Eýropadaǵy maımyl shesheginiń taralýy: ǵalymdar indetke tosqaýyl qoıý qadamdaryn usyndy
ASTANA. KAZINFORM – DDSU-nyń Eýropadaǵy aımaqtyq keńsesiniń dırektory, doktor Hans Henrı P. Klıýge jáne London Densaýlyq caqtaý jáne tropıkalyq medıtsına mektebiniń jahandyq densaýlyq saqtaý professory Pıter Pıot maımyl sheshegine qatysty málimdeme jasady.
Ǵalymdardyń paıymynsha, osy aýrýǵa qatysty álemniń bir bóliginde densaýlyq saqtaý salasyndaǵy tótenshe jaǵdaıdy elemeýdiń saldary barsha álemge teris áser etedi.
Olardyń aıtýynsha, maımyl sheshegi Afrıkanyń birneshe bólikterinde kem degende 40 jyl boıy baıqalyp otyr. Ańnan adamǵa juǵatynyn bilse de, uzaq ýaqyt boıy álemdik densaýlyq saqtaý qaýymdastyǵy ony elemedi. Kóptegen juqpaly aýrýlar sııaqty onymen qarqyndy túrde kúresý kerek. Sebebi qarsy is-qımyl jasalmasa, ınfektsııanyń taralýynyń jańa joldary nemese shtamdary paıda bolady. Maımyl sheshegi buryn Afrıka aýmaǵymen ǵana shektelgendikten, álemniń qalǵan bóligi ony elemeýdi yńǵaıly sheshim dep sanap keldi.
Bul jaǵdaı eki jyl buryn Eýropada osy indettiń bastapqy oshaǵy bolǵan kezde ózgerdi. Aýrýdyń alǵashqy órshýi Afrıkaǵa saparlardan keıin bastaldy. 2022 jyly buǵan Eýropanyń reaktsııasy óte jyldam boldy. Muqııat qadaǵalaý, indet juqtyrǵan adamdarmen baılanysta bolǵandardy baqylaý osy aýrýǵa qatysty qadaǵalaýdy jeńildetti.
Degenmen, Eýropanyń m-pox-pen kúresi áli de aıaqtalmady. Óńir elderi ınfektsııaǵa tosqaýyl qoıý is-sharalaryn aıaǵyna deıin jetkizbedi jáne mindettemelerin tolyq deńgeıde oryndamady. Aı saıyn Eýropa aımaǵynda indettiń 100-ge jýyq jańa jaǵdaıy baıqaldy.
Bıyl maımyl shesheginiń clade I shtamynyń qaıta jandanýy, onyń ishinde clade Ib dep atalatyn tez taralatyn túriniń anyqtalýy saldarynan Afrıkanyń aýrýlardy baqylaý jáne aldyn alý ortalyǵy kontınentegi densaýlyq saqtaý salasynda tótenshe jaǵdaıdy, kóp uzamaı DDSU maımyl sheshegi vırýsyna baılanysty jahandyq tótenshe jaǵdaıdy jarııalady.
Jyl basynan beri shyǵys-ortalyq Afrıkada osy aýrýdan 500-den astam ólim-jitim tirkeldi, olardyń basym kópshiligi Kongo Demokratııalyq Respýblıkasynda anyqtaldy.
Úsh negizgi tásil
Aldaǵy aptalar men aılarda Eýropa jáne búkil álemde maımyl sheshegi aýrýynan qorǵanýda úsh negizgi tásil qajet.
Birinshiden, jaǵdaılardy jyldam anyqtaý, oqshaýlaý jáne emdeý úshin tez anyqtaý ári esep berý mehanızmderi arqyly indetke qarsy baqylaýdy kúsheıtý kerek. Bul dárigerlerge málimet berýdi kúsheıtýdi, zerthanalyq dıagnostıka múmkindikterin arttyrýdy jáne kúdikti jaǵdaılar týraly ýaqytyl ári ashyq túrde derektermen almasýdy bildiredi.
Ekinshiden, Afrıka men Eýropaǵa arnalǵan vaktsınaǵa turaqty jáne strategııalyq ınvestıtsııalar qajet. Qazirgi kezde maımyl sheshegine qarsy vaktsınalardyń álemdik óndirisi aıtarlyqtaı shekteýli. Al suranys áldeqaıda joǵary.
Úshinshiden, ómirlik mańyzy bar is-sharalar boıynsha teńdikti qamtamasyz etý qajet.
Ǵalymdardyń paıymynsha, Eýropada m-pox aýrýynan senimdi qorǵanýdyń resýrstary bolǵanymen, bul rette áli de qosymsha is-qımyldar kerek.
«Alaıda, eger vırýs basqa jerlerde baqylaýsyz tarala berse, Eýropanyń jasaǵan áreketi esh nátıje bermeıdi. Birigip áreket etý sharalarynyń qajet ekeni Afrıka aýmaǵynda óz mańyzyn kórsetti. Olar uzaq ýaqyt boıy maımyl sheshegi aýrýynyń aýyrtpalyǵyn óz moınyna alyp keldi. Biraq buǵan deıin olarǵa az kóńil bólindi jáne Afrıkada indetpen kúresýde resýrstary az boldy», - deıdi olar.
Bul turǵyda eýropalyq kóshbasshylar sheshýshi ról atqara alady. ıAǵnı vaktsınany taratýda teńdikti qamtamasyz etip, densaýlyq saqtaý ınfraqurylymyna ınvestıtsııa salyp, aýrýlardy baqylaý men áreket etý múmkindikterin nyǵaıtý boıynsha óńirdegi is-qımyldy qoldaý baǵytynda ujymdyq saıası belsendilikke kúsh salýy tıis.
