Elimizde balalar ádebıeti men kontenti joqtyń qasy - ulttyq komıssııa múshesi
Ulttyq komıssııa músheleri kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy turmystyq zorlyq-zombylyq pen qylmystyń aldyn alý, balalar quqyǵyn qorǵaýǵa baǵyttalǵan keshendi shara usyndy. Odan bólek, ata-analardyń balalar tárbıesine erekshe mán berý kerektigi sóz boldy.
Ulttyq komıssııa otyrysynda baıandama jasaǵan QR Aqparat jáne qoǵamdyq damý vıtse-mınıstri Aleksandr Danılov zertteýlerge sáıkes, qazaqstandyqtardyń 93%-y otbasy qundylyǵyn aldyńǵy orynǵa qoıatynyn málimdegen edi.
Sondaı-aq, vıtse-mınıstr ulttyq komıssııa jumysynyń birqatar negizgi basymdyqtaryn belgiledi.
Spıkerdiń aıtýynsha, halyqtyń psıhologııalyq densaýlyǵyn qoldaýdyń jańa ekojúıesin qurý, óńirlerdegi ınfraqurylymdy jaqsartý maqsatynda eldimekenderdi baǵalaý sharasyn uıymdastyrý qajet. Sonymen qatar ata-analardy, otbasy múshelerin, múgedek balalar men eresekterdi jumysqa ornalastyrý jáne áleýmettendirý úshin jaǵdaı jasaý qajet.
«Іskerlik jáne otbasy men bala tárbıeleýdi tabysty úılestirip júrgen ata-analardy úlgi retinde kópke kórsetýdiń mańyzy zor. Osy oraıda biz ulttyq komıssııa bazasynda ıÝNISEF-tiń izgi nıet elshileri ınstıtýtynyń úlgisi boıynsha otbasylyq qundylyqtar elshileri ınstıtýtyn engizýdi usynǵymyz keledi. Bizde kópke úlgi bolatyn jeke tulǵalar, qoǵamdyq pikir kóshbasshylary jetkilikti dep oılaımyn», - dep atap ótti aqparat vıtse-mınıstri Aleksandr Danılov.
Ulttyq komıssııa múshesi Azıza Shojeevanyń málimdeýinshe, elimizde balalar ádebıeti men olardyń jasyna sáıkes keletin kontent joqtyń qasy. Spıker naqtylap ótkendeı, «Balapan» telearnasy belgili bir maqsatty topqa arnalǵan, al jasóspirimder nazardan tys qalyp otyr.
«Bizde balalar kınosy men olarǵa arnalǵan kitaptar joq. Osy salada eńbek etip júrgen Zıra Naýryzbaeva men Lılııa Kalaýs sekildi shyǵarmashyl azamatshalar «Batý» týraly trılogııa jazdy. Atalǵan kitap qazirdiń ózinde aǵylshyn tiline aýdarylyp, tipti «Amazon Publishing»-te jarııalandy. Bizde Garrı Potter men tanymal balalar bestsellerlerin qazaq tiline aýdaratyn avtorlar toby bar. Kelesi jaıt, balalar kınoteatrǵa barsa ne kóredi? «Kelınka Sabınany» kóre me? Álde «Toı lıýboı tsenoı»-dy kóre me? Balalar kınosyn qolǵa alýǵa Mádenıet jáne sport mınıstrligi de belsene kirisse degim keledi. Ulttyq komıssııa jumysy aıasynda biz mádenı jáne óner shyǵarmalaryn bıýdjetin qalyptastyrǵan kezde balalar kınosy men mýltfılmderge mán berýdi usynamyz. Óıtkeni qazir barlyq qarajat tek eresekterge arnalǵan fılmderge jumsalyp jatyr», - dep túsindirdi Azıza Shójeeva.
Óz kezeginde QR Prezıdenti Ákimshiligi basshysynyń orynbasary Aıda Balaeva Memleket basshysy balalar shyǵarmashylyǵyn damytý maqsatynda tıisti tapsyrma bergenin atap ótti.
«Biz ádebıetti de, anımatsııany da, derekti fılm men kınony da qaıta qaraýymyz kerek. Bul jaıtty memlekettik organdar ókilderiniń qatysýymen jumys tobynda qaraý kerek. Bastysy máseleni ortaǵa salyp, naqty sheshim qabyldaý», - deıdi Aıda Balaeva.
Ulttyq komıssııa jumysynyń basty baǵytynyń biri retinde «Semeı tańy» gazetiniń bas redaktory Rıza Moldasheva bilim berý júıesin jetildirý kerektigin usyndy.
«Mektepke deıingi bilim berý mekemeleri men bastaýysh synyp balalaryna tárbıe berý tujyrymdamasyn engizý qajet. Óıtkeni aqparattyq tehnologııalar dáýirinde rýhanı qundylyqtar ekinshi orynǵa kóshti. Mektep oqýshylary tsıfrlyq jáne medıasaýattylyqty meńgerýi tıis. Sonymen qatar, ulttyq kodqa negizdelgen «Adamgershilik álippesi» pánin engizýdi usynamyn. Birinshiden, osy pán aıasynda rýhanı baılyqty jandandyratyn qasıetti uǵymdardy úıretý kerek. Mysaly, Japonııada oqýshylarǵa «Adamgershilik negizderi» degen pán oqytylady. Osylaısha, búginde árbir japon sakýra men samýraı rýhyn nasıhattap keledi», - dedi Rıza Moldasheva.
«Talbesik» kóp balaly analar odaǵynyń basshysy Lázzat Qojahmetova mektepterde ákeler keńesin qurýdy usyndy.
«Mektepterde muǵalimderdiń 90%-y áıelder. Úıde de bala tárbıesimen negizinen áıelder aınalysady. Qoǵamda bala tárbıesindegi erlerdiń róli tómen. Osyǵan baılanysty mektepter janynan ákeler keńesin qurýdy usynamyn. Er balaǵa qatysty máseleler boıynsha ákeler balalarymen jeke áńgime júrgizýi tıis dep oılaımyn», - dep túsindirdi spıker.
Sol sekildi Lázzat Qojahmetova balalar qorshaǵan ortaǵa qamqor bolyp, qorǵaý úshin senbilikterdi qaıta bastaýdy usyndy. Odan bólek, mektepterde oqýshylardyń uıaly telefon ustaýyna shek qoıýdy usyndy.
«Keıbir mektepterde oqýshylar uıaly telefondardy garderobta nemese arnaıy shkafta qaldyrady. Biz bul sharany mindetti etýimiz kerek. Óıtkeni balalar bir-birin nemese muǵalimdi uıaly telefonnyń kamerasyna túsirip bopsalaý faktileri anyqtalyp jatady. Budan keıin bala psıhologııalyq jaraqat alady. Sondyqtan bala mektep tabaldyryǵyn attaǵan sátte, uıaly telefondy qaldyrýy tıis», - degen oıyn ortaǵa saldy ulttyq komıssııa múshesi.
Sonymen qatar Lázzat Qojahmetova múmkindigi shekteýli balalardyń analaryna psıhologııalyq kómek kórsetý úshin jedel jelini iske qosýdy usyndy. Onyń pikirinshe, múmkindigi shekteýli balalar tárbıelenetin otbasylarda ajyrasýlar men túsinbeýshilikter kóp. Oǵan sebep ákesi men anasy psıhologııalyq turǵydan balanyń dıagnozyn qabyldaı almaı jatady.
Ulttyq komıssııanyń kelesi múshesi Elına Paýlı mektepten tys uıymdardyń sanyn kóbeıtý qajet dep sanaıdy.
«Biz balalarǵa qosymsha bilim alýǵa teń qoljetimdilikti qamtamasyz etýimiz kerek. Mysal retinde volonterlik mobıldi toptar nemese mobıldi etnoparkter boıynsha kórshi elderdiń tájirıbesin alýǵa bolady. Balalardyń áleýetin arttyrý jáne ártúrli úıirmeler men sektsııalarǵa qol jetkizý quqyǵyn qamtamasyz etý úshin qosymsha bilim alýǵa bolatyn uıymdar sanyn ulǵaıtý qajet. Bizdiń mindetimiz - balalar men jasóspirimderdi qoǵamdyq jáne patrıottyq bastamalarǵa tartý. Mektepterdegi tárbıe jumysyn ýaqyt talabyna beıimdeý kerek. Oqytý men tárbıeleý protsesi bir -birimen tyǵyz baılanysty», - dedi Elına Paýlı.
Prezıdent Ákimshiligi basshysynyń orynbasary Aıda Balaeva árbir aıtylǵan usynys arnaıy toptarda talqylanýy tıis ekenin atap ótti. Sol sekildi atalǵan jumysqa óńirlik komıssııalar da belsene kirisý kerektigin basa aıtty.
«Eger bul máseleler ýaqtyly talqylanyp, al memlekettik organdar usynystardy tyńdap, olardy iske asyrý joldaryn qarastyrsa, kóptegen másele óz sheshimin tabar edi. Óz tarapymnan ulttyq komıssııanyń tóraǵasy retinde óńirlerge usynystardy jiberdim. Biz óńirlerge baryp, komıssııalardyń jumysyn qadaǵalaıtyn bolamyz», - dedi Aıda Balaeva.
Ulttyq komıssııa múshesi Klara Tólenbaeva balalar men jasóspirimderdiń máselesin qozǵady. Onyń aıtýynsha, Qazaqstanda balalar men jasóspirimderge arnalǵan zamanaýı ánder men repertýarlar jetkiliksiz.
«Mádenıet mınıstrligine usynys aıtqym keledi. Balalar ánderin jazý úshin kompozıtorlar arasynda kóbirek baıqaý ótkizý qajet. Qazylar alqasy retinde óner kórsetken kezde balalar repertýaryna sáıkes kelmeıtin ánderdi oryndaıtynyn baıqaımyz. Bala mahabbat pen tereń sezimder týraly án salǵanda qabyldaý óte qıyn», - dep tolyqtyrdy Klara Tólenbaeva.
Bıbigúl Nurasheva qazaqstandyqtardyń otbasy men jumys arasynda aıtarlyqtaı teńgerimsizdik baryn aıtyp ótti.
«Jumys-jumys dep ata-analar balalarmen az sóılesedi, sodan baılanys joǵalady. Memlekettik eńbek ınspektsııasy ınstıtýtyn kúsheıtýdi usynamyn. ıAǵnı, olar ata-analardy jumystyń óz ýaqyty baryn úıretýi tıis. Quqyqtyq nıgılızmge qarsy kúres sharalaryn engizý qajet. Azamattardyń quqyqtyq saýattylyǵyn ashý mańyzdy», - dedi Bıbigúl Nurasheva.
Prezıdent Ákimshiligi basshysynyń orynbasary Aıda Balaeva aıtylǵan ár usynystyń ózektiligin atap ótti.
«Biryńǵaı mektep formasy, armııaǵa daıyndyq, ákeler keńesi máseleleri buryn da talqylanǵan. Degenmen máseleler áli sheshimin tappaǵan. Búgingi kezdesýge eki mınıstrliktiń ókilderi qatysyp otyr. Aldaǵy ýaqytta barlyq vedomstvolar ókilderiniń qatysýyn qamtamasyz etemiz. Mınıstrlik bilim berý baǵdarlamasyn bekitti. Árbir sala boıynsha bilim berý baǵdarlamasyn qıyndatýdyń qajeti joq dep oılaımyn. Prezıdent bul týraly da aıtty. Baǵdarlamalar oqýshylardyń bilim deńgeıine sáıkes bolýy kerek. Balalar ádebıeti men mazmunyna qatysty jaqsy usynystar aıtyldy. Bul óte ózekti. Jazýshylar odaǵymen tyǵyz jumys isteýimiz kerek dep oılaımyn», - dedi Aıda Balaeva.
Áıelder isteri jáne otbasylyq-demografııalyq saıasat jónindegi ulttyq komıssııanyń tóraǵasy balalar ánderin jazýǵa arnalǵan baıqaýdyń erejesin ázirleýdi usyndy.
«Balalar ánderine arnalǵan baıqaýdy ýaqyt sozbaı ótkizý qajet. Osy jyldyń sońyna deıin uıymdastyrsaq. Usynystardy ázirlegennen keıin BAQ-qa jarııalaı alamyz. Baıqaýǵa jasy men tájirıbesine qaramastan barlyq kompozıtor qatysa alatyndaı etý kerek. Barlyq usynys ózekti. Biz usynystardy iske asyrý joldaryn talqylap, komıssııa otyrysynyń hattamasyna engizemiz. Sodan keıin ýákiletti organdarǵa tıisti tapsyrma beriledi. Kóptegen úkimettik emes uıymdar bul jobalarmen jumys istemeıdi. Biz jobalardy birlesip júzege asyrý úshin olarǵa júgine alamyz. Sońǵy nátıje mańyzdy. Komıssııa múshelerine belsendi qatysqany, jaqsy bastamalary men usynystary úshin alǵys aıtqym keledi. Eń bastysy - biz jumys josparyn bekittik. Usynystardy eskere otyryp, jahandyq ózekti taqyryptardy talqylaıtyn bolamyz. Kelesi jyldyń jospary boıynsha jumysty bastaý kerek dep oılaımyn», - dep túıindedi Aıda Balaeva.
