Elbasy úsh myńǵa jýyq zańǵa jáne jeti myńdaı jarlyqqa qol qoıdy

NUR-SULTAN. QazAqparat - Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy Keńsesiniń Basshysy Mahmut Qasymbekov «Egemen Qazaqstan» gazetinde jarııalanǵan «Jasampazdyq dáýiri» maqalasynda Nursultan Nazarbaevtyń kontseptýaldy modeliniń «alty altyn erejesin» ajyratyp kórsetedi. Onyń aıasynda Elbasynyń búkil mańyzdy jetistikteri, asa aýqym­dy jumys­tary jáne jańa jahandyq álem­degi qýatty ári básekege qabiletti Qazaq­stan­dy qurý jónin­degi zor kúsh-jigeri aıqyn kórinedi. «Alty altyn erejeniń» alǵashqysy retinde avtor Qaıta jańǵyrǵan memlekettilikti atap ótedi.

«Búginde, HHІ ǵasyrdyń ekinshi onjyl­dy­­ǵynyń sońynda, Qazaqstan búkil álemge qalyp­tasqan ári jarqyn bolashaqqa umtylǵan mem­leket retinde tanyldy. Elimizdiń óskeleń ur­paǵy osy jaǵdaıdy tarıhı oqıǵa jáne berik bolmys retinde qabyldaıdy. Bul - negi­zinen ádiletti. Biraq biz táýelsizdigimizdiń bas­taýynda kim turǵanyn jáne qalyptasýdyń asa mańyzdy jyldary onyń temirqazyǵy kim bolǵanyn árdaıym este saqtaýymyz qajet. Kezinde alyp «qyzyl ımperııanyń» «jaryq­shaqtarynyń» biri bolǵan Qazaqstan birte-birte myqty óńirlik derjavaǵa aınaldy», - deıdi Mahmut Qasymbekov.

Onyń aıtýynsha, elimiz Nursultan Nazarbaevtyń asa kóregen basshylyǵynyń arqasynda óziniń damý jolyn aıqyndap, qaıtalanbas ulttyq biregeılikke qol jetkizý úshin kúrdeli kezeńdi bastan keshirgenin umytpaýymyz kerek. Ótken ǵasyrdyń 90-jyldarynyń basynda jańa egemendi elimizdiń negizin qalaý jáne eko­nomıkanyń tıimdi naryqtyq úlgisin qalyp­tastyrý barysynda kúrdeli ári jappaı etek alǵan kóptegen problemalarǵa tap boldyq. Halqymyzdyń kópshiligi ne isterin bilmedi. Áleýmettik sala toqyrap qaldy. Al halyqaralyq deńgeıde bizdi terra ınkognıto dep qabyldady.

«Elimizdegi aýyr áleýmettik-ekonomıka­lyq daǵdarys jáne qoǵamdyq sanany sa­py­rylystyrǵan ózgerister jas mem­le­ke­ti­mizdiń bolashaǵyna qatysty kóptegen pes­sımıstik pikirlerdiń taralýyna ákep soqtyrdy.

Bárimiz úshin syndarly bolǵan osy kezeń­de táýelsiz Qazaqstannyń bas arhıtek­toryna ári ıdeıalyq turǵydan dem berýshisine aınal­ǵan Elbasy Nursultan Nazar­baevtyń zor saıası talanty men tulǵalyq qasıeti tarıh sahnasynda aıqyn kórindi», - delingen maqalada.

Avtordyń pikirinshe, az ǵana ýaqyttyń ishinde Elbasy ejelgi Uly dalanyń qýatty derjavalarynyń tarı­hı-mádenı murageri sanalatyn jańa mem­lekettiń bazalyq negizderiniń bárin aı­qyn­dap, birtindep naqty iske asyrdy. Eń aldymen, Tuńǵysh Prezıdentimizdiń kúsh-jigeri elimizdiń uıymdastyrýshylyq-quqyq­tyq negizderin, ınstıtýtsıonaldyq qury­lysty, qaýipsizdik pen halyqaralyq qatynas­tar­dy nyǵaıtýǵa, qarjylyq-eko­no­mıkalyq ege­mendigimizdi qamtamasyz etý­ge jáne ult­tyq birlik pen kelisimge ne­giz­delgen ıdeologııany qalyptastyrýǵa jumyldyryldy.

«1990 jylǵy 25 qazanda Memlekettik ege­mendik týraly deklaratsııanyń qabyldanýy bul baǵyttaǵy alǵashqy qadam boldy. Biraq osy qujattyń zor tarıhı mańyzdylyǵyna qaramastan, táýelsiz Qazaqstannyń naqty tarıhy 1991 jylǵy 16 jeltoqsanda «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik táýelsizdigi týraly» zań qabyldaǵan sátten bastalady. Atalǵan zań memleket damýynyń alǵashqy kezeńin Konstıtýtsııa deńgeıinde resimdep, elimizdiń halyqaralyq quqyqtyq normalardy qurmetteıtinin kórsetip, syrtqy saıasattaǵy derbestigin bekitti. Osy negiz qalaýshy zańnamalyq aktiniń arqasynda ulttyq qaýipsizdik júıesin quryp, ózindik qarjy, salyq jáne kedendik saıasatymyzdy qalyptastyrdyq. Sonymen qatar bul elimizdi qoǵamdyq-saıası jáne áleýmettik-ekonomıkalyq turǵydan keshendi jańǵyrtý úshin senimdi baza ári úılesimdi quqyqtyq memleket qurý úshin myqty negiz boldy.

Jas respýblıkamyzdyń egemendigin zańdy túrde resimdep, ınstıtýtsıonaldyq turǵydan nyǵaıtý úderisiniń máni zor edi. Ásirese ózimizdiń ulttyq rámizderimizdi anyq­tap, ony azamattarymyzǵa jáne búkil álemge tanystyrý asa qajet boldy», - deıdi M.Qasymbekov.

Bul qadamnyń búkil ıdeologııalyq mańyzyn túsingen Tuńǵysh Prezıdent Qazaqstannyń resmı Týyn, Eltańbasyn, Án­uranyn ázirleýge tikeleı ózi atsalys­ty. Kúrdeli shyǵarmashylyq úderis 1992 jyl­ǵy 4 maýsymda aıaqtaldy. Osy kún jańa Mem­lekettik rámizder kúni retinde belgilendi.

Shamamen 15 jyldan keıin elimizdiń Ánuranynyń jańa nusqasy maquldan­dy. Ánuran mátini avtorlarynyń biri - Nursultan Nazarbaev.

«Egemendiktiń mańyzdy vızýaldy-rámizdik atrıbýtynyń biri sanalatyn ulttyq valıýta 1993 jyly qarashada engizildi. Qazaqstan teń­gesi elimizdiń ekonomıkalyq derbestigin aıtar­lyqtaı kúsheıtti jáne qarjy júıesiniń uzaq merzimdi turaqtylyǵyn qamtamasyz etti.

Sondaı-aq táýelsiz memlekettiń ne­gizgi atrıbýty - halyqaralyq deńgeıde moıyn­dalǵan aýmaǵymyz. Kóptegen dala ımpe­rııa­larynyń tarıhynda shekara túsinigi kóbi­nese shartty uǵym bolatyn jáne resmı qujat­tarda sırek belgilenetin. Al damyǵan jahan­dyq ınstıtýttar men qazirgi zamanǵy halyq­aralyq quqyq jaǵdaıynda «álemdegi toǵy­zynshy aýmaqtyń» memlekettik sheka­rasy­nyń zańdy túrde resimdelýi jas respýblıka úshin strategııalyq turǵydan mańyzdy boldy, sondaı-aq Qazaqstannyń syrtqy saıası qyzmetiniń máni zor basymdyǵyna aınaldy», dep jazady M.Qasymbekov.

Elimizdiń qurlyqtaǵy memlekettik shekara­synyń uzyndyǵy - 13 400 shaqyrym. Qur­lyq­taǵy shekarany delımıtatsııalaý úderisi qysqa merzim ishinde, 1992-2005 jyl­dar aralyǵynda júzege asyryldy. Kaspıı teńizi arqyly ótetin shekaramyz 2018 jyly Aqtaý qalasynda shekara mańy el­deri­niń tıisti quqyqtyq Konventsııaǵa qol qoıýymen túbegeıli ornatylyp, bekitildi. Endi memlekettik shekaramyzdyń búkil perı­metri boıynsha kórshiles eldermen aramyzda daýly jáne sheshilmegen másele joq. Shekaranyń tutastyǵy kópjaqty jáne eki­jaqty kelisimder júıesi arqyly qamtamasyz etilip, kepildik beriledi.

«Qazaqstan óz tarıhynda alǵash ret zań­dy túrde resimdelgen jáne halyqaralyq deń­geıde moıyndalǵan memlekettik shekaraǵa ıe boldy. Jahandyq geostrategııalyq bel­gisizdik jáne túrli elder arasyndaǵy shekara máselesine qatysty qaqtyǵystardyń órshýi jaǵdaıyn eskersek, bul - Elbasynyń negizgi jetistikteriniń biri.

Elbasy dáıekti syrtqy saıası qyzmetpen qatar, memlekettik shekarany qorǵaý isin kúsheıtip, elimizdiń aýmaqtyq tutastyǵyn saqtaý máselesine árdaıym aıryqsha kóńil bóldi. Osy strategııalyq mindetti qamtamasyz etý úshin 1992 jyly 7 mamyrda Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdentiniń Jarlyǵymen respýb­lıkamyzdyń egemendiginiń senimdi kepili sanalatyn óz Qarýly Kúshterimiz quryldy», - deıdi avtor.

Mahmut Qasymbekovtiń pikirinshe, jas memlekettiń irgetasy endi qala­nyp jatqan alǵashqy jyldary Nursultan Nazar­baev qysqa merzimde óte mańyzdy júz­degen zań jobalaryn ázirlep, bekitti. Bul qoǵamnyń barlyq salasynda aýqymdy refor­malardy ýaqtyly júzege asyrýǵa múm­kin­dik berdi. Jalpy, táýelsizdik jyldary Tuńǵysh Prezıdentimiz úsh myńǵa jýyq zańǵa jáne jeti myńdaı jarlyqqa qol qoıdy.

«1995 jylǵy 30 tamyzda ótken respýblı­ka­lyq referendýmda Ata Zańnyń jańa nus­qasynyń qabyldanýy memleketti qurý­­dyń bastapqy kezeńindegi erekshe ma­ńyz­­dy oqıǵa boldy. Bul qujat elimizdi jan-jaqty jańǵyrtý úshin berik negiz qalady. Jańa Konstıtýtsııada «Qazaqstan Res­pýb­lıkasy ózin demokratııalyq, zaıyrly, quqyq­tyq jáne áleýmettik memleket retin­de or­nyqtyrady, onyń eń qymbat qun­dy­lyqtary - adam jáne adamnyń ómi­ri, quqyq­tary men bostandyqtary» dep ja­zyl­ǵan. Sondaı-aq «Qoǵamdyq tatýlyq pen saıa­sı turaqtylyq, búkil halyqtyń ıgiligin kózdeıtin ekonomıkalyq damý, qazaqstandyq patrıotızm» Konstıtýtsııada bekitilgen Qazaq­stan Respýblıkasy qyzmetiniń túbe­geıli prıntsıpteri retinde tanyldy.

Turmys saltynyń túbegeıli ózgerýiniń kez kelgen kórinisteri jurtshylyqtyń zańdy qarsylyǵyn týǵyzary anyq. Bul kóbinese narazylyqtyń eń radıkaldy túrine aınalýy múmkin. Saıası opponentterdiń bitispes qaqtyǵystaryn, radıkaldardyń qyrǵı-qabaq tartysyn, tipti keı jerlerde bir-birin óltirýge deıin baratyn maǵynasyz ári nátıjesiz azamat soǵysyn bastan ótkergen postkeńestik elderdiń kóbinde osylaı boldy», - deıdi ol.

«Baqytymyzǵa qaraı, eski keńestik tota­lıtarlyq júıeniń qaldyǵy jáne plıýralıstik qoǵam men naryqtyq ekonomıkaǵa kóshý isi tragedııalyq kataklızmge uryndyrǵan joq. Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdentiniń saıası kemeldigi men memleket isindegi danalyǵy keıbir kórshiles elderdegideı keleńsiz jaǵ­daılardy boldyrmaı, úılesimdi ári jalpy­ulttyq kelisim men birliktiń naqty úlgisin qalyptastyrýǵa múmkindik berdi», - dep atap ótken maqala avtory.

Onyń oıynsha, kez kelgen qoǵam jaqsy motıvatsııa men pármendi jumyldyrýshy bas­tamaǵa zárý. Osyǵan oraı Elbasy mádenıet pen dástúrdi jańǵyrtý jáne qazaq tilin jan-jaqty damytý máse­lesin memlekettik saıasattyń negizgi ba­symdyqtarynyń birine aınaldyrdy. Osy jyldary umytylǵan kóptegen tarıhı tul­ǵalar aqtalyp, qasiretti oqıǵalardyń ádil baǵasy berildi. Elimizdiń barlyq óńirinde júzdegen eske alý sharalary men saltanatty mereıtoılar ótkizildi. Munyń bári halyqtyń patrıottyq rýhyn birtindep kúsheıtti jáne qoǵamdaǵy ulttyq dúnıetanymnyń ny­ǵaıýyna septigin tıgizdi.

«Degenmen, rýhty kóteretin bastama­lar­­dyń ishindegi aıryqsha joba - Astana qalasy. 1990-jyldardyń ortasynda aýyr áleýmet­tik-ekonomıkalyq daǵdarys pen úlken saıası ózgeris kezeńinde Nursultan Nazarbaev elordany Almatydan Aqmolaǵa - memlekettiń geografııalyq ortalyǵyna kóshirý ıdeıasyn usyndy. Onyń aqylǵa qonymdylyǵy men sımvoldyq mánin, ásirese elimizdiń damýyna jol ashatyn perspektıvasyn sol kezde sanaýly-aq adam paıymdaı bildi. Elbasynyń saıası erik-jigeri men kóregendiginiń arqasynda Qazaqstan kez kelgen memlekettiń shamasy jete bermeıtin osynaý zor jobany tabysty júzege asyrdy. Az ǵana ýaqyttyń ishinde Astana elimizdiń ǵana emes, sondaı-aq búkil óńirdiń shyn mánindegi saıası, ekonomıkalyq, mádenıet jáne bilim ortalyǵyna aınaldy. Jańa elorda Eýropa men Azııanyń toǵysqan jerinde ornalasqan qolaıly geografııalyq artyqshylyqty tıim­di paıdalanýǵa múmkindik berdi. Ulttyq eko­nomıkanyń negizgi qozǵaýshy kúshi boldy. Sondaı-aq jurtshylyqty jumyldyratyn qýatty ortalyqqa aınalyp, kóptegen aýqym­­­dy baǵdarlamalar men mańyzdy bas­ta­ma­lar­dy baılanystyratyn dáneker qyzmetin atqarýda.

Bul maqalanyń formaty táýelsizdiktiń alǵashqy jyldaryndaǵy tarıhı oqıǵalardyń bárin tolyq qamtýǵa múmkindik bermeıdi. Degen­men, eń bastysy: Nursultan Nazarbaev bas­­taǵan Qazaqstan halqy qysqa merzimde jań­­­­ǵyr­ǵan memlekettiń berik irgetasyn qalady.

Álem kartasynda jańa táýelsiz el - Qazaq­­stan Respýblıkasy paıda boldy! Qol jet­kizgen jetistikterimizdiń bári qýatty mem­­lekettiliktiń, judyryqtaı jumylǵan jur­ty­myzdyń jáne myqty kóshbasshynyń arqasynda júzege asty», - deıdi M.Qasymbekov.