Ekinshi naryqtan úı satyp alarda neni eskergen jón
PETROPAVL. KAZINFORM - Ekinshi naryqtan turǵyn úı satyp alý – qaýip-qaterge toly mámilelerdiń biri. Qate jiberilgen jaǵdaıda múlikten aıyrylyp, basyń daýǵa qalýy múmkin. Advokat Marııa Soldatkına jáne jyljymaıtyn múlik agenttiginiń dırektory Ǵalym Isqakov táýekelderdi qalaı azaıtýǵa bolatynyn aıtyp berdi.
Kútpegen kedergiler
Advokat Marııa Soldatkınanyń aıtýynsha, ekinshi naryqtan páter satyp alǵanda turǵyndar zańǵa qatysty birneshe táýekelge tap bolady. Olardyń ishinde: páter satylǵannan keıin de ony paıdalanýǵa quqyǵy bar adamdardyń bolýy; alaıaqtyqqa baılanysty mámileniń zańsyz jasalýy; jalǵan qujat nemese qol qoıýshynyń ókilettiginiń joqtyǵyna baılanysty satyp alý-satýdyń jaramsyz dep tanylýy; muragerler nemese burynǵy jubaılar tarapynan talaptardyń bolýy.
Qosymsha qaýip-qaterlerge páterge tyıym salýlardyń bolýy, qamtamasyz etý sharalary, atqarýshylyq is júrgizýler, sondaı-aq kommýnaldyq qyzmetter, PIK/MIB jarnalary men salyqtar boıynsha bereshekter jatady. Mundaı jaǵdaılar uzaqqa sozylatyn sot daýlaryna ǵana ulasyp qoımaı, páterge kirip turý múmkindiginen aıyryp, turǵyn úıden aıyrylyp qalýǵa da alyp kelýi múmkin.
— Nysannyń quqyqtyq tarıhyn tekserý kezinde satyp alýshy menshik quqyǵynyń aýysý tarıhyn aldyn ala «E-notary» bazasy nemese HQKO arqyly suratyp, muqııat zerdeleýi qajet. Sondaı-aq úshinshi tulǵalardyń páterde turý quqyǵy bar-joǵy jáne satýshynyń páterdi qandaı negizde ıelengeni — satyp alý-satý, syıǵa tartý, muragerlik nemese jekeshelendirý arqyly alynǵany da mindetti túrde tekserilýi tıis, - deıdi maman.
Sonymen qatar páterge qatysty sot daýlarynyń bar-joǵyn, tyıym salýlar men qamtamasyz etý sharalarynyń qoldanylǵan-qoldanylmaǵanyn tekserý, sondaı-aq jyljymaıtyn múlik nysanynyń buryn sot protsesterine qatysqan-qatyspaǵanyn anyqtaý mańyzdy.
Taǵy bir asa mańyzdy jaıt — muragerlik, jekeshelendirý nemese syıǵa tartý arqyly alynǵan turǵyn úımen jasalatyn mámileler erekshe muqııat tekserýdi talap etedi. Advokattyń aıtýynsha, muragerler muraǵa kirý merzimin qalpyna keltirip, buryn jasalǵan mámileni daýlaýy múmkin. Al jekeshelendirý barysynda ketken zańbuzýshylyqtar kelisimshartty jaramsyz dep tanýǵa negiz bolýy yqtımal. Sonymen qatar, qysym kórsetý arqyly nemese syıǵa berýshiniń áreketke qabiletsiz kúıinde rásimdelgen mámileler de keıin zańsyz dep tanylyp, múlikti qaıtarýǵa ákelýi múmkin.
Nekede alynǵan múlik ortaq menshik sanala ma?
Qazaqstan Respýblıkasynyń «Neke (erli-zaıyptylyq) jáne otbasy týraly» kodeksiniń 34–35-baptaryna sáıkes, nekede alynǵan múlik ortaq menshik bolyp sanalady. Sondyqtan ekinshi naryqtan páter satyp alarda satýshynyń jubaıynyń notarıaldy kýálandyrylǵan kelisimi; qajet bolǵan jaǵdaıda — ajyrasý nemese múlikti bólý týraly qujattar bolýy kerek.
Eger turǵyn úı jubaıynyń kelisiminsiz satylǵan bolsa, mundaı mámile daýlanyp, jaramsyz dep tanylýy múmkin.
Qaýip belgileri
Mámile jasar aldynda erekshe nazar aýdarýdy jáne muqııat tekserýdi talap etetin satýshylardyń belgili bir sanattary bar.
— Eger egde jastaǵy satýshy bolsa, ári jalǵyz tursa; psıhonevrologııalyq nemese narkologııalyq dıspanserde esepte tursa; mámile senimhat arqyly jasalsa jáne baǵa naryqtyq qunynan edáýir tómen bolsa nemese satýshy qujattardy tezirek rásimdeýge asyqtyrsa, onyń artynda shıkilik bolýy múmkin. Mundaı jaǵdaılarda mámileler jıi daýlanady, - deıdi zańger.
Qujattardy tekserý
Mámile jasamas buryn advokat satýshydan qujattardyń tolyq paketin suratý qajettigin eskertedi. Onyń ishinde:
páterge menshik quqyǵyn rastaıtyn qujattar;
tirkelgen quqyqtar men shekteýler týraly anyqtama;
qoldanystaǵy tehnıkalyq pasport;
atalǵan mekenjaıda tirkeýde turǵan adamdar týraly anyqtama;
qajet bolǵan jaǵdaıda jubaıynyń notarıaldy kelisimi.
Satyp alýdan bas tartýǵa sebep bolatyn jaǵdaılar — qujattardyń tolyq kórsetilmeýi, tyıymdar nemese sot daýlarynyń bolýy, sondaı-aq baǵasynyń sebepsiz tym tómen bolýy.
Qaryzdar týraly
Zań boıynsha satýshynyń qaryzdary satyp alýshyǵa berilmeıdi. Alaıda is júzinde bul qaryzdar belgili bir qıyndyqtar týdyrýy múmkin. Bereshekke baılanysty jaryq, sý nemese jylý ajyratylýy yqtımal, al MIB nemese PIK aldyndaǵy qaryzdardy keıde páterdiń jańa ıesinen óndirip alýǵa tyrysady. Mundaı jaǵdaıǵa jol bermeý úshin páterdi satyp alar aldynda barlyq kommýnaldyq qyzmetter boıynsha qaryzdyń joq ekeni týraly anyqtamalardy satýshydan talap etý qajet.
Notarıýs qajet pe?
Marııa Soldatkınanyń aıtýynsha, zań boıynsha páter satyp alý kezinde notarıýsqa júginý mindetti emes. Alaıda birqatar jaǵdaıda notarıýssyz mámile jasaý múmkin emes. Máselen, turǵyn úıdiń úlesi satylsa; mámile jasaýda kámeletke tolmaǵan balalar bolsa; satýshy senimhat arqyly áreket etse nemese jubaıynyń kelisimi qajet bolsa.
Sonymen qatar, zańgerler qaýip-qaterdi azaıtý úshin mámileni notarıýs arqyly rásimdeýge keńes beredi. Sebebi notarıýs qujattardy tekserip, bul bolashaqta týyndaýy múmkin máseleler men daýlardyń aldyn alýǵa kómektesedi.
Rıeltorlar ne deıdi?
«Metry» jyljymaıtyn múlik agenttiginiń dırektory Ǵalym Isqakovtyń aıtýynsha, problemaly mámilelerdiń jartysynan kóbi muragerlik máselelermen baılanysty. Onyń sózinshe, menshik ıeleriniń arasynda qaıtys bolǵan adamdar nemese kámeletke tolmaǵan balalar bolǵan jaǵdaıda erekshe muqııat bolý qajet — mundaı kezde barlyq qujattar jan-jaqty tekserilýi tıis.
— Murany resmı túrde almaıynsha mámile jasaý múmkin emes. Al eger mámile erterek jasalyp qoısa, ol jaramsyz dep tanylýy múmkin, - deıdi Ǵalym Isqakov.
Eger adam páterdi óz betinshe satyp alýǵa sheshim qabyldasa, Ǵalym Iskakov tek satýshy usynǵan qujattarmen shektelmeýge keńes beredi. Onyń aıtýynsha, páter jáne onyń ıesi týraly kóbirek málimet alý úshin kórshilermen aldyn ala sóılesken jón. Sonymen qatar, barlyq qujattardy notarıýsta muqııat tekserip, kommýnaldyq qyzmetter boıynsha túbirtekterdi qosa alǵanda, anyqtamalardyń tolyq paketin talap etý qajet.
Sondaı-aq rıeltor mámileni notarıýsta rásimdeýdi, múmkindik bolsa beınejazbaǵa túsirip alýdy usynady.
Qaýipti alaıaqtyq tásilder
Jalǵyz turatyn qart adamdarǵa tıesili páterlermen jasalatyn mámileler jáne baǵasy tym arzanǵa baǵalanǵan turǵyn úılerdi satyp alý erekshe qaýip týdyrady. Mundaı mámileler alaıaqtyq jolmen jasalýy múmkin, uqsas jaǵdaılar kórshiles elderde de anyqtalǵan.
— Alaıaqtar zeınetkerlerdi jınaqtaryna qaýip tónip tur dep sendirip, páterin satýǵa kóndiredi. Keıin mámileni daýlaýǵa tyrysady, - deıdi rıeltor Ǵalym Isqakov.
Onyń aıtýynsha, bul shema Qazaqstanǵa da jetken. ıAǵnı aqsha alǵannan keıin satýshy páterdi bosatýdan bas tartyp, ony alaıaqtardyń qysymymen sattym dep málimdeıdi jáne satyp alýshyny qylmysqa qatysy bar dep aıyptaýǵa tyrysady.
— Bizdiń tájirıbemiz osyndaı eki jaǵdaı boldy. Klıentterdiń adal nıetpen áreket etkenin dáleldep, olardyń menshik quqyǵyn saqtap qalý úshin kýáger retinde qatysqan jaǵdaılar boldy, - deıdi rıeltor.
Advokat Marııa Soldatkınanyń aıtýynsha, Qazaqstan Respýblıkasynyń Azamattyq kodeksiniń 157-babyna sáıkes mámile jaramsyz dep tanylǵan jaǵdaıda ekijaqty restıtýtsııa qoldanylady, ıaǵnı ár tarap alǵanyn qaıtarýǵa mindetti.
Bul degenimiz, satýshy alaıaqtardyń qurbany bolǵan kúnniń ózinde, satyp alýshyǵa alǵan aqshany qaıtarýǵa mindetti. Al ol keltirilgen shyǵyndy qylmystyq is aıasynda alaıaqtardan óndirip alýǵa quqyly. Satýshyǵa jibergen qateligin satyp alýshynyń moınyna júkteýge jol berilmeıdi.
— Jaýapkershilikti adal áreket etken satyp alýshyǵa júkteý adaldyq qaǵıdatyna (QR Azamattyq kodeksiniń 8-baby) qaıshy keledi. Saldarynan alaıaqtardyń bolýy zańdy jolmen múlik alǵan tulǵany quqyqtarynan aıyrýǵa negiz bolatyn qaýipti tájirıbe qalyptasyp jatyr, - deıdi advokat.
Zańgerdiń aıtýynsha, alaıaqtyqtyń kóbeıýi jyljymaıtyn múlik naryǵyna qazirdiń ózinde áser etip otyr: mámileler burynǵydan da qatań tekserile bastady, túrli shekteýler kóbeıdi jáne mundaı jaǵdaılarǵa kózqaras ózgerip keledi. Bul jerde másele erejelerdiń jetispeýinde emes, keıde sottardyń mundaı isterge kózqarasynda bolyp otyr.
Qazaqstan zańnamasy turǵysynan alǵanda, durys sheshim bireý-aq: eger mámile jaramsyz dep tanylsa, páter satýshyǵa qaıtarylýy tıis, al satyp alýshyǵa tólengen qarajat tolyq qaıtarylýy qajet. Budan ózge tásilder qaýipti pretsedent qalyptastyryp, adamdardyń menshik quqyǵyna degen senimin álsiretedi.
Buǵan deıin Kazinform agenttiginiń analıtıkalyq sholýshysy birqatar eldegi páter baǵasy men jalaqy mólsherin salystyryp, ár el turǵynyna baspana alý úshin qansha jyl eńbek etý qajettigin zerttegen edi.
Sondaı-aq «Naýryz» jáne «Naýryz jumysker» baǵdarlamalary aıasynda qansha páter beriletinin jazdyq.