Halyqaralyq Sot: Klımatty qorǵaý — memleketterdiń zańdy mindeti
ASTANA. KAZINFORM — BUU-nyń Halyqaralyq Soty buryn-sońdy bolmaǵan keńes berý qorytyndysyn shyǵaryp, memleketter parnıktik gazdar shyǵaryndylarynyń saldarynan klımat júıesin qorǵaýǵa halyqaralyq quqyq boıynsha mindetti ekenin rastady, dep habarlaıdy Kazinform BUU-ǵa silteme jasap.
Bul sheshim zańdyq kúshi bolmasa da, klımattyń ózgerýimen kúreste betburys sát bolyp, qorshaǵan ortaǵa zııan keltirgen elderdiń zań júzindegi jaýapkershiligine negiz bola alady.
Sheshim biraýyzdan qabyldandy — bul Sot tarıhynda besinshi ret bolyp otyr. Eske sala ketsek, 2023 jylǵy naýryzda BUU Bas Assambleıasy Sotqa qazirgi jáne bolashaq urpaq aldyndaǵy memleketterdiń klımatty qorǵaý jónindegi mindettemelerin túsindirýdi surap júgingen bolatyn.
Halyqaralyq kelisimderdiń talaptary
Sot BUU-nyń Klımattyń ózgerýi týraly Negizgi konventsııasy, Kıoto hattamasy jáne Parıj kelisimi sııaqty halyqaralyq sharttarǵa qatysýshy elder:
• shyǵaryndylardy azaıtýǵa jáne klımattyń ózgerýine beıimdelýge;
• bul salada ózara yntymaqtastyq ornatýǵa;
• jahandyq jylynýdy 1,5°C deńgeıinde shekteý jónindegi ulttyq josparlardy ázirleýge jáne oryndaýǵa;
• tehnologııalar transferine jáne beıimdelý sharalaryn qarjylandyrýǵa adal qatysýǵa mindetti ekenin rastady.
Sondaı-aq, Sot bul kelisimderden tys, jalpy halyqaralyq quqyq aıasynda da memleketter qorshaǵan ortaǵa eleýli zııan keltirýdi boldyrmaýǵa jáne saldaryn azaıtý úshin barlyq qoljetimdi sharalardy qabyldaýǵa mindetti ekenin atap ótti.
Sonymen qatar, teńiz ortasyn qorǵaý, bıologııalyq ártúrlilik jáne adam quqyqtaryn saqtaý jónindegi basqa da sharttar sheńberindegi mindettemeler de klımattyq halyqaralyq quqyqtyq rejımniń bir bóligi retinde tanyldy.
Jaýapkershilik pen zań buzýshylyqtar
Eger memleket klımattyq mindettemelerin oryndamasa, bul halyqaralyq quqyq buzýshylyq bolyp esepteledi. Mundaı jaǵdaıda Sottyń qorytyndysyna sáıkes, memleket:
• zańsyz áreketterin toqtatýǵa;
• onyń qaıtalanýyna jol bermeýge;
• keltirilgen zalaldy óteýge — onyń ishinde ótemaqy tóleýge jáne basqa da reparatsııalyq sharalar qabyldaýǵa mindetti.
Sot ásirese eń osal elderge — shaǵyn aralda ornalasqan memleketterge jáne bolashaq urpaqqa erekshe nazar aýdardy. Barlyq elder teń quqyqtarǵa ıe bolǵanymen, osal elderdiń erekshe jaǵdaılary bastapqy mindettemelerdi túsindirýde eskeriledi.
Sot klımattyń ózgerýi — kóptegen memleketterdiń áreketteriniń nátıjesinde týyndaǵan jınaqtalǵan protsess ekenin moıyndady. Biraq qazirgi ǵylym ár eldiń jahandyq shyǵaryndylarǵa qosqan úlesin — ótkende de, qazirgi kezde de — anyqtaýǵa múmkindik beredi.
— Tek shyǵaryndylardyń bolýy emes, halyqaralyq mindettemelerdi buza otyryp klımat júıesine eleýli zııan keltiretin áreket nemese áreketsizdik quqyq buzýshylyq dep tanylady, — dedi Sot. Eger memleket jeke kompanııalardyń áreketin tıisti túrde rettemese, ol úshin de jaýapty bolýy múmkin.
Sot memleketterdiń klımattyq mindettemeleriniń ámbebap sıpatta ekenin de rastady — ıaǵnı halyqaralyq kelisimderge qatysýshy kez kelgen el basqa bir elden mindettemelerdi oryndaýdy talap ete alady, tipti ózi tikeleı zardap shekpese de.
Halyqaralyq qaýymdastyq úshin saldary
Bul keńes berý qorytyndysy mindetti zańdyq qujat bolmasa da, úlken bedelge ıe jáne sot talaptary, kelissózder men memlekettik klımat saıasatyn qaıta qaraý úshin negiz bola alady.
Sot bul sheshimniń «quqyqty áleýmettik jáne saıası áreketterdi baǵyttaıtyn quralǵa aınaldyryp, jalǵasyp jatqan klımat daǵdarysyn sheshýge kómektesedi» degen úmit bildirdi.
Bul sheshim — 96 memleket pen 11 halyqaralyq uıym qatysqan tyńdaýlar nátıjesinde qabyldanyp, jahandyq klımattyq quqyqtyń jańa kezeńin bastaı alady.
BUU Bas hatshysynyń ustanymy
BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrısh sársenbi kúni Halyqaralyq Sottyń «tarıhı keńes berý qorytyndysyn» shyǵarǵanyn quptady.
— Sot búkil álem memleketteri halyqaralyq quqyq boıynsha jahandyq klımat júıesin qorǵaýǵa mindetti ekenin anyq ári naqty kórsetti, — delingen BUU basshysynyń málimdemesinde.
Eske sala keteıik, buǵan deıin klımat saldarynan Tývalý turǵyndary Aýstralııaǵa jappaı kóshe bastaǵanyn jazǵan edik.