Ǵaryshta da oraza ustaǵan - baspasózge sholý
***
Londonda ótken «Ýımbldon» dodasy kúni keshe ǵana óz máresine jetti. Osy týrnırde kimniń qansha tabys tapqany týraly aqparat bul kúnderi barsha jankúıerlerdi qyzyqtyryp otyr, dep jazady «Aıqyn» gazeti búgingi sanyndaǵy «Tennısshilerdiń tabysy qansha?» degen taqyryptaǵy maqalasynda.
Basylymnyń atap ótýinshe, «Ýımbldon» týrnıriniń júldelik qory jyldan-jylǵa artyp kele jatqany barshaǵa málim. Bıyl ol 41 mıllıon AQSh dollaryn qurady. Tarqatyp aıtsaq, jekelegen saıysta bas júldeni oljalaǵan tennısshilerdiń árqaısysyna 2 876 398 dollardan tabys etiledi. Bıylǵy jarysta serbııalyq Novak Djokovıch pen amerıkalyq Serena Ýılıamske teń keler eshkim tabylmady. Negizi, búgingi tańdaǵy teńdessiz tennısshilerdiń reıtınginde kósh bastap kele jatqan qos myqtynyń ekeýi de álemdegi eń baı-qýatty sportshylardyń qataryna erkin enip otyr. Máselen, osy sport túrin serik etkeli beri 28 jastaǵy Djokovıchtiń tabysy 80 mıllıon dollarǵa jýyqtady. Al 33 jastaǵy Ýılıams bolsa, $65 mıllıonnan asa qarajatty óziniń jeke esepshotyna aýdardy. Al odan bólek, túrli jarnamalardan túsken qarjyny esepke alsaq, Novak pen Serenanyń bul kúnderi baqyttan bastary aınalyp júrgeni aıdan anyq. «Ýımbldondaǵy» óziniń byltyrǵy kórsetkishin qaıtalaǵan Zarına Dııas $183 600 ıelendi. Onyń syrtynda juptyq saıystyń alǵashqy aınalymynda utylǵany bar. Sol básekege qatysqany úshin ǵana Zarına $7 932 aldy. Nátıjesinde, Londondaǵy jarystan Dıas 191 532 dollarmen oraldy.
Keńestik dinge qarsy úgit-nasıhat sol kezdegi kosmonavtıkanyń jetistikterin dinge qarsy barynsha paıdalandy. Biraq keńestik ıdeologııa ǵaryshty ıgerý men Islam dininiń arasynda kereǵarlyq joq ekenin, qaıta Islam Allanyń atymen ǵaryshty ıgerýdi barynsha quptaıtynyn elep-eskermedi, dep jazady atalǵan basylym «Ǵaryshta da oraza ustaǵan» degen maqalasynda.
Basylymnyń atap ótýinshe, naǵyz musylman adam kez kelgen ýaqytta jáne kez kelgen jerde, tipti ǵaryshta bolsa da bes ýaqyt namaz oqýǵa, al eger ushý sapary ramazan aıyna sáıkes kelse, ǵaryshta da oraza ustaýǵa mindetti. Kosmonavtıka tarıhynda musylman-ǵaryshkerdiń ǵaryshqa ushýy tuńǵysh ret 2007 jyly ramazan aıyna sáıkes keldi. Malaızııanyń 35 jastaǵy dárigeri Sheıh Muzafar Shúkir qasıetti ramazan aıyn ǵaryshta ótkizgen tuńǵysh ıslam ókili bolyp tarıhqa endi. Ol ushar aldynda ǵaryshta qalaı dáret alýdy, Mekkeniń qaı jaqta ornalasqanyn, namaz oqıtyn ýaqyttardy, eń bastysy, orbıtada qasıetti Ramazan aıynda qalaı oraza ustaý kerektigin úıretetin arnaıy shyǵarylǵan kitapshaǵa ıe boldy. Sonymen qatar ol úshin halal standartyna saı taǵamdar ázirlendi. Árıne, ǵaryshta jerdegideı ústi-basyńyzǵa tolyq sý quıynyp, ǵusyl ala almaısyz. Ondaı múmkindik joq. Onyń ústine ǵaryshta adam basyna kún saıyn tórt lıtr sý ǵana paıdalanýǵa ruqsat. Buǵan da ıslamda jeńildik bar, sý bolmaǵan nemese ol tapshy jaǵdaıda táıamým alsa, jetip jatyr. Malaızııanyń ulttyq ǵarysh agenttigi men ıslam damý departamenti eki kúndik konferentsııa nátıjesinde orbıtada musylmannyń ózin qalaı durys ustap, ıslam talaptaryn qatań saqtaý tártibin belgilegen. Bul basqosýǵa sol kezde 150 ǵalym dintanýshy men astronavt jınalyp, ózara aqyldasqan eken. Osylaısha musylman adamnyń ǵaryshta da ıslam normalarymen ómir súrýine tolyq múmkindigi bar. Islam ǵalymdary men malaızııalyq baǵdarlamashylar ǵaryshta azan shaqyrylý, namaz oqý ýaqytyna baılanysty árbir detaline deıin baǵdarlama túzip qoıǵan. Oǵan qosa, arnaıy qural ǵaryshtan Mekkeni baǵyttap kórsetip turady. Tipti Mekkeni tabý múmkin bolmaǵan jaǵdaıda, betti Jerdiń ózine baǵyttasa jetip jatyr (Jerdiń ózinde poıyzdyń qozǵalysyna saı jolaýshy namazdy kez kelgen baǵytqa qaraı oqı beredi).
***
16 jastaǵy aqtóbelik boıjetken áleýmettik jeli arqyly dinı aǵymǵa boı aldyrǵan ózi quralpy jigitpen tanysyp, úsh ret sóıleskennen keıin oǵan turmysqa shyǵyp ketipti , dep jazady «Ekspress K» gazeti «Chetyre sboký - vashıh net» degen maqalada. Basylymnyń jazýynsha, olardyń erli-zaıpty ómiri nebary bir aıǵa sozylǵan. Jigit boıjetkendi talaq etip, endi onyń synyptas qurbysyna úılenip alypty.
«Biz Batys Qazaqstandaǵy jaǵdaıdyń tym ýshyǵyp ketkenin kórip otyrmyz. Joǵary synyptyń qyzdary ınternet arqyly dástúrli emes dinı aǵymdaǵy jigittermen tanysady. 2-3 ret hat almasqannan keıin neke qııý kúnin belgilep qoıady», - deıdi Dindi zertteý ortalyqtary qaýymdastyǵynyń dırektory ıÝlııa Denısenko.
Onyń aıtýynsha, qaýymdastyq osyndaı jaǵdaıǵa dýshar bolǵan bir boıjetkendi qutqaryp qalǵan. Aqtóbelik mektep oqýshylarynyń ómiri jaıly sol aıtyp bergen.
«Qyzdardyń barlyǵy muny qupııa túrde jasaıdy,ata-analary olardyń ne istep júrgenderin bilmeıdi de. Iá, árıne, Quran boıynsha er adamǵa tórt áıel alýǵa ruqsat etilgen. Biraq ıslamdy bylǵap, ózderiniń nápsilerine burmalap alǵan adamdar osy 4 degen sanǵa ǵana jabysyp qalǵan. Shyndyǵynda olar áıelderin únemi «aýystyryp» otyrady», - deıdi maman.
