«Halyq únin estýshi memleket» tujyrymdamasy qalaı iske asyp jatyr
ALMATY. KAZINFORM – Halyqpen tıimdi keri baılanys ornatý – Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń 2019 jylǵy Joldaýynyń ózegi osy mindet edi. Prezıdent memlekettik basqarý júıesine ózgerister engizip, ashyqtyq, pikirler plıýralızmin ornatýdy júktedi. Sodan beri bes jyl ótti. Memleket basshysynyń «Halyq únin estýshi memleket» tujyrymdamasy qanshalyqty iske asyp jatyr. Kazinform agenttiginiń tilshisi zerttep kórdi.
Memleket basshysy óziniń «Syndarly qoǵamdyq dıalog – Qazaqstannyń turaqtylyǵy men órkendeýiniń negizi» atty halyqqa Joldaýynda «Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasy barlyq azamattardyń ótinishterine jedel jáne tıimdi áreket etýge baǵyttalýy tıis ekenin aıtqan bolatyn. Bul rette Prezıdent memlekettik apparat qyzmetindegi problemalar kóbinese azamattar men jergilikti jerlerdegi sheneýnikter arasyndaǵy keri baılanystyń bolmaýyna baılanysty ekendigine nazar aýdardy. Tujyrymdamanyń eń basty qaǵıdaty — memlekettik organdardyń ashyqtyǵy. Ol qalaı iske asyryla bastady?
2019 jyldyń jazynda Prezıdent Jarlyǵymen Ulttyq qoǵamdyq senim keńesi quryldy. Bul – Prezıdenttiń eń mańyzdy bastamasynyń biri. Negizgi maqsaty – jurtshylyqtyń, saıası partııalardyń, azamattyq qoǵamnyń ókilderimen keńinen talqylaý negizinde memlekettik saıasattyń ózekti máseleleri boıynsha usynystar men usynymdar tujyrymdaý. Osylaısha, Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń alǵashqy otyrysy ótti. Onyń barysynda Qasym-Jomart Toqaev qoǵam bolyp, jurtshylyqty eńbekke baýlý kerektigin jıi eske salyp otyrdy.
«Memleket óz azamattaryn tyńdaı bilýi tıis. Eń bastysy tyńdaýy kerek. Biz memlekettiń áleýmettik saıasatyn qaıta qaraýymyz kerek. Ulttyq ekonomıka – bizdiń qazaqstandyqtardyń ál-aýqatyna negizdelýi tıis. Basqasha aıtqanda, memleket tabysyn bólýde ádildikti kúsheıtýge tıispiz. Biraq, masyldyq pıǵyldyń oryn alýyna jol berilmeıdi. Ókinishke qaraı, bul kesel ulttyq minez-qulqymyzǵa keri áserin tıgizýde. Biz búkil qoǵam bolyp, jurtshylyqty eńbekke baýlýǵa tıispiz. Tabysty jumys istegeni úshin azamattardy qarjylaı yntalandyrý kerek. Bul – memlekettiń mindeti. Biz osy mindetterdi oryndaýymyz kerek», – dedi Prezıdent.
Keıin Qazaqstanda halyqtyń joǵyn joqtap, qarapaıym adamdardyń uranyn kóterip, týyn ustaıtyn Ulttyq quryltaı quryldy. Ulttyq quryltaıdyń Ulttyq qoǵamdyq keńesten qandaı aıyrmashylyǵy bar degen saýalǵa Erlan Karın bylaı dep jaýap bergen edi.
«Eger Ulttyq qoǵamdyq senim keńesindegi pikirtalas taqyryby aǵymdaǵy áleýmettik-ekonomıkalyq problemalar, saıası reformalar máselesi bolsa, al Ulttyq quryltaıda talqylaý taqyryby jalpyulttyq qundylyqtar negizinde qoǵam birigýiniń odan ary damı túsýine qatysty uzaqmerzimdi sıpattaǵy máseleler bolady», - dedi Memlekettik keńesshi.
Ulttyq quryltaıdyń quramy Májilis depýtattary men QHA múshelerinen, azamattyq qoǵam men saıası partııa ókilderinen, sarapshylar men óńirlerdegi qoǵamdyq keńes múshelerinen, kásipkerlerden jasaqtaldy. Prezıdenttiń paıymdaýynsha, Quryltaıdyń jumysy sapaly bolýy úshin eldiń joǵyn joqtaıtyn azamattar bas qosýy kerek.
«Bizde túrli pikirtalas orny bar. Biraq ulttyq quryltaıdyń orny bir bólek. Quryltaı – keń aýqymdy jıyn. Biraq bul jumystyń sapasyna keri áser etpeýi kerek. Otyrystardy muqııat uıymdastyrýymyz qajet. Bul jerde shyn máninde halyqtyń úni estilýge tıis. Kez kelgen adamdy quryltaıǵa qatystyrýǵa bolmaıdy. Jurttyń muń-muqtajyn, talap-tilegin jetkizetin azamattar bas qosýy kerek», - degen edi Ulttyq quryltaıdyń alǵashqy otyrysynda Qasym-Jomart Toqaev.
Ulttyq quryltaıdyń ekinshi otyrysy Túrkistan qalasynda uıymdastyryldy. Onda «Qoǵamdyq konsolıdatsııa», «Mádenıet. Óner. Rýhanııat», «Bilim jáne ǵylym» jumys sektsııasyna bólingen sala mamandary el ishindegi máselelerdi kóterip, sheshý joldaryn usyndy. Ulttyq quryltaıdyń úshinshi jıyny Atyraýda boldy. Osy úsh jıynnyń árqaısysynda qoǵamymyzdyń basty qundylyqtaryna aınalýy tıis máselelerge nazar aýdaryldy: bul – Adal azamat, Adal adam, Adal eńbek jáne Adal tabys uǵymdary.
Sondaı-aq Prezıdent Əkimshiligi janynan azamattardyń usynystary men shaǵymdaryn qabyldaıtyn arnaıy bólim ashyldy.
2020 jylǵy 18 aqpanynda «Ashyq dıalog» portalynda «Halyq únin estýshi memleket» tujyrymdamasyna kóshý» taqyrybynda saýalnama ótkizildi. Saýalnama «Halyq únin estýshi memleket» tujyrymdamasyn turǵyndar qalaı qabyldaıtynyn jáne oǵan olardyń tarapynan qandaı usynystar bolatynyn bilý maqsatynda júrgizildi.
Sol jyldyń mamyrynda QR Memlekettik qyzmet isteri agenttigi árbir azamattyń memlekettik qyzmetti jetildirýge jáne qoljetimdi tsıfrlyq memleketti qurýǵa úles qosýyna múmkindik beretin «Tyńdaý» biregeı jobasyn iske qosty.
Memlekettik organdarǵa «bir tereze» qaǵıdasy boıynsha ótinish nemese talap joldaýǵa arnalǵan «E-Otinish» sandyq platformasy engizildi. Qazir qazaqstandyqtar atalǵan platforma arqyly óz saýaldaryn joldap, ýaqtyly jaýaptaryn alyp otyr. Keıingi 5 jylda jiberilgen aryz-shaǵym sany 2 eseden artqan. Máselen, 2024 jyldyń 5 aıynda Almaty qalasynyń ákimdigine «E-Otinish» bazasy boıynsha 130 799 ótinish tústi. Onyń ishinde 619-y vedomstvolyq baǵynysty zańdy tulǵalarǵa túsken. Bul – ótken jyldyń osy kezeńimen salystyrǵanda 45%-ǵa nemese 58 567 ótinishke artyq.
Ótinishti úsh tásilmen berýge bolady: qolma-qol, poshta baılanysy arqyly nemese «e-Otinish» aqparattyq júıesi arqyly elektrondy túrde. Osyǵan baılanysty Sizdiń ótinishińizdi tirkeý jáne qaraý úshin ony joǵaryda atalǵan ádisterdiń birimen tapsyrý qajet.
AÓK-ge sáıkes, memlekettik organdar 15 jumys kúni ishinde ótinishke jaýap berýge mindetti. Qazaqstandyqtarǵa olardyń ótinishterin qadaǵalaý fýnktsıonaly qoljetimdi: olar SMS-habarlamalar alady jáne ótinishti qaraýdyń qandaı satysynda turǵanyn biletin bolady.
Budan bólek, ákimder men ortalyq atqarýshy organ ókilderi turǵyndarmen kezdesýiniń jańa formaty engizildi. Azamattarmen qarym-qatynastyń biryńǵaı standarty jasaqtalyp, úzdiksiz qyzmet etetin onlaın-qabyldaý alańdary ázirlendi. Barlyǵy – «Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn iske asyrýdyń negizgi tetikteri.
Sonymen qatar, «Ashyq úkimet» portaly jumys istep tur. Onyń ishinde ashyq dıalog, ashyq derekter, ashyq NQA bazasy bar. Azamattar tanysyp, óz oılaryn bildire alady. «Ashyq bıýdjet» portaly da qol jetimdi. Bul jerde kez kelgen Qazaqstan azamatynyń óz oıyn ortaǵa tastaý múmkindigi bar.
Sondaı-aq memlekettik qyzmetshilerdiń áleýmettik jelilerdegi jeke paraqshalary bar. Onda azamattar ózderin tolǵandyryp júrgen saýalyn qoıyp, oıyn ortaǵa salý múmkindigine ıe. Máselen, «Halyq qatysatyn bıýdjet» pılottyq jobasyn Qazaqstanda alǵash ret 2019 jyly Almaty qalasynyń ákimdigi júzege asyrdy. Qala bıýdjetin qaıda jáne ne úshin jumsaıtynyn turǵyndar ashyq talqylaý jáne daýys berý arqyly anyqtaıdy. Keıin Almaty qalasy Qoǵamdyq keńesiniń músheleri, sarapshylar, máslıhat depýtattary, ÚEU ókilderi qala turǵyndarynyń bastamalaryna óz baǵasyn berdi. Jobanyń maqsaty – turǵyndardyń bastamalary men usynystary negizinde Almaty aýdandarynyń aýmaqtaryn damytý jáne abattandyrý.
Іske asyrý tártibi
Jobalyq usynystar budget.open-almaty.kz portaly arqyly qabyldanady. Ol úshin ótinimdi toltyrý kerek (jobalyq usynystyń ataýy, onyń sıpattamasy, nysannyń meken-jaıy), jobalyq usynystyń nobaıy men smetasyn mindetti túrde qosa berý kerek (boljamdy bolýy múmkin).
Jobalyq usynystar kelesi ólshemsharttarǵa sáıkes bolýy kerek:
- bir avtor – bir ótinim – bir nysan;
- qoljetimdilik shekteýleri joq qoǵamdyq nysan;
- nysan ony iske asyrý josparlanǵan aýdan aýmaǵynda, jalpyǵa ortaq aýmaqta ornalasýy kerek;
- ákimdiktiń quzyretinde bolýy jáne t.b.
Kelesi jobalyq usynystar qarastyrýǵa qabyldanbaıdy:
- qurylys-montajdaý jumystaryn júrgizbeı tek jobalyq-smetalyq qujattamany ázirleýge arnalǵan;
- bolashaqta qosymsha elementterdi iske asyrýdy talap etetin;
- Almaty qalasyn damytý baǵdarlamasyna jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasyna sáıkes kelmeıtin;
- kommertsııalyq sıpattaǵy jáne t.b.
Daýys
Almatyda turaqty turatyn turǵyndar ǵana tańdaý jasap, unaǵan jobalaryna daýys bere alady. Onlaın daýys berýge qatysý úshin qajet:
- budget.open-almaty.kz portalyndaǵy «Daýys berý» bólimine ótý;
- ózińizge unaıtyn 3 (úsh) jobadan artyq emes usynysty tańdaý;
- ETsQ nemese JSN (SMS kody) arqyly daýys berýdi rastaýdyń eń qolaıly ádisin anyqtaý.
Áser
- Azamattyq belsendilikti arttyrý;
- Qalany basqarý protsesterine turǵyndardy tartý;
- Bıýdjet shyǵystarynyń ashyqtyǵy men eseptiligin, ekonomıkalyq jáne áleýmettik tıimdiligin arttyrý;
- Atqarýshy organdardyń jumysyna senimniń artýy.
Sonymen qatar, shahar basshysy aýdan turǵyndarymen aptasyna bir ret kezdesý ótkizedi. Onda qala ákimi atqarylyp jatqan jumystar boıynsha, esep berip, halyqpen birge áleýmettik máselelerdiń sheshý joldaryn birge qarastyrady.
QR Úkimeti bekitken Almaty qalasynyń 2040 jylǵa deıingi Bas jospary da qoǵamdyq talqylaýdan ótti. Qoǵamdyq talqylaýlar barysynda barlyq segiz aýdannyń turǵyndary óz shaǵyn aýdandarynyń áleýmettik nysandary, ınjenerlik jelileri jáne basqa da ınfraqurylymdyq qurylysyn damytý barysymen tanysty. Olardyń suraqtary men usynystary negizinen naqty salalarǵa qatysty boldy. Jumys tobynyń músheleri olardyń eskertýlerin qarap, nazarǵa aldy.
Estýshi memleket tujyrymdamasyna sáıkes, zań shyǵarýshy organ músheleri, depýtattar etene eldiń ishin aralaýdy dástúrge aınaldyrdy. Halyq qalaýlylary qoǵamdyq qabyldaýlar ótkizip, sonyń nátıjesinde ýákiletti organǵa naqty usynystar berýdi qolǵa aldy.
Parlament palatalarynyń otyrystary memlekettik telearnalar men áleýmettik jelilerde tikeleı kórsetile bastady. Onda qoǵamda rezonans týdyrǵan zań jobalary talqylanyp keledi. Máselen, qoǵam pikirin eskerýdiń nátıjesinde memlekettik satyp alý týraly zańǵa 1 myńǵa jýyq túzetý engizildi. Jańa normalar ekonomıkanyń kóleńkeli tustaryn joıyp, kásipkerler jumysyn durys úılestirýge múmkindik berdi.
Memlekettik organdardyń halyq aldyndaǵy ashyqtyǵy men jaýapkershiligin arttyrýǵa, sondaı-aq azamattyq belsendilikti yntalandyrýǵa baǵyttalǵan «Qoǵamdyq baqylaý týraly», «Áıelderdiń quqyqtary men balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý» sekildi birqatar mańyzdy zań qabyldandy. Bul zań jobalary Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń zorlyq-zombylyqtyń kez kelgen túri úshin jazany qatańdatý tapsyrmasyn oryndaý maqsatynda ázirlendi.
«Halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn júzege asyrý aıasynda el Prezıdenti «Qoǵamdyq baqylaý» jáne «Áıelderdiń quqyqtary men balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý týraly» zańǵa qol qoıdy.
Reformalar men azamattardyń usynystaryna bastamashylyq etý úshin onlaın petıtsııalardyń biryńǵaı zańdy ınstıtýty quryldy.
