Ekonomıkany irgeli ǵylymı jumystar ilgeri súıreıdi

arashanyń 24-i. QazAqparat  /Marlan Jıembaı/  - Jaqynda Elbasynyń Jarlyǵymen  «Mıneragenııa jáne Qazaqstannyń mı­neraldyq shıkizat resýrstaryn damytý­dyń perspektıvalary» jumysy úshin «Q.Sátbaev atyndaǵy geologııalyq ǵy­lymdar ınstıtýty» JShS-niń bir top qyzmetkerleri memlekettik syılyqqa ıe bolǵan edi. Atap aıtqanda, Ǵylym men tehnıka salasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń 2009 jylǵy Memlekettik syılyǵyna  bas ǵylymı qyzmetker, geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ınjenerlik

akade­mııasynyń akademıgi Edgard Votsalevskıı, jetekshi ǵylymı qyzmetker, geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń kandıdaty Nıkolaı Jýkov, zerthana jetekshisi, geologııa-mıneralogııa ǵylym­dary­nyń doktory, professor Leonıd Mıroshnıchenko, mekeme dırek­to­ry, geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń doktory, professor Bolat Raqyshev jáne QR Energetıka jáne mıneraldyq resýrstar mınıstrliginiń Geologııa jáne jer qoınaýyn paıdalaný komıteti «Qazgeoaqparat» respýblıkalyq geo­logııalyq aqparat ortalyǵynyń buryn­ǵy basshysy, zeınetker, geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń doktory Sıezbek Aqylbekov, atalǵan  komıtettiń tóraǵasy, geologııa-mınera­lo­gııa ǵylymdarynyń doktory Bolat  Ójkenov ıe boldy.  

Bul ǵylymı eńbektiń táýelsizdik alǵannan keıingi jyldary naryqtyq ekonomıkaǵa kóshken jáne barlyq ken oryndary keshendi bolyp keletin  Qazaqstan úshin zor mańyzy bar. Sebebi qazirgi zamanaýı tehnıkalarda qoldanylatyn kóptegen sırek kezdesetin baǵaly elementter ken quramynda bolǵanymen, osy ýaqytqa deıin óńdelmeı kelgen edi.  Al dúnıejúzinde sońǵy 20 jylda osy sala qarqynmen damyp keledi.

 QR UǴA akademıgi, KSRO jáne Qazaq KSR memlekettik syılyqtarynyń jáne Q. Sátbaev atyndaǵy syılyqtyń laýreaty Aıtmuhamet Abdýlınniń «Egemen Qazaqstan» gazetinde jaryq kórgen «Memlekettik syılyqqa usynylǵan Qazaqstan mıneragenııasynyń mol múmkindikteri» atty maqalasynda «Sońǵy ondaǵan jyldar boıy Qazaqstan ekonomıkasy men salalary geojúıeniń ortaqurýshy jáne ómirdi qamtamasyz etýshi fýnktsııalaryn qajetinshe eskermesten, tabıǵatty ekstensıvti paıdalaný jolymen júrýi saldarynan respýblıka aýmaǵyndaǵy qazirgi ekologııalyq ahýal tipti de qolaıly bolyp otyrǵan joq jáne onyń nasharlaýy jalǵasa túsýde. Qalyptasqan úrdiste túbegeıli betburysqa qol jetkizý sapalyq jańa strategııaǵa - qorshaǵan ortany qorǵaý jáne áleýmettik-ekonomıkalyq damý máselelerin úılestirýdi kózdeıtin turaqty damýǵa kóshý arqyly ǵana múmkin bolady. Sondyqtan da qazirgi kezde Qazaqstannyń syrtqy jáne ishki saıasatyndaǵy basym baǵyttardyń biri ekologııalyq jaǵynan qaýipsiz jáne turaqty damýǵa kóshý bolyp tabylatyndyǵy sózsiz.

Joǵaryda aıtylǵan jańa saıası, ekono­mı­kalyq jáne geologııalyq jaǵdaılar Qazaq­stannyń paıdaly qazbalar ken oryndaryn izdestirýdiń jańa ǵylymı-teorııalyq talda­malar men tehnologııalardy qoldana otyryp, ınnovatsııalyq sheshimder jasaýǵa negizdelgen jańa strategııasy men taktıkasyn ázirleýdi týyndatty. Sondyqtan da osy zamanǵy teorııalarǵa, qurylymdar men tehnologııalarǵa arqa súıeıtin irgeli mıneragenııalyq jáne geohımııalyq ǵylymdardyń róli arta beredi. Olardyń ozyq damýy ǵana ken oryndary ashylýynyń senimdi boljamy men mıneraldyq shıkizattardyń ıntensıvti túrde azaıyp bara jatqan qorlaryn tolyqtyrýdy, olardy qorshaǵan ortany qorǵaý normalaryn saqtaı otyryp, utymdy paıdalanýdy qamtamasyz etýge qabiletti. 

Munyń ózi báse­kege qabiletti jańa iri ken oryndaryn anyqtaý úshin kúsh-jigerdi shoǵyrlandyratyn aımaqtar men toraptardy naqtylaýǵa múmkin­dik beredi. Q.Sátbaev atyndaǵy Geolo­gııalyq ǵylymdar ınstıtýty osy boljaldyq-mıneragenııalyq jáne boljaldyq-geohımııa­lyq baǵyttardyń bastaýynda bolǵan jáne álemdik geologııalyq qoǵamdastyq moıyndap otyrǵan ǵylymı orda bolyp tabylady», deıdi.  

 Memlekettik syılyqqa ıe bolǵan ǵylymı eńbekte Qazaqstannyń naqty materıaldaryna taldaý jasalyp, «Qazaqstannyń mıneragenııalyq kartasy» negizinde el aýmaǵyn mıenaragenııa­lyq aýdandastyrý júrgizilip, qaıta baǵalaýǵa jáne básekege qabiletti jańa ken oryndaryn anyqtaý bolashaǵy aıqyndalǵan.

Qoǵamdyq talqylaýdyń nátıjesinde bul ǵylymı eńbekke 23 pikir tússe, onyń 9-yn AQSh, Qytaı, Reseı, Ýkraına syndy shet elderdiń ǵalymdary bergen. Sonymen qatar 1 jarııalanym jaryq kórgen.

Zertteýler nátıjeleri monogra­fııa, karta, túsindirme jazba jáne taǵy basqa túrde qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderinde jaryq kórip, básekege qabi­let­ti túrli paıdaly ken oryndaryn tabýǵa Qazaq­stan aýmaǵynyń úlken áleýeti bar ekendigin kórsetken. Júrgizilgen zertteýler nátı­jeleri QR EMRM Geologııa jáne jer qoınaýyn paıdalaný komıteti, sondaı-aq jaqyn jáne alys shetel jer qoınaýyn paıdalanýshylardyń tapsyrysy boıynsha júzege asy­ry­la­tyn óndiris jumystary úrdisinde keńinen qoldanylady. Ǵalymdardyń daıyndaǵan jáne júzege asyrǵan ǵylymı-tehnıkalyq sheshimder kesheni men zertteý nátıjeleri Qazaqstannyń mıneraldyq-shıkizattyq áleýetin arttyratyn ınvestıtsııa tartý úshin mańyzdy tetikke aınalady.

Zertteý nátıjeleri respýblı­ka­lyq jáne halyqaralyq forýmdarda, 2008 jyly Osloda ótken Halyqaralyq geo­logııalyq kongreste jan-jaqty saraptamadan ótti.

Júrgizilgen  keshendi irgeli-teo­rııa­lyq zertteýler joǵary deńgeıde oryndalǵan jáne qazaqstandyq ǵylym men tehnıkanyń álemdegi aldyńǵy qatarly jetistikter deńgeıine shyǵýyna múmkindik beredi.