Elordanyń ekologııasyn jaqsartý úshin qandaı sharalar atqaryldy - suhbat
Osyǵan oraı, Ekologııalyq retteý jáne baqylaý komıtetiniń tóraǵasy Zulfuhar Joldasov Nur-Sultandaǵy aýanyń lastaný sebepteri men ekologııalyq ahýaldy jaqsartý úshin qandaı sharalar atqarylǵanyn aıtyp berdi, dep habarlaıdy QazAqparat.
– Zulfuhar Sansyzbaıuly, respýblıka boıynsha elorda atmosferalyq aýanyń lastanýy boıynsha Temirtaýdan keıin ekinshi orynda tur. Munyń sebebi nede, qandaı faktorlar yqpal etip otyr ?
– Bul lastanýǵa avtonomdy qazandyqtar aıtarlyqtaı «úles qosýda». Oǵan qosa, avtokólikter de – qorshaǵan ortany lastaýdyń jáne shý men dirildiń negizgi kózi bolyp otyr. Qazirgi ýaqytta zııandy shyǵaryndylarǵa áser etetin avtomotor otyny sapasyna memlekettik baqylaýdyń joqtyǵyn eskersek, avtokólikter lastanýdyń jyljymaly kózderi, ıaǵnı aýanyń negizgi lastaýshylary bolyp sanalady.
– Koronavırýs pandemııasyna baılanysty shekteýler kezinde elordadaǵy aýanyń lastaný deńgeıi azaıdy ma ?
– Iá, COVID-19 koronovırýs ınfektsııasynyń taralýyna qarsy shekteýlerge baılanysty, 2020 jylǵy karantınde kólik aǵyny azaıyp, lastaýshy zattar kontsenntratsııasy 40,7%-ǵa nemese 1,7 esege azaıdy. 2020 jyly Nur-Sultannyń bir turǵynyna eseptegende jasyl jelek alańdary 2019 jylmen salystyrǵanda 5,4%-ǵa ósti, bul elordada jyl saıyn otyrǵyzylatyn aǵashtar men butalar sanynyń turaqty ósýine jáne jańa saıabaqtar men skverler salýǵa tikeleı baılanysty.
– Qaladaǵy Esil, Aqbulaq, Sarybulaq ózenderi men Kishi Taldykóldiń jaı-kúıi qalaı ?
– Nur-Sultan qalasy qurǵaq aımaqta ornalasqan jáne onda sý resýrstary shekteýli. Elordanyń negizgi jáne jalǵyz sý tamyry Esil ózeni bolyp sanalady, Sarybulaq pen Aqbulaq – Esilge quıylatyn shaǵyn salalar. Al Kishi Taldykól – Esildiń sol jaǵalaýynda ornalasqan tabıǵı kól. Nur-Sultannyń barlyq sý nysandary qalalyq ekologııa departamentiniń erekshe baqylaýynda jáne zerthanalyq-taldamalyq baqylaý bólimi turaqty túrde osy sý aıdynyna monıtorıng júrgizedi, hımııalyq taldaýǵa sý synamasy alynady.
Hımııalyq taldaý nátıjesinde «sýlfattar», «jalpy temir», «mys», «marganets», «ftorıd» jáne «qurǵaq qaldyqtar» boıynsha shekti kontsentratsııalardyń asyp ketkeni anyqtaldy. Monıtorıngte anyqtalǵan barlyq ekologııalyq buzýshylyq faktileri tirkeledi, shara qabyldaý úshin jergilikti atqarýshy organdarǵa, quqyq qorǵaý organdaryna jáne basqalarǵa hat joldanady. Bul lastaný sıpaty joǵary lastanýdyń negizgi sebepteri – jeke turǵyn úı aýmaǵynan sarqyndy sýlardy aǵyzý, lastanǵan aýmaqtardan keletin sý aǵyny jáne tabıǵı klımattyq jaǵdaılar bolatynyn kórsetti. Elorda aýmaǵyndaǵy sý aıdyndarynyń sanıtarlyq jaı-kúıin baqylaýdy qalalyq jáne aýdandyq ákimdikter júzege asyrady.
Esil basseınindegi ózenderdiń ereksheligi – jyl maýsymdarynda ǵana emes, birneshe jyl boıynsha da sý aǵyny birkelki bolmaıdy. Ár jyldary sý shyǵyny júzdegen ese ózgerýi múmkin, bul da osy ózenderdiń resýrstaryn sharýashylyqqa paıdalanýdy qıyndatady. Saldarynan bul sýdaǵy lastaýshy zattar kúrt kóbeıip, kók-jasyl baldyrlar paıda bolady, sý sapasy tómendeıdi.
– Endi Nur-Sultandaǵy ekologııalyq ahýaldy jaqsartý úshin qandaı sharalar jasalady ?
– 2020-2021 jyldary bizdiń mınıstrlik jurtshylyqpen birneshe kezdesý ótkizdi, onda negizgi ekologııalyq problemalar talqylandy. Talqylaý qorytyndysy boıynsha 5 blok pen 22 sharadan turatyn ekologııalyq jaǵdaıdy jaqsartý jónindegi jol kartasy ázirlenip, úkimettik deńgeıde bekitildi. Olar: atmosferalyq aýanyń sapasyn arttyrý, aýa aınalymyn jaqsartý, gazdandyrý, qaldyqtardy basqarý jáne kógaldandyrýdy odan ári ulǵaıtý.
Aýa sapasyn jaqsartý boıynsha Nur-Sultanda JEO-1 jáne JEO-2-de 4 qazandyq tabıǵı gazǵa aýystyrylyp, iske qosyldy. 2021 jyly qalǵan 12 qazandyq gazǵa aýystyrylady. Qazirgi ýaqytta JEO-1, JEO-2, Kóktal, Kóktal-2, Agroqalashyq, «Jeleznodorojnyı» turǵyn alaptarynda tabıǵı gaz iske qosyldy, jeliler senimgerlik basqarý sharty boıynsha «QazTransGaz Aımaq» AQ-ǵa berildi.
Tehnıkalyq qyzmet kórsetý stantsııalarynyń avtokólikti tehnıkalyq teksergeni úshin jaýapkershiligin kúsheıtý maqsatynda tıisti zańnamalyq aktilerge: QR Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly Kodeksine, «Jol qozǵalysy týraly», «Avtomobıl kóligi týraly» jáne «Ruqsattar jáne habarlamalar týraly» zańdarǵa túzetýler ázirlendi.
Al kógaldandyrýǵa kelsek, ákimdikter jasyl jelekterge tolyq aýdıt júrgizedi. Júrgizilgen túgendeý aıasynda qalanyń jasyl kóshetteriniń tizilimi engiziletin bolady, onda jasyl kóshet tıpteri, túrlik quramy, alańy, jaı-kúıi jáne ornalasýy týraly derekter turaqty negizde jańartylyp otyrady.
– Málimetterińiz úshin kóp rahmet!
