Ekonomıkanyń barlyq salalary jańa bilimge negizdelýi tıis – ǵalym

ALMATY. QazAqparat – Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń úshinshi otyrysynda QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev óz sózinde qazaqstandyqtarǵa el damýynyń qazirgi kezeńinde joǵary sapaly adamı kapıtaldyń manyzdylyǵyn erekshe atap ótti. Osyǵan qatysty Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ rektory, akademık Ǵalym Mutanov óz pikirin bildirdi. QazAqparat pikirdiń tolyq mátinin jarııalaıdy.

***

Qazirgi ýaqytta bilim men ǵylym ekonomıkanyń basty salalary retinde qabyldanýǵa tıis jáne de túbegeıli reformalaý qajettiligine mán berdi.

Prezıdent búgingi kúnde ǵylym men bilimge jetkilikti kóńil bólinbegenin ashyq túrde aıtyp, bul salalarǵa degen kózqarasty el damýynyń draıveri retinde qaıta qaraý qajettiligin alǵa tartty. Erekshe kóńil aýdaratyn jaıt, búkil memlekettik saıasatty soǵan sáıkes júzege asyrý elimizdiń damýyna túbegeıli ózgerister ákeletinin jáne de halqymyz úshin órkenıet baǵytyndaǵy serpilis beretin batyl da, óte iri qadam ekenin atap aıtý qajet. Ekonomıkanyń barlyq salalary jańa bilimge, tehnologııalarǵa jáne ınnovatsııalarǵa negizdelýi tıis, bul jańa ekonomıkaǵa kóshýdiń birtutas úlgisin qajet etedi.

Buǵan deıin de Prezıdent otandyq ekonomıkanyń bolashaq jańa qurylymyn qurý qajettigin atap ótken bolatyn. Bul qurylymda ǵylym men bilim berý derbes sala, ári óndirýshi kúsh retinde mańyzdy oryn alýy kerek ekeni anyq. Osy maqsatta Memleket basshysy bastapqy kezeńde atalmysh salany otandyq ekonomıkanyń tıimdi sektoryna aınaldyrý sharalaryn usynýda, bul «Ǵylym týraly Zańnyń» jańa redaktsııasy men Bilim berýdi jáne ǵylymdy damytýdyń 2025 jylǵa deıingi memlekettik baǵdarlamasynda kórinis tabýy qajet. Sondaı-aq, bilim berýdi qarjylandyrýdy 6 esege, al ǵylymdy 7 esege ulǵaıtý josparlanýda. Bul sharalar Ekonomıkalyq yntymaqtastyq pen damý uıymy elderiniń kórsetkishterine jaqyndaýǵa múmkindik beredi. Doktorantýra granttarynyń quny men sanyn arttyrý, postdoktorantýra baǵdarlamasy boıynsha memlekettik tapsyrysty bólý jónindegi tapsyrma elimizdiń ǵylymı kadrlaryn qalyptastyrýdaǵy sheshýshi qadam bolady. Respýblıkamyzda alǵash ret QazUÝ-da júzege asyrylǵan postdoktorantýra baǵdarlamasy joǵary tıimdilikti kórsetti. Altynshy tehnologııalyq qurylym kezinde resýrstar men nazardy bıo jáne nanotehnologııany, jasandy ıntellekt, vırtýaldy shynaıylyq jáne taǵy basqa tehnologııalardy damytýǵa shoǵyrlandyrý qajet.

Bilimge negizdelgen ekonomıkanyń jańa modelin qurý maqsatynda Prezıdent tehnologııalyq alańdardy, iri kásiporyndardy joǵary oqý oryndarymen jáne ǵylymı-zertteý ınstıtýttarymen baılanystyratyn tizbek qurýǵa nusqaý berýde. Memlekettiń, bıznestiń jáne ýnıversıtetterdiń tyǵyz yntymaqtastyǵyna negizdelgen ınnovatsııalyq ekonomıkasy damyǵan elderde synalǵan tıimdi «úshtik spıral» modelin qoldaný arqyly bul maqsatqa qol jetkizýge bolady. Jetekshi elderdiń tájirıbesine súıene otyryp, QazUÝ ǵylymı ózin-ózi basqarý, ekonomıkalyq ózin-ózi qamtamasyz etý jáne ǵylymdy qajetsinetin sektorǵa ınvestıtsııa tartý qaǵıdattaryna negizdelgen ǵylymı ázirlemelerdi jasaý men eńgizýge arnalǵan ǵylymdy basqarýdyń jańa modelin iske asyrýǵa baǵyttalǵan «Ál-Farabı ǵylymı-tehnologııalyq alqabyn» qurýǵa bastama jasady.

Álemdik tájirıbe kórsetip otyrǵandaı, mundaı arealdar – jańa ınnovatsııalyq ekonomıkanyń ósý núkteleri. Qazirdiń ózinde Qazaqstannyń daǵdarystan keıingi damý bazasyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan ekonomıkalyq ósýdi qalpyna keltirý boıynsha qurylǵan Memlekettik komıssııanyń qyzmeti sheńberinde eldiń bolashaq ekonomıkasynyń negizgi qalanady degen úmittemiz. Osy rette Ál-Farabı ǵylymı-tehnologııalyq alqaby syndy jobalar men Úkimet jáne basqa da sarapshylardyń usynystaryn iske asyrýdy qolǵa alý qajet.