Energetıka jáne munaı-gaz salasynda otandyq mamandardy daıarlaý - basty mindet
Osy aptalyқtyң alғashқy kүni өtken «Dүnıejүzi Mұnaı keңesi janyndaғy jastar komıtetiniң is-tәjirıbesi. Energetıka salasy үshin jas mamandardy daıarlaýdyң өzekti mәseleleri» taқyrybyndaғy alғashқy mәjilisi el ekonomıkasyn қajetti mamandarmen қamtamasyz etý, jas mamandardy daıarlaý isindegi biraz tүıtkilder men maңyzdy mәselelerdiң betin ashty.
Sөz joқ, elimizde jastardy қajetti mamandyқtarғa oқytý, ekonomıka үshin zәrý mamandar daıarlaýғa aıtarlyқtaı kөңil de, қarjy da bөlinip jatyr. Mysaly, atalғan konferentsııa jұmysyn ashқan «Kazenergy» energetıka jәne mұnaı-gaz kesheni ұıymdarynyң қazaқstandyқ қaýymdastyғynyң bas dırektory Janbolat Sәrsenov өz sөzinde memlekettiң jas mamandardy қoldaýғa arnalғan is-sharalardyң tıimdiligine toқtalyp, «ҚazMұnaıgaz», «InterGaz-Ortalyқ Azııa», «Shevron» jәne «Lýkoıl» kompanııalarynyң demeýshiligimen қolғa alynғan bilim berý baғdarlamasynyң nәtıjesin jarııa etti. Onyң sөzine қaraғanda, osy ýaқytқa deıin elimizdiң joғary oқý oryndarynda oқıtyn 253 stýdentke arnaıy shәkirtaқylar belgilenip, jyl saıyn tegin oқýғa mүmkindik beretin 25 grant bөlinip otyrady. Sondaı-aқ bүgingi taңda kәsibı lıtseıler men kolledjderdiң ishinen 20-dan astap oқýy үzdik jas maman iriktelip alyndy. «Osymen biz kәsibı bilim berý salasynyң barlyқ deңgeılerin қamtýdy kөzdedik. Bұl jұmysta қarjylyқ kөmekti demeýshiler kөrsetse, biz құjattamalyқ-әkimshilik negizdi jasap berip otyrmyz. Al ҚR Bilim jәne ғylym mınıstrligi oқý-әdistemelik қyzmetti jүrgizip keledi»,-deıdi J.Sәrsenov.
Bүgingi taңda kәsibı bilim berý salasyna salynғan қarjy eki ese қaıtarylady eken. Osyғan oraı bıyl elimizde қolғa alynғan «Jol kartasy» memlekettik jobasy aıasynda kәsibı-tehnıkalyқ bilim berý salasyna 10,8 mlrd. teңge bөlinip otyr. Bұl қarjyғa 100,9 myң қazaқstandyқ azamatty қaıta daıarlaý men oқytýdan өtkizý josparlanyp otyr. Қazirgi kezde otandyқ mұnaı-gaz jәne energetıka salasyna қajetti 24 myң maman 39 joғary oқý ornynda oқytylady. Olar «Mұnaı jәne gaz ken oryndaryn ıgerý», «Mұnaı-gaz құbyrlaryn bұrғylaý» jәne taғy basқa mamandyқtar boıynsha bilim alýda. Jalpy, elimizde 700 myңғa jýyқ adam kәsibı-tehnıkalyқ bilimmen қamtylғan.
ҚR Bilim jәne ғylym mınıstrliginiң jaýapty hatshysy Farhat Қýanғanovtyң sөzine қaraғanda, bүginde mұnaı-gaz jәne energetıka salasy boıynsha maman daıarlaıtyn jetekshi oқý ordalaryna Aқtөbedegi polıtehnıkalyқ kolledji, Atyraý polıtehnıkalyқ kolledji jәne Batys Қazaқstan oblysyndaғy №15 Aқsaı kәsibı lıtseıi kiredi. Al osy saladaғy maman tapshylyғyn sheshý maқsatynda bıyl Atyraý қalasynda kәsibı-tehnıkalyқ mamandyқtardy қaıta daıarlaý jәne oқytýғa arnalғan Aımaқaralyқ ortalyқ ashylady. Aldaғy ýaқytta mұnaı-gaz jәne energetıkaғa baғyttalғan sondaı 4 ortalyқty ashý josparlanyp otyr.
«Bүgingi taңda biz elimizdegi mұnaı-gaz jәne energetıka salasyndaғy ken oryndardy ıgerip jatқan kompanııalardyң kelisim-sharttaғy maman daıarlaýғa baılanysty mindetterdi oryndaýdy baқylaýғa alý jұmysyn zaң jүzinde bekitýge nıetti bolyp otyrmyz. Onyң ishinde jas mamandardy daıarlaý үshin bөlinýge tıisti қarajat maқsatty tүrde jұmsalýy қajet. Bұl jұmys boıynsha biz naқty құjattardy әzirlep, zaң jүzinde bekitýdi kөzdeımiz», - deıdi mınıstrliktiң jaýapty hatshysy.
Sondaı-aқ elimizdegi mұnaı-gaz jәne energetıka mamandaryn bүgingi zamanғa saı etip daıarlaý maқsatynda ҚR Bilim jәne ғylym mınıstrligi osy saladaғy bilim berý standarttaryn әzirleýdi jұmys berýshige tapsyryp otyr. F.Қýanғanovtyң aıtýynsha, jұmys berýshi kompanııalar jas mamandardy daıarlaý boıynsha halyқaralyқ talaptardy negizge ala otyryp, өz standarttary boıynsha naқty ұsynystar jasaı alady. Bұғan memleket tarapynan arnaıy қarjy bөlindi. Basty maқsat - mұnaı-gaz jәne energetıka salasynda mamandardy kýәlandyrýdyң ұlttyқ jүıesin қalyptastyrý. «Aldaғy ýaқytta biz keıbir talaptardy taңdap, mұnaı-gaz salasy үshin engizýdi kөzdep otyrmyz. Salalyқ ұıymdar osydan eki apta bұryn құrylғan Kәsibı-tehnıkalyқ keңeske barlyқ ұsynystardy joldaı alady. Keңestiң қaraýynan өtken bilim berý standarttary belgili bir salanyң naқty negizi retinde bekitiledi»,-deıdi F.Қýanғanov.
Өkinishke қaraı, ҚR Bilim jәne ғylym mınıstrligi atқaryp jatқan jұmysқa қaramastan, elimizde daıarlanyp jatқan kәsibı-tehnıkalyқ mamandar bүgingi eңbek naryғynyң talaptaryna saı kelmeıdi.Konferentsııa barysynda osy mәseleni atap өtken ҚR Eңbek jәne halyқty әleýmettik қorғaý vıtse-mınıstri Birjan Nұrymbetov soңғy jyldary Қazaқstanғa shet elderden tartylғan jұmys kүshiniң artyp kele jatқandyғyna toқtaldy. 2003 jyly elimizge kelgen sheteldik mamandardyң sany 17 myң adam bolsa, 2008 jyly olardyң sany 54 myңғa deıin өsti. Өzge jerdiң mamandary Қazaқstanғa әlemniң 100 elinen keledi eken. Olardyң basym bөligi - қytaılyқtar men tүrikter. Bıyl bolsa, Үkimettiң қarjy daғdarysyn eңserýge baғyttalғan is-sharalarynyң arқasynda ғana shet elden tartylatyn jұmys kүshi 28 myң adamғa deıin azaıdy. Al mınıstrliktiң ҚR Үkimetine joldaғan sheteldik jұmys kүshin tartý erejelerine өzgeristerdi engizý týraly ұsynystaryna sәıkes shet elden tek ınnovatsııalyқ әleýeti bar kәsibı jұmysshylardy ғana tartý kөzdelgen. Қazirdiң өzinde shetelden tartylatyn 3-shi deңgeıdegi jұmysshylardyң үles salmaғy 60 paıyzdan 30 paıyzғa deıin tөmendep, kәsibı jұmysshylardy irikteý mәselesi өz sheshimin tapty.
«Bүginde el basshylyғynyң daғdarysқa қarsy baғdarlamasy aıasynda қolғa alғan is-sharalarynyң nәtıjesinde otandyқ eңbek naryғy jan-jaқty қorғalyp keledi. Eң bastysy, sheteldik jұmys kүshin tartý jөnindegi rұқsat қaғazdaryn alғanғa deıin jұmys berýshi қajetti jұmysshyny, eң aldymen, el ishinen izdeýi mindet. Bұl jaңa erejelerde kөrsetilgen. Ondaı maman tabylmaғan jaғdaıda ғana jұmys berýshi kompanııa shet elden өzine қajetti jұmysshyny tarta alady»,-deıdi vıtse-mınıstr. B.Nұrymbetov atap kөrsetkendeı, bүginde elimizdiң әleýmettik-ekonomıkalyқ damýy aıasynda belgilengen birқatar strategııalyқ josparlardyң ishinde jaңa «Kөshi-қon týraly» zaң bar. Bұl құjatty ҚR Eңbek jәne halyқty әleýmettik қorғaý mınıstrligi әzirleýde. «Osy oraıda biz kөshi-қon jәne sheteldik jұmys kүshin tartýdy adam kapıtalynyң negizgi kөzi retinde қarastyrýdamyz. Bұl Қazaқstannyң kөshi-қon salasyndaғy saıasatyn jetildirýdi kөzdeıdi. Sondyқtan bүginde Eңbek jәne halyқty әleýmettik қorғaý mınıstrligi jaңa redaktsııadaғy «Kөshi-қon týraly» zaңdy әzirleýde. Bұl құjat elimizdegi kөshi-қon salasyndaғy saıasatty tolyғymen jaңartýғa baғyttalatyn bolady»,-deıdi ol.
Konferentsııa aıasynda «Kazenergy» energetıka jәne mұnaı-gaz kesheni ұıymdarynyң қazaқstandyқ қaýymdastyғy, ҚR Bilim jәne ғylym mınıstrligi men ҚR Eңbek jәne halyқty әleýmettik қorғaý mınıstrligi arasynda өzara yntymaқtastyқ týraly memorandýmғa қol қoıyldy. Atalғan құjat aıasynda taraptar mұnaı-gaz salasyndaғy jas mamandardy daıarlaý jәne basқa da mәseleler boıynsha birlesip jұmys istemek. Sondaı-aқ halyқaralyқ talaptarғa sәıkes kәsibı mamandar men jұmystardyң biryңғaı anyқtamasyn әzirleý josparlanyp otyr.
