Eýropadaǵy qymbatshylyq astarynda ne jatyr
ASTANA. KAZINFORM – Reseıden Eýropaǵa energııa tasymaldaýshy jetkizilimi doǵarylǵan 2022 jyldyń aqpanynan beri Eýropalyq odaq elderi birqatar azyq-túlik baǵasynyń aıtarlyqtaı ósimin sezine bastady, dep habarlaıdy Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisi. Inflıatsııany turaqtandyrý áreketine qaramastan Eýropalyq odaqtyń keıbir elinde baǵa ósimi tejeler emes.
Belgııadaǵy ınflıatsııa
Sońǵy jyldary Belgııadaǵy ınflıatsııanyń aıtarlyqtaı joǵarylaýy baıqalyp, 9,6 paıyzǵa jetti. Muny jahandyq ekonomıkalyq kúızelispen jáne energııa tasymaldaýshy qunynyń kúrt artýymen baılanystyrady. 2021 jylǵy 2,44 paıyzdyq ınflıatsııamen salystyrǵanda munyń qaltaǵa salmaq salarlyqtaı ósim ekendigi anyq. 2023 jyly eldegi ınflıatsııa 4,05 paıyzǵa deıin sál báseńdegen edi.
2024 jyldyń jeltoqsanyndaǵy jaǵdaıǵa sáıkes, Belgııadaǵy jyldyq ınflıatsııa deńgeıin 3,16 paıyzdy qurap, munyń aldyndaǵy eń aıdaǵy 3,20 paıyzdan azdap tómendedi. Bul tómendeý negizinen turǵyn úı men kommýnaldyq qyzmetter, kıim men aıaq kıim, sonymen qatar úıge qajetti ózge de taýarlar baǵasy ósiminiń baıaýlaýymen baılanysty. Degenmen, azyq-túlik ónimderi men alkogolsyz sýsyndar, kólik baǵasy, demalys pen mádenı is-sharalarǵa shyǵyndar baǵasynyń qymbattaýy jedeldeı tústi.
Tamaq qymbattap barady
2025 jyldyń aqpanynda túrli taýarlardan turatyn tutynýshy sebeti negizinde eseptelgen ınflıatsııa deńgeıi sýpermarketterde 3,39 paıyzdy qurady. Inflıatsııa qaıtadan ósip, 2022 jyldyń qańtarymen (ınflıatsııa 2 paıyzdan joǵary bolǵan birinshi aı) salystyrǵanda joǵary bolyp qaldy.
2022 jyldyń qańtarymen salystyrǵanda tutynýshy sebetiniń quny ortasha eseppen 28 paıyzǵa qymbattady. Máselen, azyq-túlik jáne sút ónimderiniń baǵasy burynǵymen salystyrǵanda 31 paıyzǵa qymbat bolyp tur. Azyq-túlik baǵasyna yqpal etetin faktor — shıkizattyń taýarlar men energııa tasymaldaýshy baǵasy.
Keıbir azyq-túlik baǵasy áli de bolsa aıtarlyqtaı qymbattap barady. Aıtalyq, frıtıýr aıy 2022 jyldyń naýryzymen salystyrǵanda áli de bolsa ortasha eseppen 29 paıyzǵa qymbat. Ósimdik maıyna keler bolsaq, 2022 jyldyń naýryzynan deri onyń halyqaralyq naryqtaǵy baǵasy 39 paıyzǵa quldyrady. Sút ónimderiniń ortasha baǵasy da 2022 jyldyń maýsymynan 10 paıyzǵa tómendedi. Ótken jyldan beri halyqaralyq naryqtaǵy baǵa qaıtadan kóterile bastady. Degenmen, 2025 jyldyń aqpanynda 2022 jyldyń maýsymymen salystyrǵanda jańa ázirlengen irimshik (Gaýda) 91 paıyzǵa, al jartylaı maısyzdandyrylǵan súti ónimderi 86 paıyzǵa qymbat. Jańa ázirlengen irimshik baǵasynyń ortasha ósimi 27, al maısyzdandyrylǵan sút baǵasynyń ósimi 12 paıyzdy qurady.
2022 jyldyń qazan aıynan bastap halyqaralyq naryqtaǵy astyq baǵasy orta eseppen 27 paıyzǵa tómendedi. Alaıda, un ónimderiniń jartysynan astamy jáne makaron ónimderiniń 40 paıyzy 2022 jyldyń qazanyna qaraǵanda qymbattady. 2022 jyldyń qazan aıynan bastap un men makaron baǵasy orta eseppen 3 paıyzǵa ósti. 2025 jyldyń aqpanynda ınflıatsııaǵa eń kóp úles qosqan taýarlardyń qataryna alkogolsiz sýsyndar (+8%), azyq-túlik (+6%), jemis-jıdekter (+4%) jáne muzdatylǵan ónimder (+4%) jatady. Belgııada bir bólke nannyń ortasha baǵasy shamamen 2,70 eýrony quraıdy. Bul ótken jylmen salystyrǵanda 0,30 eýroǵa (13%) qymbat degen sóz. 2025 jyldyń 16 naýryzynda Brıýsseldegi sýpermarketterdiń birinde jańa pisken aq nannyń baǵasy (salmaǵy 800 gramm) 2,69 eýro (shamamen 1300-1400 teńge) boldy.
Belgııada jumyrtqa baǵasy da úzdiksiz qymbattap, 2025 jyldyń naýryzynda rekordtyq deńgeıge jetti. 2024 jyldyń qarashasynda Brıýsselde 12 dana iri jumyrtqa 3,94 eýro bolǵan edi. Al sol jyldyń jeltoqsanynda ortasha mólsherdegi 10 dana jumyrtqa baǵasy 3,90 eýroǵa jetti. Bul álemdik deńgeıden (2,97 dollar) birshama joǵary.
Negizgi sebepteri:
— Pasha qarsańynda jumyrtqaǵa suranystyń artýy;
— AQSh pen Shyǵys Eýropada qus tumaýynyń taralýyna baılanysty usynys tapshylyǵy;
— 2025 jyldyń basynda Belgııada fermadaǵy, sonymen qatar jabaıy qustarǵa da zııanyn tıgizgen qus tumaýynyń 14 oqıǵasynyń tirkelýi.
Munyń ústine baǵanyń ósýine ekologııa men janýarlardy qorǵaýǵa baǵyttalǵan qatań erejeler de áser etip otyr. Bul jaıt Belgııa men Nıderlandydaǵy qus fermalary sanynyń azaıýyna ákeldi. Osy faktorlarǵa baılanysty jumyrtqanyń joǵary baǵasy aldaǵy ýaqytta da saqtalady.
Kórshiles Frantsııada nannyń baǵasy onyń túrine jáne aımaǵyna baılanysty ózgerip turady. Máselen, 2025 jylǵy aqpanda bageta nanynyń ortasha baǵasy (250 g) 1,01 eýro (shamamen 550 teńge) boldy.
Frantsııanyń artyqshylyǵy — onyń qomaqty aýyl sharýashylyǵy bazasy, azyq-túliktiń kóptegen túriniń menshikti óndirisi. 2025 jyldyń aqpanyndaǵy jaǵdaı boıynsha Parıjdegi iri jumyrtqa ondyǵynyń ortasha baǵasy 6 eýrony (shamamen 3400-3500 teńge) qurady. Bul eldegi kádimgi 12 jumyrtqa úshin shamamen 3,75 eýro bolatyn ortasha baǵadan aıtarlyqtaı joǵary. Parıjdegi baǵanyń asa joǵary bolýy suranysqa, operatsııalyq shyǵyndardyń joǵarylaýyna jáne qalalyq ortaǵa baılanysty ústeme baǵaǵa baılanysty bolýy múmkin. Іri qalalardaǵy osyndaı aýytqýlarǵa qaramastan, jalpy Frantsııadaǵy jumyrtqa baǵasy sońǵy alty aıda salystyrmaly túrde turaqty. Mysaly, Shveıtsarııada onshaqty jumyrtqanyń ortasha baǵasy shamamen 6,80, al Ulybrıtanııada shamamen 3,83 dollardy quraıdy.
Kommýnaldyq qyzmetter
Belgııadaǵy tutynýshylardyń kópshiliginiń nazar aýdarar basty taqyryby — gaz ben energııa tasymaldaýshynyń joǵary baǵasyna baılanysty ósip kele jatqan kommýnaldyq qyzmetterdiń quny. Bılik turǵyn úıdi jylytýdyń balama kózderin (kún batareıalary jáne t. b.) damytý boıynsha sharalar qabyldap jatqanymen jylytý maýsymyndaǵy shyǵyndar úı sharýashylyǵynda birneshe myń eýroǵa deıin jetýi yqtımal. Osyǵan baılanysty bılik turǵyndarǵa jylý júıeleriniń temperatýrasyn qys ýaqytynda 18-19 gradýsqa deıin tómendetýdi usynyp otyr.
2025 jylǵy 17 aqpandaǵy jaǵdaı boıynsha Belgııada mazýttyń quny lıtrine 1,03 eýro (shamamen 550 teńge) boldy. Bul osy jyldyń qańtarymen salystyrǵanda 3,7 paıyzǵa tómen. Brıýsselde jylyna 12 myń kVt/saǵ gaz tutynatyn úı sharýashylyqtary 2025 jyly esepshottyń 23 eýroǵa ósýine tap bolady. Bul 2024 jylmen salystyrǵanda 12,7 paıyz qymbatshylyqty bildiredi. Sonymen qatar, gaz ben elektr energııasyn bólý jáne tasymaldaý tarıfteriniń jıyntyq ósimi shyǵyndardyń jylyna 67 eýroǵa qosymsha ósýine alyp keledi.
Buǵan qosa, eýropalyq treıderler 2025-2026 jyldardaǵy qyspen salystyrǵanda 2025 jyldyń jazynda gaz baǵasynyń ósýin boljap otyr. Bul gaz qoımalaryn toltyrýdyń joǵary shyǵyndaryna baılanysty. Óıtkeni Eýropa reseılik gazǵa táýeldilikti qysqartýyn jalǵastyryp keledi.
Qorytyndy: 2025 jyly belgııalyqtar jylý shyǵyndarynyń aıtarlyqtaı ósimine tap kelýi múmkin. Bul ishki jáne jalpyeýropalyq naryqtyq faktorlarǵa baılanysty.
2025 jyly Frantsııadaǵy kommýnaldyq qyzmetterdiń quny ártúrli faktorǵa, onyń ishinde turǵyn úı túrine, ornalasqan jerine jáne resýrstardy tutyný deńgeıine baılanysty bolmaq. Sharshy aýdany 85 metr bolatyn páter úshin elektr, jylý, sý jáne qoqys shyǵarý aıyna shamamen 230,41 eýrony (130 myń teńgeden astam) quraıdy. 60 Mbıt/s jáne odan joǵary jyldamdyqtaǵy sheksiz tarıf — aıyna shamamen 31,62 eýro.
Benzın baǵasy
Taýarlar men qyzmetterdiń baǵa kesimine yqpal etetin negizgi faktorlardyń biri benzın quny bolyp qala bermek. 2025 jylydń 16 naýryzynda Belgııadaǵy otynnyń shekti baǵasy mynadaı:
Benzın-95 (E10): 1 lıtri 1,6180 eýro;
Benzın-98 (E5): 1,6770 eýro;
Benzın-98 (E10): 1,6830 eýro.
Bul baǵa aldyńǵy aptamen salystyrǵanda turaqty bolyp tur, biraq sońǵy aıda 5-7 paıyzǵa tómendedi. 2025 jyldyń qańtarynda benzın baǵasynyń ósýi baıqaldy. Aýytqý álemdik munaı baǵasyna, janarmaı salyǵy men energetıkalyq saıasatqa baılanysty. Mysaly, 2022 jyly eldegi elektr energııasy men gaz baǵasynyń 60 paıyzǵa ósýine ınflıatsııa yqpal etti.
Sonymen qatar, salyq janarmaı qunynyń edáýir bóligin quraıdy. 2022 jyly ol sońǵy baǵanyń 50 paıyzdan astamyn qurady. Degenmen, qazirgi ýaqytta Belgııadaǵy benzınniń baǵasy kórshiles Frantsııa, Germanııa jáne Nıderlandyǵa qaraǵanda salystyrmaly túrde tómen. Ádettegideı janar-jaǵarmaıdyń tómen baǵasy Lıýksembýrgte saqtalyp tur. Bul jaqqa basqa elderdiń shekaralas aımaqtarynyń turǵyndary «janarmaı quıý» úshin jıi keledi.
2025 jyldyń basynan bastap Frantsııada janarmaı baǵasy birshama ósti. Máselen, 2025 jyldyń 15 qańtarynda bir lıtr dızeldiń baǵasy shamamen 1,71 eýrony qurap, bir aıda 3 tsentten astamǵa qymbattady. Sol sııaqty, SP95-E10 quny lıtrine shamamen 1,77 eýro boldy. Bul sol kezeńdegi ósimdi bildiredi. Atalǵan qymbatshylyq ishinara bir barrel munaı baǵasynyń 2024 jylǵy 26 jeltoqsandaǵy 73 dollardan 2025 jylǵy 15 qańtardaǵy 79,3 dollarǵa deıin ósýimen baılanysty.
2025 jyldyń aqpanyndaǵy jaǵdaı boıynsha Eýropalyq odaq elderinde benzın baǵasynda aıtarlyqtaı aıyrmashylyq bar. Eń joǵary baǵa myna elderde tirkelgen:
— Danııa — 1 lıtri 2,02 eýro;
— Nıderland — 1,95 eýro;
— Grekııa — 1,82 eýro;
— Italııa — 1,82 eýro;
— Irlandııa — 1,81 eýro;
— Germanııa — 1,80 eýro.
Jalpyeýropalyq joǵary baǵa negizinen salyq salyq deńgeıiniń joǵarylaýymen jáne kómirtegi shyǵaryndylaryn azaıtýǵa baǵyttalǵan ekologııalyq saıasatpen baılanysty. Aıtalyq, Danııa EO-daǵy benzın baǵasy boıynsha birinshi orynda tur. Salystyrmaly túrde EO-daǵy eń tómengi benzın baǵasy Bolgarııada (lıtri 1,28 eýro) jáne Polshada (1,49) tirkelgen. Bul aıyrmashylyq ulttyq salyq saıasaty men energetıkalyq strategııalardyń Eýropalyq odaqtyń ártúrli elderindegi otyn qunyna áser etetindigin kórsetedi.