Germanııadaǵy saılaý: Kimniń múmkindigi mol

ASTANA. KAZINFORM – Konservatıvti hrıstıan demokrattary Germanııa Federatıvti Respýblıkasynda ótetin kezekten tys parlamenttik saılaý qarsańyndaǵy qoǵamdik pikirge júrgizilgen saýalnamada kósh bastap tur, dep habarlaıdy Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisi.

Nemis buqaralyq aqparat quraldarynyń atap ótýinshe, Hrıstıan-demokratııalyq odaǵynyń basshysy Frıdrıh Merts te saýalnama nátıjesinde kósh basynda kele jatyr. Degenmen, ózge de partııalar daýystarynyń úlesin arttyra túsýde.

Germanııada 26 aqpanda ótetin saılaý jaqyndaǵan saıyn qarabalas arta túsýde. Sońǵy apta ishinde saılaýaldy naýqan qarqyn alyp keledi. Óıtkeni, kandıdattar árbir daýys úshin kúresedi. Ońshyl-tsentrıstik Hrıstıan-demokratııalyq odaǵy papralmentke 2 qujat, atap aıtqanda kóshi-qon saıasatyn qatańdatý jáne bassaýǵa berý saıasaty týraly zań jobalaryn engizgennen keıin kóńil-kúı gradýsy kóterilip ketti.

Óıtkeni, konservatıvtik blok bul máselede kantsler Olaf Sholtstiń solshyl-tsentrıstik Germanııanyń sotsıal-demokrattarmen jáne «Jasyldarmen» birlesken tásilge baılanysty ortaq ýaǵdalastyqqa kele almady. Al Hrıstıan-demokratııalyq odaǵynyń kóshbasshysy Frıdrıh Merts «Germanııa úshin balama» (AfD) ýltraońshyl partııasynyń parlamentten oryn ıelený úshin qoldaý bildiretindigine ýádesin alyp, kóshi-qon saıasatyn qatańdatýdy jalǵastyrý qajet dep sheship otyr.

Osyǵan baılanysty Germanııanyń sotsıal-demokratııalyq, «Jasyldar» jáne Solshyl partııalary Hrıstıan-demokratııalyq odaǵyn Germanııada 1949 jyldan beri qoldanysta bolǵan ýltraońshyldarmen yntymaqtasýdan bas tartýǵa qatysty bátýany buzǵany úshin aıyptaýda. Mertstiń is-áreketine qarsy narazylyq retinde kóshege ondaǵan myń adam shyqty.

Saılaýshylar ne deıdi ?

Saılaýshylar Hrıstıan-demokrkatııalyq partııasynyń kóshi-qondy shekteýge qatysty mundaı amalyn qalaı baǵalap otyr? Bul Infratest-dimap zertteý ınstıtýty 3-5 aqpan aralyǵynda júrgizgen saýalnamadaǵy 1 302 nemis saılaýshysyna qoıylǵan negizgi suraqtardyń biri boldy.

«Germanııa úshin balama» jaqtastarynyń arasynda Hrıstıan-demokratııalyq odaǵynyń mundaı bastamasyna qoldaý deńgeıiniń (86 paıyz) joǵary bolýy túsinikti jaıt. Degenmen Hrıstıan-demokratııalyq odaǵy jaqtastarynyń 62 paıyzy da Frıdrıh Merts amalyn durys ekenin alǵa tartyp otyr. Jalpy, saýalnama qatysqan nemisterdiń 43 paıyzy Hrıstıan-demokratııalyq odaǵynyń Býndestagtaǵy is-áreketi durys dep esepteıdi.

Alaıda, nemisterdiń jartysy Hrıstıan-demokratııalyq odaǵynyń parlamenttik bultarysyn quptamaıdy: saýalnamaǵa qatysqan árbir tórtinshi respondent atalǵan odaqtyń kóshi-qondy shekteý umtylysymen kelisedi. Biraq, odaq «Germanııa úshin balama» partııasynyń kómegin almaǵan jaǵdaıda ǵana.

Saılaýshylardyń 25 paıyzy, onyń ishinde Germanııanyń sotsıal-demokratııalyq, «Jasyldar» jáne Solshyl partııalarynyń saılaýshylary Hrıstıan-demokratııalyq odaǵynyń Býndestagtaǵy amalyn túbegeıli durys emestigin alǵa tartyp otyr.

Nemistiń ózge de partııalary AfD-pen yntymaqtasýy kerek pe ?

Dál osy suraqqa kelgende nemisterdiń pikiri birden ekige jarylyp tur. Saýalnamaǵa qatysqandardyń shamamen 49 paıyzy «Germanııa úshin balama» partııasy daýysymen zań qabyldaý tıimsiz ekendigin málimdemese, 44 paıyzy durys onyń durys ekenin aıtady.

Respondentterdiń shamamen 56 paıyzy qandaı da bir partııanyń «Germanııa úshin balama» partııasymen birlesip, parlamentte zań ázirleýine bolmaıtyndyǵyn alǵa tartsa, 66 paıyzy AfD-ty úkimet jasaqtaýǵa tartý ıdeıasyn qarsylyq bildiredi.

Dúısenbi kúni Frıdrıh Merts partııa delegattaryna ýltraońshyldarmen yntymaqtastyqtyń kez kelgen túrine barmaıtyndyǵyn málimdedi. Sonymen qatar ol AfD-ty óz partııasynyń basty qarsylasy dep atady. Onyń aıtýynsha, Hrıstıan-demokratııalyq partııasy NATO-dan, «eýro» aımaq pen Eýropalyq odaqtan shyqqysy keletin partııamen jumys isteı almaıdy.

Kantsler kim bolmaq ?

Saýalnamaǵa qatysqandardyń úshten biri Hrıstıan-demokratııalyq partııasy Germanııanyń bolashaq úkimetin basqarǵanyn jaqtaıtyndyǵyn bildirgen. Bul ótken aıdaǵy saýalnama kórsetkishinen shamamen 4 paıyzǵa kóp. Al respondentterdiń 17 paıyzy Úkimetti Germanııanyń sotsıal-demokratııalyq partııasy basqarǵanyn qalaıdy. Buǵan qosa, saýalnama qatysqandardyń 33 paıyzy jaqsy kontsler retinde Mertske senim artýǵa bolady dep sanaıdy. Bul ótken jyldyń sońyndaǵy kórsetkishten 5 tarmaqqa joǵary.

«Jasyldar» partııasy atynan kantsler laýazymyna kandıdat Robert Haıbektiń jumysy respondentterdiń shamamen 67 paıyzynyń kóńilinen shyqpaıdy. Al «Germanııa úshin balama» partııasy atynan úmitker Elıs Vaıdeldiń kandıdatýrasymen saılaýshylardyń 69 paıyzy kelispeıdi. Al kantsler Şoltske keler bolsaq, saýalnama alynǵandardyń 74 paıyzy onyń jumysyna kóńilderi tolmaıtyndyǵyn bildirgen.

Germanııa sotsıal-demokratııalyq partııasynyń múmkindigi

Qoǵamdyq pikirge júrgizilgen saýalnamadan Olaf Sholts reıtınginiń tómen ekendigin baıqaýǵa bolady. Eger saılaý osy demalys kúnderi ótken kezde Germanııa sotsıal-demokratııalyq partııasy nebári 15 paıyz daýys jınaı alar edi. Bul 2021 jyly ótken sońǵy federaldy saılaý kórsetkishinen 10 tarmaqqa tómen.

Degenmen Hrıstıan-domkratııalyq partııasy uryndyrǵan daýys berý partııa reıtıngine zııanyn tıgize qoımaǵan sııaqty. Jalpy, bul partııa birshama kúsheıip, basymdyǵyn 31 paıyzǵa deıin kúsheıtip aldy. Al «Germanııa úshin balama» partııasynyń daýys úlesi 21 paıyzǵa deıin jetti. «Jasyldar» partııasy bolsa, ustanymyn 1 paıyzǵa joǵaltty. Olardyń úlesi endigi ýaqytta 14 paıyz bolyp tur. Aıta keterligi, Solshyl partııanyń da 5 paıyz daýyspen parlamentke kirý múmkindigi bar.

Degenmen, aldyn ala boljamǵa qaraǵanda, jańadan qurylǵan popýlıstik Sara Vagenkneht odaǵy men neolıberaldy erkin demokrattar Býndestagta ókildik etý úshin qajetti keminde 5 paıyz daýys jınaı almaıtyn sııaqty.

Esterińizge sala keteıik, Germanııa Býndestagyna kezekten tys saılaý 23 aqpan kúni ótedi.

Aıta keteıik, 1 aqpan kúni Germanııa parlamenti Hrıstıan-domkratııalyq partııasynyń kóshi-qon reformalaryn qabyldamady.

Daýystardaǵy aıyrmashylyq az boldy: 338 adam jaqtap, 350-i qarsy shyqty. Reformaǵa bastamashylyq jasaǵan partııa jetekshisi Frıdrıh Merts taǵy da barlyq taraptan synǵa ushyraǵan «Germanııa úshin balamaǵa» senim artýǵa tyrysty. Angela Merkeldiń ózi Merts ásire ońshyldarmen yntymaqtaspaýǵa ýáde bergenin eske aldy.