Elimizde ushqyshsyz ushý apparatynyń áskerı operatory qaıda daıarlanady
ASTANA. KAZINFORM — Qazaqstannyń áskerı-tehnıkalyq mektepteri — Qarýly Kúshter kadrlaryn daıarlaıtyn birden-bir oshaq. Kazinform tilshisine bergen suhbatynda QR Qorǵanys mınıstrligi áskerı-patrıottyq tárbıe berý ortalyǵynyń basshysy, general-maıor Marat Naǵumanov jańa geosaıası jaǵdaıda mundaı mektepterdiń mańyzy qalaı artqanyn aıtyp berdi.
Jańa geosaıasat: dron operatorlary jáne áskerı IT-rezerv
Áskerı sala tez ózgerip keledi. Gıbrıdtik qaqtyǵystarda sheshýshi róldi drondar men jasandy ıntellekt sııaqty tehnologııalar atqaratyn boldy. Mundaı jaǵdaıda áskerge tek sarbaz emes, tehnıkalyq mamandar — dron operatorlary, kıberqaýipsizdik mamandary, áskerı IT-ınjenerler qajet. QR Qorǵanys mınıstrliginiń áskerı-tehnıkalyq mektebi jańa talaptarǵa saı óz baǵdarlamasyn qaıta jasaqtap jatyr.
— Qazir kórshiles elderdegi jaǵdaıǵa baılanysty dron operatorlaryn daıarlaý ózekti máselege aınaldy. Biz osy mamandardy daıarlaý baǵdarlamasyn ázirlep, oqytýdy bastap kettik. Bolashaqta mundaı mektepterdiń sany kóbeıedi dep oılaımyn, — dedi Marat Naǵumanov.
Ýkraınada, Taıaý Shyǵysta bolyp jatqan sońǵy qarýly qaqtyǵystar klassıkalyq jaıaý áskerdiń róli ekinshi orynǵa yǵysqanyn kórsetti. Al aldyńǵy shepke dron operatorlary shyqty. Ózderi qaýipsiz aımaqta qala otyryp, jaý áskerin joıa alatyn tehnologııany qoldanýy olardy zamanaýı urystyń negizgi oıynshysyna aınaldyrdy.
Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 2023 jyldyń mamyrynda armııany tehnologııalyq jańǵyrtýdy jalǵastyrý qajettigin aıtty. Ásirese joǵary dáldiktegi qarýlar, drondar men robottandyrylǵan keshenderdiń úlesin arttyrý kerektigin atap ótti.
Bir atap óterlik jaıt, áskerı-tehnıkalyq mektep degenimiz tek zamanaýı qarý men ozyq tehnıka emes. Bul qundylyqtardy sińirip, jastardy tártipke baýlyp jáne destrýktıvti aǵymdarǵa qarsy tura bilýge baýlıtyn jer.
— Biz jastar tárbıesimen aınalysamyz. Bizge áskerı-patrıottyq tárbıe berý ortalyǵy mártebesi berilgen. Úıirmeler, oq atý, qol kúres syndy sport sektsııalary, murajaılar jumys isteıdi. «Jas Sarbaz» qozǵalysymen yntymaqtastyqtamyz. Bizge 39 synyp bekitilgen, onda 700-den astam oqýshy bilim alýda, — dep habarlady general-maıor.
Shynynda, urpaq tárbıesin nazardan tys qaldyrsaq, memlekettiń bolashaǵyna qaýip tónedi. Ejelgi zamanda Arıstoteldiń ózi: «Eger zań shyǵarýshylar jastar tárbıesine nemquraıdy qarasa, onda memleket te zardap shegedi» degen eken.
Áskerı qyzmettiń balama nusqasy bola ma?
Kóptegen elderde ne ádettegi áskerı borysh óteý, ne oǵan balama — azamattyq qyzmet atqarý usynylady, ıaǵnı olarda tańdaý bar. Qazaqstanda qatań model saqtalǵan. Búginde áskerı-tehnıkalyq mektep arqyly daıyndyqtan ótý — shaqyrýǵa ilinbegen, biraq áskerı boryshyn ótegisi keletin azamattar úshin jalǵyz jol.
— Buryn esterińizde bolsa, áskerı borysh óteýdiń balama joldary bolatyn — aspaz, maman retinde qyzmet etetin. Qazir ondaı joq. Tek áskerı-tehnıkalyq mektep arqyly, tek áskerı baǵytta daıarlyq ótýi tıis, — deıdi Marat Naǵumanov.
Áskerı boryshty óteýdiń azamattyq elementteri bar aralas túrlerin qaıtarý týraly pikirtalastar kún tártibinde tur. Biraq qazirgi geosaıası jaǵdaı áskerı daıyndyqty kúsheıtip, tolyqqandy rezerv qalyptastyrýdy qajet etip otyr.
— Áskerı-tehnıkalyq mektep — bul jaı oqý orny emes. Bul — ulttyq jumyldyrý júıesi, patrıottyq sana zerthanasy jáne bolashaq armııaǵa kadrlar daıarlaý alańy, — deıdi general-maıor.
Áskerı daıyndyq qalaı júrgiziledi?
Shırek ǵasyrda mektep 31 000-nan astam áskerge shaqyrylýshy men 60 000-nan astam rezervtegi áskerı mamandy daıarlady.
— Áskerge shaqyrylýshylar úshin áskerı-tehnıkalyq daıarlyq merzimi — 3 aı. Áskerı daıyndyqtan ótken rezervti daıarlaý — 40–42 kún. Biz 29 áskerı eseptik mamandyq boıynsha daıyndyqtan ótkizemiz, olardyń ishinde atqyshtar, snaıperler, pýlemetshiler, zenıtshiler, jaýyngerlik qamtamasyz etý mamandary da bar, — dep atap ótti ortalyq basshysy.
Áskerı-tehnıkalyq mekteptiń basty ereksheliginiń biri — aýyr áskerı júk kólikteriniń júrgizýshilerin daıyndaý. Muny qarapaıym azamattyq avto-mektepte úıretý múmkin emes. Bul tehnıkanyń erekshelikke ǵana emes, áskerı qyzmet talaptaryna saı arnaıy normatıvterge de baılanysty.
— Jekemenshik avto-mektep aýyr kólik júrgizýshilerin daıyndaı almaıdy — olarda qajetti baza joq. ІІM málimetine saı, jeke avto-mektepterde emtıhan tapsyrý kórsetkishi — 50–57% bolsa, bizde — 87%-ǵa jetedi, — deıdi Marat Naǵumanov.
Áskerı mektep sany artýy kerek
Qazir Qazaqstanda áskerı-tehnıkalyq mekteptiń 17 fılıaly jumys isteıdi. Olar strategııalyq mańyzy bar óńirlerdi qamtıdy:
- Batys: Aqtóbe, Oral
- Shyǵys: Óskemen, Semeı, Pavlodar
- Ońtústik: Taldyqorǵan, Almaty, Taraz, Shymkent, Qyzylorda
- Ortalyq: Qaraǵandy, Kókshetaý
— Іri mektepter Almaty, Aqtóbe, Qaraǵandy qalalarynda jumys istep tur. Olar jylyna 200-ge deıin áskerı maman daıarlaıdy, — dedi M.Naǵumanov.
Bir tańǵalarlyǵy, Soltústik Qazaqstanda mundaı oqý orny joq.
— Petropavlda DOSAAF (armııaǵa, avıatsııaǵa jáne flotqa járdemdesetin erikti qoǵam — red.) zamanynda úlken áskerı mektep bolǵan. Biraq keıin onyń jeri aýmaqtyq qorǵanysqa berildi. Múmkin, ınfraqurylym bolmaǵan shyǵar. Biraq nysannyń jabylýy durys sheshim bolmady. Menińshe, mundaı mektepterdi qaıtaryp, jandandyrý kerek. Ásirese Astanada ashý qajet. Bul — áskerı qaýipsizdikti nyǵaıtady, — deıdi sarapshy.
Áskerı-tehnıkalyq mektepter mobılızatsııalyq rezervti daıarlaý, jastardy áskerı qyzmetke beıimdeý jáne patrıottyq negiz qalyptastyrý quraly retinde óz tıimdiligin dáleldedi. Degenmen qazirgi fılıal jelisi barlyq mańyzdy óńirdi qamtymaıdy, al órship kele jatqan geosaıası qaýipter bul máselege jiti qaraýdy talap etedi.
— Áskerı-tehnıkalyq mektepter jelisin keńeıtý kerek. Bul memleket úshin geosaıası jaǵdaıdan týyndaıtyn qajettilik. Ásirese, Astanada mundaı mektep qajet. Munda adam resýrsy kóp. Bul el qaýipsizdigin kúsheıtedi, — deıdi spıker.
Tarıhı betburys: eldiktiń irgesin bekitetin mektep
1992 jyl — Qazaqstan úshin úlken betburys kezeńi boldy. Bul — táýelsizdik alyp, Qarýly Kúshterdi qurǵan jyl. Armııany kásibı mamandarsyz damytý múmkin emestigi birden anyq boldy. Ol kezde kadrsyz ásker tek sımvol ǵana edi. Osy túsinik jańa áskerı daıyndyq júıesin qalyptastyrýǵa túrtki boldy.
— 1992 jylǵy 7 mamyrda Qarýly Kúshterdi qurdyq — bul memleketimizdiń negizgi belgileriniń biri. 2000 jyly Úkimettiń № 718 qaýlysy qabyldandy, bizge jas armııa úshin áskerı-tehnıkalyq mamandardy daıyndaý mindeti júkteldi, — dep eske alady M.Naǵumanov.
Osylaısha, 25 jyl buryn QR Qorǵanys mınıstrliginiń alǵashqy áskerı-tehnıkalyq mektebi quryldy. Ol áskerı qyzmetshiler men rezerv daıarlaýdyń negizgi tetikteriniń birine aınaldy, naǵyz kadr ustahanasy boldy.