Eýroodaq EES júıesin iske qosady: shekaradan ótý erejeleri ózgeredi
ASTANA. KAZINFORM — Jańa EES júıesinde bet-álpetti taný nemese saýsaq izderi sııaqty bıometrııalyq málimetter tólqujattaǵy dástúrli mórtańbalardyń ornyn basady. Bul «qaýipsizdikti arttyrýǵa» kómektesip, shetelde bolý merzimin asyryp jibergen azamattardy anyqtaýǵa múmkindik beredi, dep jazdy DW agenttigi.
Eýropalyq Odaq 2025 jyldyń 12 qazanynan bastap úshinshi elderdiń azamattaryn tirkeý úshin kirip-shyǵýdyń elektrondy júıesin engizetinin jarııalady. Shengen aımaǵyna kirýge arnalǵan elektrondy júıe — EES (Entry/Exit System) — qaýipsizdikti arttyryp, sheteldikterdiń shekaradan kirý jáne shyǵý ýaqytyn naqty tirkep, bolý merzimin asyryp jibergen jáne kirýge tyıym salynǵan tulǵalardy anyqtaýǵa múmkindik beredi. Bul týraly 30 shilde kúni Brıýsselde Eýrokomıssııanyń kóshi-qon máseleleri jónindegi komıssary Magnýs Brýnner málimdedi. Júıeni tolyq engizýdiń ótpeli kezeńi 2026 jyldyń 10 sáýirine deıin jalǵasady.
Brýnnerdiń aıtýynsha, bul júıe zańsyz kóshi-qondy boldyrmaýǵa, qujattar men jeke kýálikterdi qoldan jasaýdy azaıtýǵa kómektesedi. Sondaı-aq EES transshekaralyq qylmys pen terrorızmge qarsy kúreste mańyzdy qural bolmaq, sebebi ol aqparatqa jedel qol jetkizýge múmkindik beredi.
Jańa júıede shekaradan ótetin azamattardyń bet-álpeti men saýsaq izderi skanerlenip, bul málimetter arnaıy bazaǵa engiziledi. Bul protsess dástúrli tólqujat móriniń ornyna júredi.
Alaıda synshylar bul júıe shekaradaǵy kezekterdiń uzarýyna sebep bolady dep qaýiptenip otyr.
Bastapqyda júıe 2024 jyldyń qarashasynda iske qosylýy tıis edi, alaıda Germanııa, Frantsııa jáne Nıderland sııaqty keıbir elderdiń daıyn bolmaýyna baılanysty keıinge shegerilgen bolatyn.
EES júıesi 29 elde qoldanylady
EES júıesin Eýroodaqtyń barlyq elderi, Irlandııa men Kıprden basqa, qoldanatyn bolady. Sonymen qatar, EO quramyna kirmeıtin, biraq Shengen aımaǵyna múshe elder — Norvegııa, Islandııa, Shveıtsarııa jáne Lıhtenshteın de bul júıeni paıdalanatyn bolady.
Magnýs Brýnnerdiń aıtýynsha, júıe engizilmes buryn áýejaılar men shekara beketterinde aqparattyq naýqandar arqyly saıahatshylar habardar etiledi. Alty aılyq engizý kezeńinde árbir múshe memleketke óz shekara beketteriniń keminde jartysynda júıeni iske qosý úshin úsh aı ýaqyt beriledi.
Buǵan deıin Eýropalyq komıssııa EO-ǵa vızasyz kirý úshin tólemdi 7 eýrodan 20 eýroǵa deıin kóterýdi usynǵan bolatyn.
Eske sala keteıik, buǵan deıin Eýroodaq Túrkııa azamattary úshin Shengen vızalaryn rásimdeýdi jeńildetken bolatyn.