Ertis-Baıan fermerleri jemis daqyldarynyń bakterııalyq kúıiginen zardap shegip otyr
PAVLODAR. KAZINFORM - Sharýalardyń egis alqaptarynda jemis-jıdek daqyldarynyń bakterııalyq kúıiginen, qyzanaq kóbeleginen kelgen shyǵyn 50 myń gektarǵa deıin jetedi. Qońyr mármár qandala jáne t.b. jańadan paıda bolǵan zııankester zor qaýip týdyrady.
Agrarlyq sektordyń damýy jáne jemister men kókónisterge suranystyń artýy jaǵdaıynda zııankestermen kúresý úshin hımııalyq pestıtsıdterdi ıntensıvti jáne baqylaýsyz qoldaný barǵan saıyn artyp keledi. Sonymen qatar jahandyq jylynýmen birge zııandy organızmderdiń túrlik quramy da ózgerip, jańa aýrýlar paıda bolyp jatyr. Pavlodar oblysynyń dıqandary da osyndaı máselelerge tap bolyp otyr. Jergilikti sharýalar jemis-jıdek daqyldarynyń bakterııalyq kúıiginen (shyǵyn 50 myń gektarǵa jetedi), qyzanaq kóbeleginen, qyzanaq jemisteriniń myjylýynan egin shyǵyndaryna ushyraýda. Qońyr mármár qandala jáne t.b. jańadan paıda bolǵan zııankester qaýip týdyrady.
Osyǵan oraı, FAO (Birikken Ulttar Uıymynyń Azyq-túlik jáne aýyl sharýashylyǵy uıymy) mamandary Pavlodar oblysynyń fermerlerine ósimdik aýrýymen kúresýdiń zamanaýı ádisterin qoldanýdy úırete bastady. Bul qaýipti preparattardy qoldanýdy 60%-ǵa deıin azaıtýǵa, olardy qaýiptiligi tómen zattarǵa aýystyrýǵa, al keıbir kezeńde tyńaıtqyshtardan tolyq bas tartýǵa múmkindik beredi.
Pavlodarda FAO, QR Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi jáne GEF-tiń «Ortalyq Azııa men Túrkııa elderinde pestıtsıdterdiń ómirlik tsıklin basqarý jáne quramynda TOL bar pestıtsıdterdi joıý» jobasy aıasynda uıymdastyrylǵan trenıng ótkizilip jatyr. Oǵan Pavlodar oblysynyń fermerleri, jergilikti atqarýshy organdardyń ókilderi, Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń respýblıkalyq jáne oblystyq, sondaı-aq ÚEU ókilderin qosqanda 30-ǵa jýyq adam qatysýda.
Sarapshylar ósimdikterdi keshendi qorǵaý (IPM) týraly keńinen baıandady. Bul qaýipti jáne karantındik zııankesterdiń taralýyn baqylaýda ustaýǵa, ekologııalyq taza jáne básekege qabiletti aýyl sharýashylyǵy ónimderin óndirýge jáne pestıtsıdterdi tutynýdy azaıtýǵa kómektesetin FAO-nyń biregeı quraly. IPM ádisteri kóptegen elderde taza topyraqty saqtaý, bıoártúrlilikti jáne halyqtyń densaýlyǵyn qorǵaý úshin keńinen qoldanylady. IPM tıimdiligin kórsetý úshin FAO 2023 jyly Qazaqstanda alma baqtarynda, qyzanaq pen qyryqqabatta synaqtar ótkizgen. Tájirıbe kórsetkendeı, pestıtsıdterdi qoldanýdyń aıtarlyqtaı azaıǵanyna qaramastan, pestıtsıdter eski ádispen qoldanylǵan oryndarmen salystyrǵanda jaqsy nátıjelerge jetkizgen. Sonymen qatar shyǵyndardy kóbeıtýdiń qajeti joq edi.
Mysaly, kádimgi tájirıbe bir maýsymda 20-dan astam pestıtsıd qoldanýdy qajet etse, al IPM-de - tek 6, ıaǵnı ekonomıkalyq tıimdiligi 80% -dan astam boldy. Bul oraıda toksıkologııalyq baǵalaý topyraqta da, jemisterde de hımııalyq zattardyń izderiniń joqtyǵyn kórsetti, bul ósken ónimniń «tazalyǵyn» kórsetedi.
J.Jıembaev atyndaǵy Qazaq ósimdikterdi qorǵaý jáne ósimdikter karantıni ǵylymı-zertteý ınstıtýty ósimdikter karantıni bóliminiń meńgerýshisi Janna Isınanyń sózinshe, álemniń kóptegen elderi ósimdikterdi qorǵaýdyń ekologııalyq taza tehnologııalaryna belsendi túrde kóship jatqanda, qazirgi ýaqytta Qazaqstanda ósimdikterdi zııankesterden qorǵaý tek joǵary ýly pestıtsıdtermen óńdeý kerek degen stereotıp qalyptasqan.
«Biraq bul múldem qate kózqaras. Topyraǵymyz ben ekologııamyzdy saqtaý, qaýipsiz aýyl sharýashylyǵyn damytý úshin tyńaıtqyshtardyń mólsheri men óńdeý merzimin ońtaılandyrý qajet. Erekshe qaýipti pestıtsıdterge balama tańdaý da mańyzdy jaıt, bul qaýiptilik klasy 3-4 pestıtsıdterdi, bıofýngıtsıdter men bıoınsektıtsıdterdi qoldanýdy qajet etedi», - deıdi ol.
Mamandar pestıtsıdterdiń bos konteınerlerin paıdalaný máselesi de asa ózekti deıdi. Ókinishke qaraı, Qazaqstannyń kóptegen óńirlerinde mundaı qaldyqtardy jınaý jáne óńdeý júıesi áli de joq. Nátıjesinde pestıtsıdterge arnalǵan konteınerler polıgondarǵa túsip, órtenip ketedi. Pestıtsıdterdiń qaldyqtary tógilip, topyraq pen sý qoımalaryna sińip, qorshaǵan ortany lastaıdy. Sharýalar konteınerlerdi kúndelikti ómirde, ásirese azyq-túlik maqsatynda paıdalansa, odan da qaýipti.
Eske sala keteıik, pavlodarlyq fermerler Reseı astyǵyn Qazaqstandiki dep Iran men Aýǵanstanǵa ótkizip kelgen.