Ertistegi balyq qorynyń jaǵdaıy kóńil kónshitpeı otyr
PAVLODAR. KAZINFORM - Bıyl balyq resýrstaryn molyqtyrý maqsatynda jer qoınaýyn paıdalaný, qorshaǵan orta jáne sý resýrstary basqarmasynyń usynysymen Ertis jáne Sileti ózenderin, Toraıǵyr jáne Sabyndykól kólderin balyqtandyrý josparlanǵan. Bul maqsatqa óńir bıýdjetinen 100 mln teńge bólinip otyr.
Ertis ózenine sý jyldaǵydan kóp bosatyldy. Mamandar jaıylmalardyń shamamen 70-80 paıyzyn sý basatynyn aıtady. Bul mol yryzdyq balyq sharýashylyǵyna da oń áserin tıgizip otyrǵany jasyryn emes.
Zaısan-Ertis oblysaralyq basseındik balyq sharýashylyǵy ınspektsııasynyń málimetinshe, oblysta Ertis ózeni men Q. Sátbaev atyndaǵy sý arnasynan bólek, 217 sý aıdyny jergilikti mańyzy bar balyq sharýashylyǵy mártebesine ıe. Búgingi kúni 67 sý aıdyny 40 paıdalanýshyǵa bekitilip berilgen. Sý aıdyndarynyń kóbi Aqsý qalasy, Aqtoǵaı, Ertis, Jelezın, Tereńkól, Pavlodar, Aqqýly, Maı aýdandary aýmaǵynda ornalasqanyn atap ótý qajet.
Sý aıdyndarynyń syryn jaqsy biletin kánigi balyqshylar keıingi 4-5 jylda Ertiste balyqtyń azaıyp ketkenine alańdap otyr. Qarmaqtaryn burynǵydaı jıi qappaıtynyna qapalanady. Negizi másele tek qart Ertiste ǵana emes, oǵan quıatyn shaǵyn ózenderde de qalyptasyp otyr. Bul jaǵymsyz teńdentsııanyń sebebi neden bolýy múmkin?
Ǵalymdardyń pikirine qulaq túrsek, balyq resýrstary sanynyń tómendeýi nemese ósýi – ár 5-7 jyl saıyn qaıtalanyp turatyn tabıǵı qubylys. Balyq resýrstarynyń kóbeıýin qamtamasyz etý úshin jyl saıyn Pavlodar oblysynyń jer qoınaýyn paıdalaný, qorshaǵan orta jáne sý resýrstary basqarmasynyń mamandarymen balyqtandyrý, sý janýarlarynyń jaýyn azaıtý sharalary júrgiziledi. Al ǵylymı uıymdar sý paıdalanýshylardyń bekitilgen sý aıdyndaryn tekserip, bıologııalyq negizdemelerdi usynady. Aýyl sharýashylyǵy mınıstriniń 2015 jylǵy 16 aqpandaǵy № 18-03/106 buıryǵymen sý janýarlarynyń baǵaly túrleriniń tizbesi aıqyndalǵan. Atalǵan tizbe boıynsha Pavlodar oblysynyń sý aıdyndarynda jyl saıyn balyq aýlaý lımıtteri bólinetin 10-ǵa jýyq túri bar, olar - kókserke, sazan (tuqy), shortan, nálim, alabuǵa, torta, mónqe, aqqaıran, taban, ońǵaq. Sondaı-aq, Ertis ózenin elimizdiń Qyzyl kitabyna engizilgen aqbalyq pen sibir bekiresi jáne jyl boıy aýlaýǵa tyıym salynǵan súırik balyǵy mekendeıdi.
- Jyl saıyn balyq sharýashylyǵy sýbektilerin damytý josparlary sheńberinde janýarlar dúnıesin paıdalanýshylar balyq resýrstaryn molaıtý jónindegi is-sharalardy ótkizedi. Mysaly, ótken jyly 13 paıdalanýshy 64 240 dana tuqy balyǵyn jibergen. Budan bólek, «Qazaqstannyń sý joldary» RMQK-niń Pavlodar fılıaly men «Eýrazııalyq energetıkalyq korporatsııa» AQ birlesip 129 083 dana tuqy shabaǵyn Ertiske bosatty. Q. Sátbaev atyndaǵy kanal fılıaly sý toraptaryna 1 mln asa tuqy balyǵyn jiberdi. Osynyń barlyǵy sýdaǵy balyq qorynyń balansyn ustap turýǵa jetkilikti, - deıdi Zaısan-Ertis oblysaralyq basseındik balyq sharýashylyǵy ınspektsııasy basshysynyń orynbasary Nurjan Qaztaı.
Alaıda ózen-kólderdegi balyq qoryn brakonerlerden qorǵaý is-sharalaryna shyn máninde kóńil tolmaıdy. Sý boıyn tolyq baqylaýǵa balyq ınspektsııasy mamandarynyń áleýeti tipti jetkiliksiz. Resmı derekke súıensek, Pavlodar oblysy boıynsha balyq ınspektsııasy bóliminiń shtatynda nebári 9 memlekettik ınspektor bar.
- Bir qyzmetkerdiń quzyryna 2 aýdandy baqylaý kiredi. Bir ǵana Ertis ózeniniń aýmaǵy – 72 myń gektar, Sátbaev kanaly 14,5 myń gektardy quraıtynyn eskersek, az quramdaǵy baqylaý mekemesi brakonerlerdiń jolyn kesýge qaýqarsyz ekenin baıqaýǵa bolar. Ýákiletti organnyń vedomstvosy aýmaqtyq bólimshelerdi materıaldyq-tehnıkalyq jaraqtandyrýdy jaqsartý boıynsha josparly jumys júrgizip, 2022-2023 jyldary eki dana JAC S5 avtokóligin, ákimshilik materıaldardy toltyrý úshin elektrondyq planshetter, nysandy kıimderdiń tolyq jıyntyǵyn, jumysqa qajetti arnaıy quraldar (oksımetr, eholot, bınokl, beınejeton) satyp áperdi. Bıyl materıaldyq-tehnıkalyq jaǵdaıdy jaqsartý maqsatynda motorly qaıyqtar, qarda júretin kólikter satyp alý josparda bar. Biraq shtat sany keńeımese, jumys nátıjesi sonshalyqty artady deý qıyn, - deıdi N. Qaztaı.
Bıylǵy jyldyń alǵashqy toqsanynda oblysta balyq aýlaý erejelerin buzý boıynsha 45 fakti anyqtalyp, ákimshilik hattamalar toltyrylǵan. Al ótken jyly mundaı 167 fakti tirkelip, onyń 18-inde zańnyń óreskel buzylǵany belgili boldy. Byltyr balyqty zańsyz aýlaǵandar jalpy somasy 3,1 mln teńge aıyppul tólegen. Eki qylmystyq is qozǵalyp, sot sheshimimen úsh azamattyń 3 jylǵa bas bostandyǵy shekteldi. Qylmystyq statıstıkalyq derekter quqyq buzýshylardyń sany sońǵy 2 jylda azaıǵanyn kórsetken. Buǵan azamattardyń balyq aýlaý zańnamalaryna baǵyna bastaǵany jáne aıyppul mólsheriniń ulǵaıýy áser etti dep esepteıdi sala ókilderi.
Aıtyp óteıik, oblys aýmaǵynda byltyr shamamen 12 myńnan astam sýquzǵyn sanalǵan. Olar kúnine eń azy 5,5 tonna balyq jeıdi. Sýquzǵyndar da ózen-kólderdegi balyq qorynyń azaıýyna aıtarlyqtaı áser etip otyrǵany baıqalady.
