Elimizdiń qaýipsizdigin nyǵaıtý - memlekettiń mańyzdy mindetteriniń biri

ASTANA. Aqpannyń 27-si. QazAqparat /Quralaı Joldybaeva/ - Táýelsizdik alǵannan keıin elimizdiń shekarasyn qorǵaıtyn óz áskeri qurylyp, áskerı-qorǵanys salasyndaǵy derbes saıasatymyz, Áskerı doktrınamyz qabyldandy. Іs júzinde bul baǵyttaǵy saıasat ta, kez-kelgen zańnamalyq qujat ta tereń taldaýlar men zertteýlerdi, alysty kózdegen boljamdardy qajet etetindikten, elimizde Áskerı-strategııalyq zertteýler ortalyǵy qurylǵan.

Osy ortalyқtyң vıtse-prezıdenti Beıbit Shahanov atalғan mekemeniң құrylý maқsaty men қyzmeti jaıynda әңgimeleıdi. - Beıbit Marathanұly, Әskerı-strategııalyқ zertteýler ortalyғynyң (ӘSZO) құrylý tarıhy týraly aıtyp ketseңiz. - Bizdiң ortalyқ ҚR Үkimetiniң 2008 jylғy aқpannyң 6-syndaғy №110 қaýlysyna sәıkes құryldy. Ol Ortalyқ Azııada bұryn-soңdy bolmaғan biregeı ınstıtýt bolyp tabylady. Ortalyқ 2008 jylғy shildeniң 15-inen bastap қaýipsizdikti қamtamasyz etý jәne қorғanys қabilettiligin zertteý salasynda tәýelsiz zertteý ınstıtýt retinde қyzmet etedi. Al 2009 jyldyң aқpan aıynda ҚR Bilim jәne ғylym mınıstrligi tarapynan ғylym jәne ғylymı-tehnıkalyқ қyzmet salasyndaғy jұmystarғa қatysýғa құқyқ berilip, ortalyқ akkredıtatsııalyқ kýәlikke ıe boldy. Eң taңdaýly әskerı mamandardyң, jetekshi ғalymdardyң birlesken kүsh-jigerimen aldyңғy қatarly қorғanys tehnologııalary jasalmaқ. Әskerı-strategııalyқ zertteýler ortalyғynyң jұmysyna saıasattaný, ekonomıka, әleýmettaný, halyқaralyқ қarym-қatynastar, jaratylystaný, әskerı salalar sııaқty baғyttaғy әrtүrli jetekshi mamandar tartylғan. Ortalyқtyң mamandary ? ғylymı-zertteýler ınstıtýttarynda, akademııalyқ mekemeler men memlekettik organdarda үlken jұmys isteý tәjirıbesi bar kәsibı mamandar. Aıta ketetin jaıt, osyndaı ғylymı-zertteýler ortalyқtaryn құrý jalpy azamattyқ salada da keңinen қoldanysқa engen. Ortalyқtyң negizgi maқsaty ? әskerı salada әskerı құrylys pen ғylymı-tehnıkalyқ үderisti odan әri jetildirý үshin әskerı-ғylymı bazasyn құrý bolyp tabylady. - Atalmysh ortalyқtyң қazirgi taңdaғy maңyzy men mәni nede jәne osy ýaқytқa deıin bұl salada nendeı ister atқaryp үlgerdiңizder? - Mұndaı mekemelerdiң maңyzy olardyң memlekettik deңgeıde sheshimder қabyldaý үshin ýaқtyly әri sapaly, jan-jaқty saraptalғan aқparat nemese ұsynymdarmen қamtamasyz etý қabilettiliginde. Mәselen, AҚSh Үkimeti men birқatar damyғan eýropalyқ jәne shyғys-azııalyқ memleketteri zaңnamalar, memlekettik baғdarlamalar jәne damýdyң ұzaқ merzimdi strategııalaryn jasaýda osyndaı mekemelerdiң ıntellektýaldyқ қoldaýyna ıek artady. Sonymen birge, mұndaı zertteý ortalyқtary strategııalyқ boljamdar jasaýғa jәrdemdesedi. Әrbir memleket өz mүddesi үshin қyzyғýshylyқ tanytady. Sondyқtan bizdiң negizgi mindetimiz ? қazaқstandyқ әskerdi joғary sapaly jәne ýaқtyly ғylymı-saraptamalyқ aқparatpen қamtamasyz etý. Osyғan oraı, bizdiң ortalyқtyң mәni men maңyzy өzekti, әri der kezinde құrylғan mekeme. Bүgingi kүnge deıin әskerı-strategııalyқ zertteýler ortalyғy birқatar aқparattyқ daıdjester, saraptama monıtorıngterin jәne «Sardar» ғylymı jýrnalyn shyғardy. Қazaқstanda bұryң-soңdy әskerı salada saraptama құjattary shyғarylmaғandyқtan, atalmysh mәlimetterdiң ғylymı ortada mәni zor. Өıtkeni әskerı orta men әskerı ғylym bүgingi kүnge deıin jұrtshylyқ arasynda bolsyn, memlekettik құrylymdarda bolsyn, laıyқty deңgeıde jarııa etilmeı keldi. Әskerı-strategııalyқ zertteýler ortalyғy osy mәseleni sheshýge baғyttalғan. Ortalyқtyң saraptama өnimderi sapalylyғymen erekshelenedi. Bolashaқta biz ekonomıka, құқyқ, memlekettik құrylys jәne taғy basқa salalarda zertteý jobalaryn jүzege asyrýdy bastamaқ nıetimiz bar. Әskerı-strategııalyқ zertteýler ortalyғy otandyқ jәne shetel ғylymı-zertteý ınstıtýttarymen, elshiliktermen jәne өkildiktermen yntymaқtastyқ ornatқan. Bizdiң ortalyқta shetel қonaқtarynyң қatysýymen әrtүrli sharalar jıi өtip otyrady. - «Sardar» ғylymı jýrnaly oқyrmanғa nesimen қyzyқty bolýy mүmkin. - Bұl basylymdy 2008 jyldyң қazan aıynan bastap, әskerı salada jasalatyn ғylymı zertteýlerdi damytý jәne olardy jұrtshylyққa keңinen jarııalaý maқsatynda қazaқ, orys jәne aғylshyn tilinde shyғarýdy қolғa aldyқ. Oқyrman «Sardar» jýrnalynyң betterinen elimizdegi әskerı құrylym men әskerı daıyndyқtardyң tıimdiligin arttyrý mәseleleri tөңiregindegi maқalalardy oқı alady. Redaktsııalyқ keңes pen redaktsııa alқasynyң pikirinshe, jýrnal үsh tilde shyғýyna, tıisti aıdarlarda өzekti problemalardy kөterýine baılanysty Қazaқstan aýmaғynda ғana emes, onyң syrtynda da tanymal bolmaқ. Ғylymı jýrnaldyң shetel sarapshylarymen jәne әskerı ғalymdarmen halyқaralyқ yntymaқtastyқtary laıyқty deңgeıde damyp keledi. Aıta ketetin jaıt, jýrnaldyң alғashқy nөmirinde Reseı, Belarýs, AҚSh өkilderiniң maқalalary jaryқ kөrgen. - Ortalyқtyң keleshekke degen josparlary қandaı? - Elimizdiң қaýipsizdigin nyғaıtý memlekettiң maңyzdy mindetteriniң biri. Al әskerı iste қazirgi zamanғy talaptarғa saı өzgerister engizý әskerı-ғylymı zertteýlerdiң maңyzdylyғyn arttyrmaқ. 2007 jylғy naýryzdyң 21-inde ҚR Prezıdentiniң №299 Jarlyғymen memlekettiң әskerı қaýipsizdigin қamtamasyz etýge, soғystar men қarýly janjaldardy boldyrmaýғa, Қarýly Kүshterdi, basқa da әskerler men әskerı құrylymdardy damytý men қoldanýғa negiz қalaýshy kөzқarastar jүıesin bildiretin, Қazaқstan Respýblıkasynyң jaңa Әskerı doktrınasy bekitilgen bolatyn. Doktrınada әskerı salany ғylymı-tehnıkalyқ progrespen қamtamasyz etý memlekettiң әskerı ұıymdary damýynyң basymdyқtary retinde atap өtilgen. Osyғan oraı, 2011 jylғa қaraı әlemdik ғylymı қaýymdastyқta Ortalyқ Azııa aımaғynyң әskerı saladaғy mүddesin қorғaıtyn jetekshi ұıymғa aınalýdy dittegen josparymyz bar. 2011 jyly ӘSZO әskerı қaýipsizdik jәne қorғanys salasynda ғylymı jobalarғa jetekshilik etetin operatordyң қyzmetin atқaratyn aımaқtyқ kөshbasshyғa aınalýdy nıet etip otyr. Sondyқtan қazirgi taңda bizdiң ortalyқ halyқaralyқ GSP (Good Scientific Practice) jәne ISO 9000-2001 standarttaryn өziniң jұmys babyna engizýde. - Әңgimeңizge rahmet.