Elbasynyń bıylǵy Joldaýy ǵylymǵa shyn nıetimen berilgen jas ǵalymdarǵa úlken múmkindik beredi-Memleket tarıhy ınstıtýtynyń qyzmetkeri E. Násipuly
Elbasynyń jyl saıynǵy halyqqa Joldaýlarynda jan-jaqty kórinis taýyp keledi. Memleket basshysynyń bıylǵy Joldaýynda elimizdiń uzaq merzimge baǵyttalǵan damý josparlary men strategııalyq baǵyttary tolyq qamtylǵan. Bizben suhbatynda QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi Ǵylym komıteti «Memleket tarıhy ınstıtýty» memlekettik mekemesiniń ǵylymı qyzmetkeri Ersin Násipuly osyndaı oı aıtty.
Onyń pikirinshe, ishki jalpy ónim kórsetkishiniń artýy jáne ekonomıkany jedeldetip jańǵyrtý salasyndaǵy qarqyndy damý Qazaqstannyń strategııalyq maqsattarynyń oryndalyp jatqanyn ári ornyqty damý jolynda tabysqa jetkenin kórsetedi. Aýyl sharýashylyǵy men ishki ónimniń jalpy quny barǵan saıyn joǵarylaý ústinde. 2014 jylǵa deıin jalpy quny 8,1 trıllıon teńgeni quraıtyn 294 ınvestıtsııalyq jobany iske asyrý da josparlanyp otyr.
«Osynshalyq qomaqty qarjynyń bólinýi, ınnovatsııalyq jobalardyń iske asýyn qarjylaı tolyq qamtamasyz etýge jetkilikti degen sóz. 20 myńnan astam jumys ornynyń ashylýy da osy zamanǵy tehnologııalyq, qoldanbaly tehnıkalyq bilimderdi jettik meńgergen mamandar suranysynyń artatyndyǵyn kórsetedi. Demek, mal sharýashylyǵy, agroónerkásip, mashına jasaý, hımııa ónerkásibi, munaı ónimderin óńdeý salasyna qajetti mamandardy daıarlaýǵa myqtap kirisýimiz kerek. Qysqa merzimdi, shuǵyl arada mamandar daıarlaıtyn tehnıkalyq kolledjderdiń rólin barynsha kúsheıtýge kúsh salý kerek. Sonymen birge, mal sharýashylyǵy ónimderin eksportqa shyǵaryp qana qoımaı, mal ónimderin ózimizde óndirýdi jolǵa qoıatyn úzdik tehnologııalardy kóptep shetten engizýge umtylys jasaýdy qolǵa alýdy umytpaǵan abzal», - deıdi ol.
Qazaqstanda eń bir ózekti másele - keńestik kezeńnen qalǵan, tozyǵy jetken mesheý tehnıkanyń áli de bolsa ústem bolýy ári onyń óndiris salasyndaǵy aıqyn basymdylyǵy birden kózge kórinetindigin atap ótken E.Násipulynyń paıymynsha, bizge qaptaǵan sheteldik qara jumysshylar áleýetin emes, 10 adamnyń eńbegin bir adamnyń kúshimen ǵana atqaratyn ozyq tehnologııa kerek ekenin tanyp-biletin kez keldi. Eksport pen ımporttyń suranysqa saı artýyna jáne jalpy shetten kelgen taýarlarǵa salynatyn baj salyǵynyń azaıýyna baılanysty, ishki ónimniń aıtarlyqtaı quldyraǵanyn da esten shyǵarmaǵan jón. Keden odaǵynyń qurylýy men onyń Qazaqstannyń ishki ónim óndirisiniń artýyna tıgizer yqpaly men áserin de baıqaý qıyn emes. Básekege qabiletti, ozyq tehnologııalardy qoldanysqa engizgen, sheteldik ónimdermen sapasy jaǵynan da, naryqtyq qatynasta da teń tura alatyn otandyq ónimderdi óndiretin shaǵyn jáne orta kásiporyndardyń damýyna memleket tarapynan qoldaýdy kúsheıte túsý búgingi kúnniń basty máselesi.
«Prezıdent óz Joldaýynda bilim men ǵylym salasyna da erekshe toqtalyp ótti, - deıdi E.Násipuly. Jalpy elimizde 2500-den astam ǵylym doktory, 11 myńnan astam ǵylym kandıdaty bar eken. Bul týraly Elbasy óz Joldaýynda: «200 ǵylymı keńester kandıdattarmen doktorlardy qalyptan quıǵandaı etip jasap shyǵaryp jatyr. 60 kandıdattyń 1-i jáne 37 doktordyń 1-i ǵana ǵylymǵa barady. Osy jyldan bastap ol keńesterdiń jumysy toqtatylady. Budan bylaı magıstrlar men PhD doktorlar daıyndalatyn bolady », - dep qadap aıtqan bolatyn. Shyndyǵynda da ataq alý úshin jalǵan ǵylym men jalǵan dıssertatsııalarǵa boı aldyrǵandar sanynyń tym kóbeıýi alańdatarlyq jaıt. Ǵylymǵa beı-jaı qaramaıtyndyǵyn tanytqan Memleket basshysy bul saladaǵy kemshilikter men aǵattyqtarǵa Joldaýda basa nazar aýdaryp otyr. Ári óziniń naqtyly, shynaıy, batyl usynysyn alǵa qoıdy. Bul ǵylymǵa shyn nıetimen berilgen jas ǵalymdarǵa úlken múmkindik beredi. «Ǵylym týraly» zańnyń Parlament talqysyna salynyp, qabyldanýy atalǵan salaǵa serpilis ákeleri sózsiz. Naqtyly, shynaıy ǵylymı eńbekterge, tyń zertteý nátıjeleri negizinde jazylǵan eńbekterge ǵana ǵylymı ataqtardyń beriletindigi kóńil qýantarlyq jaǵdaı.
Ǵylym salasynda jaratylystaný men qoǵamdyq pánder boıynsha kandıdattyq jáne doktorlyq qorǵaǵandardyń arasynda birin-biri qaıtalaýlarmen qosa jalǵan ǵylymnyń bar ekendigin Tursyn Jurtbaı qazaq gazetterine bergen suhbattarynyń birinde: «Qazir jalǵan ǵylymǵa boı úırettý emes, jalǵan ǵylymdy zertteý bastaldy. Ol jalǵan ǵylym qashanǵa deıin sozylady? Bir kúni beti ashylyp, túkke jaramsyz bop shyǵady ǵoı. Sonda shyn ǵylym ilgeri ketedi, biz adasyp aıdalada qalamyz. Jalǵan ǵylym men shyn ǵylymnyń arasynyń qanshalyqty alshaq ekenin sonda bilemiz. Ókinishke oraı, mynaý jaratylystaný ǵylymy - naqty ǵylym ǵoı, sonyń ózi jalǵan, saıasılanǵan baǵyt ustanyp ketti. Qaptaǵan akademık dúnıeniń syryn túsindirip bere almaıdy. Qaptaǵan zań ǵylymynyń doktory zańnyń bir babyn túsindirip bere almaıdy», - degen bolatyn.
E.Násipuly aıtýynsha, Elbasynyń Joldaýda kásiptik-tehnıkalyq kadrlar daıyndaý jóninde ulttyq keńes qurý kerek dep basa aıtýy qaptaǵan ǵylymı keńesterden góri, orta-shaǵyn kásiporyndarǵa qajetti mamandardy tehnıkalyq jaqtan daıyndaýǵa, jetildirýge tamasha múmkindik bermek. Mektepke deıin, orta jáne ýnıversıtettik bilim berý salasyna da Prezıdent erekshe kóńil bóldi. Bilim berýdiń barlyq salasy boıynsha keshendi josparlary men sandy málimetterin naqtyly kórsetip berdi. Memlekettiń barlyq kúsh-jigerin osy salaǵa jumyldyryp, tyń ári qomaqy nátıjelerge qol jetkizýdi talap etti. Sapaly bilim berý Qazaqstannyń ındýstrııalandyrylýynyń jáne ınnovatsııalyq damýynyń negizine aınalýy tıis dep basa dáriptedi. «Jalpy el Prezıdentiniń halyqqa Joldaýynda, Memlekettiń ishki-syrty men qoǵamnyń barlyq túıtkildi, ózekti máseleleri tolyqtaı qamtylyp, Memlekettiń kemel keleshegi men damýyna, jarqyn bolashaǵyna baǵyt siltedi. Elimizdiń uzaq sonar damý baǵytyn aıqyndap berdi», - dep túıindedi oıyn ol.
