Emotsııany ishte saqtap, tunshyqtyrý aýrýǵa ákeledi — klınıkalyq psıholog
PETROPAVL. KAZINFORM — Adamnyń jany men táni tyǵyz baılanysty. Kozybayev University psıhologııalyq qyzmetiniń jetekshisi Pavel Moıseevtiń pikirinshe, ár derttiń astarynda psıhologııalyq sebep bar. Klınıkalyq psıholog psıhosomatıka jaıynda bilimimen bólisti.
— Barlyq aýrý júıkeden dep jatady, sol qanshalyqty ras?
— Atalarymyz: «Deni saýdyń — jany saý» deıdi. Qazirgi ǵylym dene men rýhanı saýlyqty balamaly uǵym retinde qarastyrady. Sonymen qatar, sońǵy zertteýler keıbir júrek-qan tamyrlary, asqazan-ishek, teri jáne allergııalyq aýrýlardyń negizgi sebebi retinde adamnyń júıke-psıhıkalyq buzylystaryn kórsetti.
— Adam densaýlyǵy úshin eń qaýipti emotsııalar qaısy, nelikten?
— Maman retinde aıtarym, kez-kelgen emotsııany qabyldamaý jáne basyp, ishte saqtaý — qaýipti. Kóbinese osyndaı syrtqa shyqpaǵan emotsııa adam boıynda shıelenisti týdyrady, saldarynan bas aýrýy sııaqty túrli jaǵymsyz belgileri bolady. Psıhologııalyq densaýlyq turǵysynan alǵanda, emotsııaǵa berilip, ol kórinis tabýy qajet. Bul emotsıonaldy ıntellektiń negizgi kórsetkishteriniń biri, ıaǵnı ár emotsııa mańyzdy jáne ony qabyldaý kerek, onymen ómir súrip, kórsetý qajet. Máselen ashýdy alaıyq. Ashýlaný — negatıvti emotsııa. Kópshilik ashýlaný júıke júıesine ǵana áser etedi dep oılaıdy. Joq, ashýdan baýyr, býyn, dem alý organdary aýyrýy múmkin. Oǵan jetkizbes úshin bul emotsııany ishte basyp tastamaı, shyǵarý kerek, biraq ol úshin janjaldasyp, zattardy laqtyrýdyń qajeti joq, máselen úı jınańyz nemese sport zalǵa baryńyz, júgirińiz, t. b.
— Psıhosomatıka degen qarapaıym tilmen aıtqanda ne?
— Psıhosomatıka — bul aýrýdyń paıda bolýy men onyń barysynyń psıhologııalyq faktorlaryn zertteıtin medıtsına salasy.
Psıhologııalyq problemalardyń somatıkalyq kórinisi aýrýdy uzaq ýaqyt elemeýden jáne beıindi mamandarǵa — psıhologtar men psıhıatrlarǵa júginýden bas tartý kezinde paıda bolady.
Psıhosomatıka — bizdiń ishki jan dúnıemizdegi sezimniń, emotsııanyń denedegi kórinisi. Naqtyraq aıtsaq, sizdiń qandaı da bir negatıvti jaǵdaıǵa degen reaktsııańyz, sol jaǵdaıdan mıyńyzǵa sendirip alǵan teris nanym-senimińiz. Ár aýrýdyń ózindik sebebi bar deý — qate túsinik. Muny, ókinishke qaraı, alaıaqtar men «emshiler» keń qoldanyp, «kez kelgen aýrýdan» emdeý úshin óz qyzmetterin usynady.
— Psıhosomatıkalyq aýrýlarǵa kim beıim keledi?
— Elimizde buǵan qatysty arnaıy zertteýler júrgizilmegen eken. Osyǵan deıin aıtqanymyzdaı, psıhologııalyq problema júre-bara psıhosomatıkalyq buzylysqa ulasýy múmkin, der kezinde mamandandyrylǵan medıtsınalyq-psıhologııalyq kómekke júginbese ol kez kelgen adamda bolady.
— Bul aýrý qalaı qalyptasady, sebebi nede?
— Ómirine kóńiliniń tolmaýy, psıhıkalyq jaraqattar, ishki qaqtyǵystar, óz-ózin kinálaý, ishteı jeý, óz qalaýynan uzaq ýaqyt bas tartý, kez kelgen qorqynyshtar, júıke aýrýlary men psıhosomatıkalyq aýrýlarǵa ákeledi.
Eń jıi kezdesetin bas aýrýyn alaıyq, bul ishteı bir nárseni qabyldamaýdyń belgisi. Boıyńyzda qandaı da bir qorqynysh bolsa, basyńyz aınalyp habar beredi. Júrektiń shanshýy — kóńilińizdiń tynysh bolmaýy. Asqazan aýrýlary ashýlaný, ýaıymdy bildiredi. Ózine shamadan tys júk artqanda aıaqta varıkoz paıda bolady. Munyń bári aýrýdyń jalpy psıhologııalyq sıpattamalary.
— Psıhosomatıkalyq aýrý ekenin qalaı bilýge bolady?
— Óz betinshe bile almaıdy. Tek bilikti maman — dáriger ǵana dıagnoz qoıa alady, psıhologııalyq problemanyń nemese aýrýdyń dárejesi men sıpatyn anyqtaı alady. Maman sóılesý jáne baqylaý arqyly dıagnoz qoıady. Búgingi tańda bizdiń óńirde kásibı kómek alýdyń ártúrli nysany men tásili bar: eń aldymen bul psıhologııalyq kómek kórsetý kabınetteri jáne árbir qalalyq jáne aýdandyq emhanalarda ornalasqan bastapqy psıhıkalyq densaýlyq ortalyqtary. Eger adam memlekettik mekemelerdegi mamandarǵa júginýdiń saldarlarynan qorqatyn bolsa, onda búgingi kúni qalalarda jeke medıtsınalyq jáne psıhologııalyq klınıkalar men ortalyqtarda keńes alý múmkindigi bar.
Osy múmkindikti paıdalana otyryp, men oqyrmandardy ınternet arqyly ózdiginen dıagnoz qoıýdan jáne ózin-ózi emdeýden, jalǵan mamandarǵa júginýden saqtandyrǵym keledi. Bizdiń mıymyz, psıhıkamyz — bul óte jaqsy rettelgen mehanızm, arnaıy bilimi joq adamdardyń aralasýy oǵan orny tolmas zııan keltirýi múmkin.
— Eger adam ózinde psıhosomatıkalyq aýrý bolýy múmkin dep kúdiktense, qandaı dárigerge baryp kóringeni jón?
— Birinshi kezekte psıhologqa baryp kóriný qajet. Maman arnaıy ádisterdiń kómegimen máseleniń mánisin biledi. Paıda bolý sebepterin, problemany sheshý joldaryn, qajet bolsa túzetý nusqalaryn usynady.
— Psıhosomatıkalyq aýrýlar emdeledi me?
— Iá, árıne, emdeledi. Kóp jylǵy tájirıbeden baıqaǵanym, aýrýdy ýshyqtyrmaı der kezinde mamanǵa júginý qajet. Psıhologııalyq, psıhıatrııalyq, psıhosomatıkalyq aýrýlardy emdeýde keshendi tásil óz nátıjesin beredi.
Psıhosomatıkalyq aýrýdy sátti emdeý úshin eń aldymen bireýge kiná taǵý, únemi renjý, tunjyrap júrý, taǵdyrǵa nalý, sary ýaıymǵa salynyp, ár nársege kúıip-pisý sekildi teris ádetterden bas tartý kerek. Onyń ornyna optımızmdi, senimdilikti, ómir súrýge degen umtylysty qalyptastyrý qajet. Psıhosomatıkada pozıtıvti oılaýdyń mańyzy zor.
— Psıhosomatıkalyq aýrýlardyń aldyn alýǵa bola ma?
— Emotsııany, ásirese sizdiń jan dúnıeńizge aýyrtpalyq ákeletin sezimderdi jasyryp, tunshyqtyrmańyz. Onyń bárin syrtqa shyǵarý kerek. Іshte qalyp qoıǵan jaǵdaıda jara sııaqty deneniń álsiz tusynan tesip shyǵady. Aldyn alý úshin fızıkalyq jáne psıhıkalyq densaýlyqty nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan keshendi sharalardy qamtýy kerek. Sonda ǵana psıhogendik sıpattaǵy aýrýlardyń damý qaýpin tómendetýge bolady: salamatty ómir saltyn ustaný, stressti tıimdi basqarýǵa úırený. Al kúızelisti basqaratyn keńesterge kelsek, eń birinshi dene shynyqtyrýmen aınalysqan jón. 15 mınýt taza aýada serýendeý de mıyńyzdy tynyqtyryp, serpilýge kómek beredi. Sondaı-aq psıhosomatıkalyq aýrýlardyń belgilerin erte anyqtaý úshin únemi medıtsınalyq tekserýden ótý, emotsıonaldyq problemalardy anyqtaý jáne túzetý, tıimdi qarym-qatynas jasaý jáne problemalardy sheshý daǵdylaryn damytý qajet.
Esterińizge salaıyq, buǵan deıin kimder psıholog qyzmetin tegin alatyndyǵyn jazǵan edik.