EQYU Sammıti qarsańynda: «Astana Sammıti el ekonomıkasyna ekpin beredi»
«Egemen Qazaqstan» gazetiniń 16 qarasha kúngi sanynda «Eýropa tóriniń jaýapkershiligi» degen taqyryppen maqala jarııalandy. Avtory - QR Parlamenti Senatynyń depýtaty Ádil Ahmetov. «Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymyna kiretin 56 eldiń syrtqy ister mınıstrleri 2007 jyly Madrıdte bas qosyp, Qazaqstannyń osy Uıymǵa 2010 jyly tóraǵalyq etetini jóninde sheshim qabyldaǵan sátte, bir jaǵynan, memleketimizdiń halyqaralyq arenadaǵy abyroı-ataǵy men mártebesiniń óskenine búkil el bolyp qýansaq, ekinshi jaǵynan, bul sheshimniń elimizge kórsetilgen úlken senim ǵana emes, zor jaýapkershilik ekenin de sezinip, tereń tebirengenimiz áli umytyla qoıǵan joq. Óıtkeni, bulaı túısinýge túrtki bolǵan sebepter de ol kezde barshylyq edi», - deıdi Á. Ahmetov maqalasynda.
Onyń paıymdaýynsha, jasy jıyrmaǵa áli tolmaǵan Qazaqstannyń EQYU syndy alpaýyt uıymdy basqarýǵa áleýeti jetkilikti boldy ma degen saýaldyń jaýabyn izder bolsaq, birden basyn ashyp, kesip aıtý kerek, elimizdiń ekonomıkalyq kúsh-qýaty da, saıası-dıplomatııalyq áleýeti de, osy ýaqytqa deıin ózge aımaqtyq halyqaralyq uıymdardy basqarýda jınaqtaǵan tájirıbesi de eshkimnen kem emes bolatyn.
Osy oraıda avtor onshaqty dáleldemelerdi aldyǵa tartady. Sonyń negizgi úsheýine toqtalsaq. Birinshiden, Qazaqstan buryn Keńes Odaǵynyń quramyndaǵy respýblıkalardyń biri bolǵan kezdiń ózinde de jer kólemi men qoınaýyndaǵy tabıǵı qazba baılyǵynyń qory jaǵynan Reseıden keıingi ekinshi oryndy ıelenetin.
Ekinshiden, ekonomıkasynyń basty salalary bolyp tabylatyn taý-ken ónerkásibi, aýyl sharýashylyǵy, metallýrgııa óndirisi, ǵylym-bilim áleýeti men adamı resýrstarynyń sapasy jaǵynan da Qazaqstan sol kezderdiń ózinde Reseı men Ýkraınadan keıingi úshinshi orynda nyq turatyn. Sosyn Batys elderi Qazaqstannyń ulan-ǵaıyr baılyqtyń ıesi ekendigine kózi jetpese, kezinde elimizdi Keńes Odaǵynyń "nan sebeti" dep atamaǵan bolar edi ǵoı.
Úshinshiden, búkil álem qaýymdastyǵy sekildi kónekóz Eýropa da Qazaqstannyń egemendikke bet alǵan alǵashqy sátinde Prezıdent Nazarbaevtyń ıadrolyq synaqtarǵa qarsy álemde teńdesi joq batyl qadam jasap, burynǵy Keńes Odaǵynyń qyryq jyl boıy bes júzge tarta tajal synaq ótkizgen, sonyń saldarynan myńdaǵan adamnyń ómirin jalmap, qorshaǵan ortaǵa ólsheýsiz zobalań ákelgen Semeı ıadrolyq polıgonyn japqanyn da jáne ıadrolyq synaqtarǵa birjolata tyıym salyp, búkil álemge tyń úlgi kórsetkenin de umyta qoıǵan joq.
Sonymen qatar «Egemen Qazaqstan» basylymynyń 18 qarasha kúngi nómirinde áıgili ǵalym Myrzataı Joldasbekovtiń «Baqyt baǵalaǵannyń basynda turady» degen maqalasy basyldy. M. Joldasbekovtyń paıymdaýynsha, búginde EQYU-ǵa tóraǵalyq birinshiden, Qazaq eline álemge shyndap tanylýdyń mol múmkindigin berdi. Ekinshiden, EQYU-na tóraǵalyq Elbasy N. Nazarbaev Ulttyń ıdeıasy retinde usynǵan álemdegi básekege barynsha qabiletti 50 eldiń qataryna qosylýdy tezdetedi. Úshinshiden, basshylyqta júretin úsh jyl, tóraǵalyq etetin bir jyl otandyq dıplomatııany buryn-sońdy bolmaǵan myqty iskerlik mektebinen ótkizedi. Sondaı-aq ǵalymnyń pikirinshe, uıymǵa tóraǵalyq Qazaqstan halqynyń birligin nyǵaıtyp, patrıotızmin arttyra tústi, eń bastysy jalpy ulttyq basymdylyqqa aınaldy. Búginde Qazaqstan halyqaralyq saıasattyń jáı qatysýshysy ǵana emes, belsendi yqpal jasaıtyn elderdiń qataryna qosyldy. Buryn álem Qazaqstandy kóp memleketterdiń biri retinde ǵana bilse, endigi jerde 56 memlekettiń tóraǵasy retinde tanyp otyr. "Teń atanyń uly ediń, Dárejeńdi artyq etse, Táńiri etti", dep Shalkıiz jyraý jyrlaǵandaı, ózge memlekettermen teń dárejede sóılesetin, tipti tórelik aıtatyn dárejege jettik. Osylaısha Qazaqstan álemdik saıasatqa óz áserin tıgizip otyrǵan yqpaldy derjavaǵa aınaldy. «Qazirgi tańda álemniń beldi saıasatkerleri "Mundaı tóraǵalyq Uıym tarıhynda buryn-sońdy bolǵan emes" degen de pikir aıtýda. Ras sóz. Osynyń bári otandastarymyz úshin úlken mártebe, zor qýanysh dep oılaımyn», - deıdi ǵalym.
***
«Ekspress-K» basylymynyń 18 qarasha kúngi sanynda Syrtqy ister mınıstrliginiń baspasóz-hatshysy Іlııas Omarovtyń Serbııa Prezıdenti Borıs Tadıchten alǵan suhbaty «Slovo «sosed» ı po-serbskıı, ı po kazahskı zvýchıt odınakovo» degen taqyryppen jarııalandy. Serbııa basshysynyń aıtýynsha, EQYU Sammıtiniń 11 jyl boıy uıymdastyrylmaýynyń ózi Uıymnyń reglamenti men onyń mindetterine ózgerister engizý qajettigin kórsetip otyr. «Búginde álem jańa qaýip-qaterlermen betpe-bet kelip otyr. 11 jyl buryn bul máseleler búgingideı mańyzdy bolǵan joq. Qazirgi tańda álemge eń úlken qaýip tóndirip otyrǵan másele - lańkestik. Sondyqtan men jaqynda EQYU-nyń Astana sammıtine qatysý úshin Sizderdiń ásem qalalaryńyzǵa kelemin. Men munda ózimniń qazaqstandyq dostarymdy kórýge asyqpyn», - deıdi Serbııa basshysy. Sondaı-aq ol sózinde kóptegen dinı, mádenı etnıkalyq qoǵamdastyqtary bar memlekette ultaralyq, konfessııaaralyq tózimdilik pen birlik bolmasa, ol eldiń sátti memleket bola almaıtyndyǵyn aıtady.
«Aıqyn» gazetiniń 19 qarasha kúngi sanynda QR janyndaǵy Qazaqstan strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń dırektory Bolat Sultanovtan alynǵan suhbat «Astana Sammıti el ekonomıkasyna ekpin beredi» degen taqyryppen jarııalandy.B.Sultanovtyń pikirinshe, Astana sammıti ekonomıkalyq jaǵynan elimiz úshin óte tıimdi bolǵaly tur. «Qazir álemde ınvestıtsııa tartý boıynsha kúres júrýde. Barlyq elder ındýstrıaldy-ınnovatsııalyq jobalaryn júzege asyrýǵa umtylady. Nursultan Nazarbaev aıtqandaı, 2010-2020 jyldary ındýstrıaldy serpilis jasaǵymyz kelse, tek bıyl ǵana 147 ónerkásip obektisiniń qurylysyn aıaqtaýymyz kerek. Munyń barlyǵy ishki ǵana emes, syrtqy orasan zor ınvestıtsııalyq salymdardy qajet etedi», - deıdi saıasattanýshy. Onyń oıynsha, sheteldik ınvestıtsııa tartýdyń birden-bir joly - memlekettiń tartymdy syrtqy ımıdjin jasaý. Óıtkeni qarjy salǵan sheteldik ınvestor ony qosymsha kirispen qaıtaryp alatyndyǵyna senimdi bolýy tıis. Sol sebepten, olar eldegi bıznes ahýalǵa, qoǵamdaǵy qarym-qatynasqa, áleýmettik jaǵdaıǵa nazar aýdarady. «Sonymen birge «sammıt ınvestorlardyń artynan júgirip, olardy izdemeı, kezdesýge jaǵdaı jasaıdy. Halyqaralyq forýmdarda jetekshi saıasatkerlermen birge «ındýstrııa kapıtandary» birge júredi. Bul - bizdiń ónerkásipshilerimizdi, menedjerlermizdi olarmen baılanystyrýdyń tamasha joly», - dep esepteıdi Sultanov.
Sondaı-aq «Aıqynnyń» 19 qarasha shyqqan nómirinde saıasattanýshy, Erlan Qarınmen bolǵan suhbat basyldy. Suhbatynda saıasattanýshy elimizdiń EQYU-ǵa tóraǵalyǵyna qatysty oılarymen bólisken. Onyń pikirinshe, halyqaralyq uıymǵa tóraǵalyqqa nemese aldaǵy sammıtke úlken tarıhı mán berip jatýymyz bizdiń jaǵdaıda óte oryndy. Kezinde Alash qaıratkerleri elimizdiń túbinde derbes memleket bolyp, eýropalyq elderdiń qataryna qosylýdy armandap, tilegen. Ózara jazǵan hattardyń birinde: «Shirkin, bir kúni eýropalyqtar da Abaı men Shoqandy dúnıege ákelgen qazaqty da tanıdy ǵoı» dep keıin ózderin jubatqan. Bir ǵasyrdan baryp, alashtyqtardyń oı-armany is júzine asyp jatyr, osyǵan qarap oılanasyń: «Shynymen de, tarıhta ádilettilik bar eken ǵoı!» - dep... Sol arman-tilektiń is júzine asqanynyń naqty kórinisi Qazaqstan Eýropa elderimen qatarlasyp, tuńǵysh Azııa qurlyǵynan, musylman memleketteriniń ishinen EQYU sııaqty tek eýropalyq qana emes, transatlanttyq uıymǵa tóraǵalyq etip otyr. Nege onymen maqtanbasqa?! Meni bul jáıt kerek bolsa, erekshe tebirentedi. Ekinshiden, bul sammıtte 50 eldiń basshysy jınalyp, alystaǵy Gaıtıdegi máselelerdi talqylap jatsa, ondaı áńgimeler túsinikti bolar edi. Biraq aldaǵy sammıtte kún tártibinde negizinen bizge qajet máseleler usynylyp otyr: birinshiden, Aýǵanstandaǵy jaǵdaı, ekinshiden, Qyrǵyzstandaǵy daǵdarysqa baılanysty Ortalyq Azııanyń turaqtylyǵy, úshinshiden, lańkestik, ekstremızmmen kúres, tórtinshiden, qarý-jaraqtardy baqylaý jónindegi kelisimsharttardy qaıtadan qaraý jáne taǵy basqa. Sondyqtan bul sammıtte bizge qajet máseleler bizdiń múddemiz turǵysynan talqylanbaq. Demek, sammıttiń mańyzy óte joǵary», deıdi E.Qarın. Suhbat «Alash qaıratkerleri búgingi bılik pen oppozıtsııanyń ýaıymyn túsinbes edi», degen taqyryppen jarııalandy.
