Fermerler tuqymnyń arzanyna qyzyǵyp, sapasyz dándi daqylǵa urynýy múmkin – pavlodarlyq ǵalym
PAVLODAR. KAZINFORM - Import tuqymnyń óngishtik qasıeti kemip ketkenine ǵalymdardyń ózi qaıran qalyp otyr. Tipti, keıbir daqyldar boıynsha bul kórsetkish 40-60 paıyzdan aspaıdy. Bıyl Pavlodar oblysynda tuqym tapshylyǵy bar.
Óńirlik aýyl sharýashylyǵy basqarmasy basshysynyń mindetin atqarýshy Tólegen Kósherbaevtyń aıtýynsha, kóktemgi dala jumystary úshin 174,4 myń tonna tuqym qajet. Oblys boıynsha tuqymnyń jalpy jetispeýshiligi — 21 myń tonna. Bul kólem óńirden tabylmasa, ózge aımaqtardan, shet memleketterden satyp alynady.
Alaıda, dıqandar tuqym satyp alýda arzanyna umtylyp, sapasyz dándi daqylǵa urynýy múmkin.
«Pavlodar aýyl sharýashylyǵy tájirıbelik stansasy» JShS-nyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri Natalıa Jýkovanyń aıtýynsha, fermerler kez kelgen tuqymnyń negizgi eki sapa kórsetkishine kóńil aýdarýy kerek.
- Eń áýeli syrttan satyp alynatyn tuqymnyń fıtosanıtarııalyq talaptarǵa saı bolýy naqtylaýy kerek. Aýdandastyrylmaǵan dándi daqylmen bizdiń ósimdikter úshin qaýipti aýrýlardyń qozdyrǵyshtary kelýi múmkin. Keıbir qaýipti aýrý túrleri úlken egis tanaptaryn typ-tıpyl etip jiberýge qabiletti.
Ekinshiden, kez kelgen tuqymnyń óngishtik kórsetkishin ábden zerdeleý kerek. Kóktemgi egis jumystaryna deıin áli ýaqyt bar. Keıbir fırmalar taýarlyq daqyldy tuqym dep satyp jiberýi ábden múmkin. Sondyqtan ǵalymdardyń, zertteý ınstıtýttary men zerthanalardyń kómegi arqyly daqyldardyń bul qasıetin anyqtaýǵa bolady. Máselen byltyr Soltústik Qazaqstan, Qaraǵandy, Qostanaı oblystarynda kúzgi jańbyrdan astyqtyń sapasy tómendep ketti. Dıqandar sý astyqty jınap, ony qoldan keptirýge májbúr boldy. Bul dándi daqyldardyń sapasyn aıtarlyqtaı kemitti. Jýyqta biz ózge bir aımaqtan ákelingen tuqymnyń sapasyn tekserip kórdik. Onyń óngishtik qabileti 40-60 paıyz aralyǵynda ǵana ekeni belgili boldy. Túsiniktirek bolýy úshin aıtaıyn, bizdiń tájirıbelik stansada tuqym óndirý kezinde belgili bir daqyldyń 100-den 97 paıyzy ǵana ónip shyqsa, ol tuqym túri syrtqa shyǵarylmaıdy. ıAǵnı tolyqqandy ónim berýge qabiletsiz degen sóz. 40-60 paıyz - egiletin eginniń teń jartysynan ónim alynbaıdy degenge saıady. ıAǵnı, fermer 100 gektarǵa egin salsa, onyń 60 gektarynda túk shyqpaıdy. Bul – erteńgi kúni qyp-qyzyl shyǵyn, - deıdi N.Jýkova.
Mamannyń sózinshe, Pavlodar oblysy boıynsha Ertis, Jelezın, Ýspen aýdandarynda bıyl ylǵaldyń mol qory baıqalady. Al Sharbaqty, Aqqýly, Pavlodar aýdandarynda kerisinshe qar az túsken. Sondyqtan byltyrǵy qurǵaqshylyq keıbir jerlerde qaıtalanýy ábden múmkin.
«Eger aldaǵy ýaqytta aýa raıyn boljaýshylar bıylǵy jazdyń da qurǵaq ótetinin boljasa, onda sharýalarǵa birtindep bıdaı men arpadan góri tamyry tereńge ketetin daqyl túrlerin tańdaǵany durys. Mysaly kúnbaǵystyń tuqymy tamyryn tereńge salady. Bizdiń stansa bul jaǵynan sharýalarǵa aqyl-keńes bere alady. Keıingi jyldary álem boıynsha klımat óte qubylmaly, soǵan oraı aldaǵy jazdyń qalaı ótetitin tap basyp aıtý qıyn. Kóktemgi tuqym sebý sharalaryn qaı mezgilde júrgizý kerektigi týraly da erte bastan aıtý oıǵa syımaıdy», - dedi maman.
«Pavlodar aýyl sharýashylyǵy tájirıbelik stansasy» bıyl sharýalarǵa tuqym sata almaıtyny da belgili bolyp otyr. Sebebi byltyr 1400 gektar jerge egin salyp, ol tolyǵymen qurǵaqshylyq saldarynan kúıip ketken. Turaqtandyrý qorynyń arqasynda bıyl nebári 1000 gektarǵa tuqym sebiledi dep josparlanyp otyr.
