoı sany ótken jyly – 581 281, 2023 jylǵy kórsetkish boıynsha 589 460-ty qurap otyr.

- Brýtsellez aýrýy boıynsha jaǵdaı turaqty ma?

- Sońǵy 5-6 jylda brýtsellezben aýyrǵan mal kóbeıdi. Mysaly, 2018 jyly Zaısan aýdany Shilikti aýylynda brýtsellez aýrýy órship, 2000-nan astam iri qara karantınge jabylyp, shekteýler qoıylǵan edi. Qazir de brýtsellezdiń saldarynan sońǵy malyn soıyp jatqandardy kórip júrmiz. Biraq ózim veterınar bolmaǵandyqtan ony bylaı emdeý kerek nemese aldyn alý úshin osylaı isteý qajet dep eshteńe aıta almaımyn.

- Bıyl jem-shóp tapshylyǵy joq pa?

- Bar. Jazda jańbyr az jaýǵandyqtan halyq malǵa jetkilikti mólsherde jem-shóp jınaı almady. Mamandardyń aıtýynsha, kóktemde qýańshylyq saldarynan 1000 bas jylqy, 1100 bas iri qara shyǵynǵa ushyraǵan. Qazir bári malyn satyp jiberýge tyrysyp baǵýda. Biraq alýshy joq. Maly 6 aı bordaqylaý alańynda turmaǵannan keıin ony shetelge de sata almaıdy. Bir qyzyq aıtaıyn, búginde elimizge sonaý Ýrýgvaıdan jylqy eti keledi eken. Reseı men Belarýstan da et alamyz. Al óz halqymyz etin sata almaı júr.

«Úmitsiz – shaıtan» deıdi ǵoı, alda jaǵdaı ońalady degen senimdemiz. Sol úshin tıtteı de bolsyn óz paıdamyzdy tıgizgimiz keledi. Bolashaqta aýyl sharýashylyǵy damyp, halyqtyń jaǵdaıy jaqsaryp, aýyldarymyz órkendeıdi dep senemin!

- Áńgimeńizge kóp rahmet!