Ońtústik óńirlerdiń turǵyndary kólik dóńgelegin aýystyrýǵa mindetti me
TARAZ. KAZINFORM – Qazaqstannyń ońtústiginde kún qysta da jyly bolyp turady. Qar da az jaýady. Kazinform agenttiginiń tilshisi «Bul aımaqtarda kólik dóńgelegin aýystyrmaı-aq júrýge bola ma?» degen suraqtyń jaýabyn izdedi.
Aleksandra Býrkınanyń Tarazda kólik júrgizip júrgenine biraz boldy. Ol 10 jyldyq tájirıbesi bar júrgizýshi. Munda qar jaýǵanymen, áp sátte erip ketip jatady.
- Men óte saq júrgizýshimin. Qar jaýǵan kezde kólikti úıde qaldyramyn. Qanshalyqty myqty tájirıbeli júrgizýshi bolsań da, asfaltta qar jatsa, ol qaýipti dep aıtar edim. Jolda jazǵy dóńgelekpen júıtkip júretin ózge bireý tabylady ǵoı. Al men óz kóligimdi jaqsy kóremin, sondyqtan táýekelge barǵym kelmeıdi. Ózim jyl saıyn qarasha aıynyń sońynda kóliktiń dóńgelegin aýystyramyn. Biraq kólik kóktemge deıin garajda turady. Ári qaraı dóńgelekti qaıta aýystyrý kerek bolady. Sóıtip meniń qysqy dóńgelekterim jańa kúıinde qalady, - dep kúldi ol.
Kedendik odaqtyń tehnıkalyq reglamentine sáıkes 1 jeltoqsannan bastap qysqy dóńgelekke aýystyrý mindetteledi. Zań talaptary boıynsha qys aıaqtalǵansha kólik dóńgelekteri talapqa saı budyrly bolýy tıis. Polıtsııa qyzmetkerleri bul talap oryndalmasa 5 AEK (18 460 teńge), jyl ishinde qaıtalansa 20 AEK (73 840 teńge) kóleminde aıyppul salynatynyn eskertti.
Biraq únemi bulaı bolmady. Tehnıkalyq reglament 2011 jyly bekitildi. Tek 2015 jyldyń 1 qańtarynda ǵana kúshine enip, Kedendik odaqqa kiretin elder, sonyń ishinde Qazaqstanda da mindetteldi. Oǵan deıin júrgizýshiler qaı ýaqytta almastyrý keregin ózi sheshti. Tipti almastyrmaı-aq júre berýi de múmkin edi. Al zańda kórsetilgen ýaqyt bárine birdeı saı kelmeıdi. Sebebi elimizdiń soltústiginde qys uzaqqa sozylatyny belgili.
- Taýly aımaqty esepke almaǵanda bizde qar 2-3 ret qana jaýady. Kólik dóńgelegin aýystyrýdyń ne qajeti bar? Jyly kúni qysqy dóńgelekpen júrsek, tez tozyp ketedi. 1 jeltoqsanǵa qaraı jergilikti tehnıkalyq qyzmet kórsetý ortalyǵy baıyp shyǵa keledi. Sebebi júrgizýshiler úshin kúni buryn aýystyrýdyń máni joq. Qarapaıym jeńil kóliktiń dóńgelegin aýystyrý 5-7 myń teńge turady. Al úlken kólikterge qyzmet kórsetý quny qymbattaý. Joldy qar basqansha jazǵy dóńgelekpen júrýge ruqsat berse ǵoı bizge,- dedi turǵyn Rýslan Ahmetshın.
Qazaqstannyń ózge óńirlerimen qatar elimizdiń ońtústiktiginde de bir ǵana ereje bekigen. Zań bárine ortaq. ıAǵnı, aımaqtarǵa qaramastan bári teń. Polıtsııa qyzmetkerleri kólik dóńgeligin ǵana aýystyrý jetkiliksiz dep otyr.
- Kólik júrgizetin adam jolda saq bolýy tıis. Aýa raıy qubylmaly bolyp turǵan kezde soǵan oraı beıimdelip, kez kelgen sátte toqtaı alatyn jyldymdyqpen júrýi qajet. Sonymen birge qaýipti manevr jasamaýy kerek. Máselen, ol kezde qarsy baǵyttaǵy jolǵa shyǵý da qaýipti bolady. Kún boran, tuman qalyń bolsa, alys jolǵa shyqpaǵan abzal. Sol kezde jol-kólik apatynyń aldyn alýǵa bolady, - dedi Jambyl oblystyq polıtsııa departamenti ákimshilik Polıtsııa basqarmasynyń bastyǵy Nıkolaı Son.
Elimizdiń ońtústigindegi aýa raıy qalypty degen túsinik — ıllıýzııa. Munda klımat jyly, alaıda aýa raıy aıaq astynan ózgerýi múmkin. Tipti qar erip jatqannyń ózinde túnde qatyp, kóktaıǵaqqa ulasýy yqtımal. Bul – júrgizýshiler úshin qaýipti shaq.
Qysqy dóńgelekter salqyn men taıǵaq kúni óz mindetin qalypty atqarady. Kúndiz jyly, túnde aıaz kúsheıgende jazǵy jáne qysqy dóńgelekterdiń aıyrmashylyǵy birden bilinedi.
- Qazirgi talaptar óte jumsaq dep aıtar edim. Qys erte kelip, kóktem kesh shyǵýy múmkin. 1 jeltoqsan men 1 naýryz aralyǵy degen talap júrgizýshilerdi tártipke salatyn ereje ǵoı. Men ómir boıy kólik júrgizip kelemin. Qarasha aıynyń basy men orta tusyna qaraı qysqy dóńgelekke aýystyrý kerek dep esepteımin. Al bizdiń adamdar 30 qarashaǵa deıin júrip alady. Sóıtip sol kúni uzynsonar kezek túziledi. Al kún ábden jylynǵanda ǵana jazǵy dóńgelekke aýystyrǵan jón, - dedi jolda 40 jyldyq tájirıbesi bar maman, «Qazaqstan júrgizýshileri federatsııasy» qoǵamdyq birlestiginiń Jambyl oblystyq fılıal jetekshisi Amantaı Dosmahambetuly.
Mamannyń aıtýynsha, aýa temperatýrasy 4-7 ℃ bolǵan kezde jazǵy dóńgelek rezeńkesi qatty bola túsedi. Mundaıda jolda kólikti toqtatý qıyndaıdy.
- Kún jyly, biraq kólikke jaıly emes. Eger kúndiz jyly bolsa, keshke mindetti túnde qatyp qalady. Jolda qar bolmaǵan kúnniń ózinde dóńgelek rezeńkesi qatyp, taıǵanaq bolady. Taǵy bir nárseni este saqtaǵan durys. Siz únemi qala ishinde júrmeısiz. Aıaq astynan keshkilik aýylǵa jolǵa shyǵý qajet bolady. Ol kezde ne isteısiz? 1980 jyldardyń sońy men 1990 jyldardyń basynda adamdar qysqy shına izdedi. Óte qat boldy, tabý qıyn edi. Sol kezde de adamdar óz qaýipsizdigi úshin izdep, tapty. Al qazir bári bazarda tur. Al da qoldan, - dedi júrgizýshi.
Qysqy dóńgelekterdiń rezeńkesi jumsaq keledi. Demek aıazdy kúni qatyp qalmaıdy. Buzyrlary da shyǵyńqy, kólik toqtaǵanda taıǵanamaıdy. Sóıtip júrgizýshiler joldaǵy sýda, qarda, balshyqta esh irkilmeıdi. Kerisinshe jeńil júrip, ońaı qozǵalady.
Eger Tarazdaǵy aýa raıyna toqtalsaq, qysta termometr baǵamy únemi nóldi kórsetip turady. Al bıyl jeltoqsanda aýa temperatýrasy -3,1 °C boldy. Demek jaýyn-shashynǵa qaramastan elimizdiń ońtústik óńirlerinde de qysqy dóńgelekke aýystyrý kerek.
Buǵan deıin Shymkent turǵyndary qysta ábigerge túskenin jazǵan edik.