Ǵylym men bilimdi damytýǵa erekshe den qoıǵan Qazaqstandy alda qandaı jumystar kútip tur
Eń aldymen bul salalardyń joǵary damý qarqyny aımaqtaǵy ǵylymı-tehnologııalyq progress pen demografııalyq protsesterdiń dınamıkasyna baılanysty.
Qazaqstan ekonomıkalyq ósý men ınnovatsııalyq damýdyń negizgi faktory retinde joǵary bilim berý júıesin damytýǵa úlken kóńil bólýde. Sońǵy jyldary Qazaqstan úkimeti joǵary bilimdi jańǵyrtý men reformalaý, oqytýdyń ozyq ádisterin engizý, zamanaýı ınfraqurylymdardy damytý jáne akademııalyq utqyrlyqty qoldaý boıynsha aýqymdy sharalardy qabyldap jatyr.
Qazaqstandaǵy joǵary bilimdi damytýdyń basym mindetteriniń biri onyń sapasy men halyqaralyq deńgeıde básekege qabilettiligin arttyrý bolyp tabylady. Osy strategııa aıasynda ınnovatsııalyq oqytý baǵdarlamalary engizilýde, ýnıversıtetterdiń ǵylymı-zertteý qyzmetiniń deńgeıi kóterilip, bilim berý ınfraqurylymynyń sapasy jaqsaryp, halyqtyń joǵary bilim alýǵa qoljetimdiligi keńeıip keledi.
2022 jyldyń qorytyndysy boıynsha qazaqstandyq joǵary oqý oryndarynyń bilim berý baǵdarlamalarynyń 71%-y jańartyldy, 2 joǵary oqý orny zertteý mártebesine ıe boldy, Bilim berý granttarynyń sany 19%-ǵa ulǵaıyp, stýdentterdiń shákirtaqysy eki ese ósti.
Sońǵy bir jylda halyqaralyq akademııalyq yntymaqtastyq aıtarlyqtaı jaqsaryp, ótken jyly salalyq mınıstrlik elimizde 4 sheteldik joǵary oqý oryndarynyń fılıaldaryn ashý boıynsha kúrdeli jumystardy atqardy. 2029 jylǵa deıin osy tórt jańa fılıalǵa taǵy toǵyz fılıal qosylady dep josparlanýda. Qazir Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrliginde atap ótkendeı, sheteldik seriktestermen belsendi kelissózder júrgizilýde, naqty is-sharalardyń egjeı-tegjeıleri men josparlary talqylanýda.
Joǵary oqý oryndarynyń sheteldik fılıaldaryn ashýmen qatar, ótken jyly Qazaqstan óńirlik bilim berý kooperatsııasyn damytýǵa kúsh saldy. Júrgizilgen jumystyń nátıjesinde joǵary bilim berýde Ortalyq Azııa keńistiginiń alıansyn qurý týraly kelisimge qol qoıyldy, bul óz aldyna aımaq elderi arasyndaǵy akademııalyq yntymaqtastyqtyń jańa jáne sapaly kezeńiniń bastaýyn kórsetti.
2022 jyldyń sońynda stýdenttik jataqhanalardy salý men paıdalanýǵa baılanysty uzaq ýaqytqa sozylǵan máseleler júıeli sheshimin tapty. Memleket jataqhana jetispeýshiligi máselesimen aınalysýda. Degenmen ótken jyly jeke joǵary bilim mınıstrligin qurý memleketti osy ótkir máselege nazar aýdartyp, jeke bıznesti kómekke shaqyrýǵa múmkindik berdi. Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi jáne bıznes ókilderiniń syndarly kezdesýleri men kelissózderiniń nátıjeleri boıynsha stýdentterdi jaıly jataqhanalarmen qamtamasyz etý boıynsha uzaq merzimdi yntymaqtastyqtyń senimdi irgetasyn qurǵan memlekettik-jekemenshik áriptestik sharttary qaıta qaraldy.
Osy jyldyń naýryz aıynyń sońynda QR Úkimetiniń Qaýlysymen Joǵary bilim men ǵylymdy damytýdyń 2023 – 2029 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasy bekitildi. Bul tujyrymdamada orta merzimdi perspektıvada salany odan ári damytýdyń basymdyqtary aıqyn kórsetilgen. Osylaısha, joǵary bilim berý salasynda memleket kelesi máselelerge erekshe nazar aýdarýdy josparlap otyr:
Joǵary jáne joǵary oqý ornynan keıingi bilimniń qoljetimdiligi;
Jetildirilgen kadrlarmen qamtamasyz etý;
Joǵary oqý oryndarynyń ınfraqurylymy men tsıfrlyq arhıtektýrasyn damytý;
Joǵary jáne joǵary oqý ornynan keıingi bilim berýdi ınternatsıonaldandyrý;
Ýnıversıtettiń úshinshi mıssııasy;
Úzdiksiz bilim berýdi damytý;
Úzdiksiz bilim berý júıesin damytý jáne beıresmı oqytý nátıjelerin taný;
Sertıfıkattaý júıesin damytý jáne halyqty beıresmı bilimmen qamtýdy keńeıtý;
Azamattardyń tsıfrlyq quzyretterin arttyrý.
Qazaqstanda ǵylymdy damytýdyń mańyzdy quramdas bóligi - ǵylymı zertteýler men ınnovatsııalardy qoldaý. Úkimet aqparattyq tehnologııalar, energetıka, bıomedıtsına, ekologııa jáne t.b. sııaqty ártúrli salalarda ǵylymı zertteýler úshin qolaıly orta qurýǵa yqpal ete otyryp, ártúrli ǵylymı baǵdarlamalar men jobalarǵa belsendi ınvestıtsııa salýda.
Ótken jyldyń ózinde Úkimet aldaǵy úsh jylda qazaqstandyq ǵylymdy qarjylandyrýdy 3,5 esege arttyrdy. Bul eń aldymen ǵalymdarǵa tólenetin qarjy máselesin sheshýge jáne olardyń jalaqysynyń 2 esege ósýin qamtamasyz etýge múmkindik berdi. Sonymen qatar jas ǵalymdar men zertteýshilerdi qoldaýǵa, onyń ishinde álemniń jetekshi sheteldik ınstıtýttary men zerthanalarynda tegin taǵylymdamadan ótýdi uıymdastyrý arqyly jaǵdaı jasaldy.
Búgingi tańda Qazaqstan zamanaýı zerthanalar, ǵylymı-tehnologııalyq parkter, ınnovatsııalyq ortalyqtar men tehnoparkter qura otyryp, ǵylymı-zertteý ınfraqurylymyn damytýǵa umtylýda. Salany damytý tujyrymdamasyna sáıkes Qazaqstanda ǵylymdy ákimshilendirýdiń jańa modelin engizý, ýnıversıtet ǵylymyn damytý jáne qoldanbaly ǵylymdy jáne ǵylymı jáne ǵylymı-tehnıkalyq qyzmet nátıjelerin kommertsııalandyrýdyń ekojúıesin damytýǵa baǵyttalǵan sharalardy iske asyrý josparlanyp jatyr.
Munyń barlyǵy tehnologııalyq kásipkerlikti damytýǵa jáne ınnovatsııalyq ónimder men qyzmetterdi jasaýǵa yqpal etedi, bul óz kezeginde Qazaqstannyń álemdik arenadaǵy básekege qabilettiligin arttyrýǵa jáne ekonomıkalyq ósýge yqpal etedi.
Degenmen, joǵary bilim men ǵylymnyń órkendeýi damý men jetildirýdi qajet etetin úzdiksiz protsess ekenin atap ótken jón. Qazaqstandyq ǵalymdar men oqý oryndary elimizdiń uzaq merzimdi damýyna, halyqaralyq arenadaǵy bedelin arttyrýǵa septigin tıgizetin jańa ǵylymı jańalyqtarǵa, ázirlemelerge qol jetkizýge umtylýy kerek.
Úkimettiń qoldaýymen, belsendi ǵylymı belsendilikpen, ınnovatsııalyq tásildermen jáne jastardy tartýmen qazaqstandyq ǵylym zamanaýı jáne gúldengen Jańa jáne Ádil Qazaqstandy qurýǵa óz úlesin qosa otyryp, jańa belesterdi baǵyndyra bermek.
