Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde Chehııa men Slovakııada qaıtys bolǵan soldattardyń týysy izdestirilýde
M.Qozybaev atyndaǵy Soltústik Qazaqstan ýnıversıtetiniń professory, Anatolıı Pleshakovtyń aıtýynsha, jaqynda ony qolyna qundy qujat túsken. Birneshe betten turatyn tizimde Uly Otan soǵysynda burynǵy Chehoslovakııa jáne Smolensk oblysynda maıdan dalasynda qaza tapqan jaýyngerlerdiń aty-jóni, týǵan jeri, jyly jáne naqty qaı jerde jerlengeni kórsetilgen.
«Maǵan tizimdi bergen adam Vıktor Borodın Irkýtskide turady. Biraq ol birneshe jyl bizdiń Petropavlda eńbek etip keledi, orys qaýymdastyǵynyń qyzmetkeri. Ol meniń otbasymdy jaqsy biledi. Sol kisi maǵan qońyraý shalyp, Chehııa men Slovakııada Ekinshi Dúnıejúzilik soǵysta qaza tapqandardyń tizimi bar, sol jaýyngerlerdiń týystaryn taýyp, habarlaý kerek, osy tizimmen aınalysasyń ba dep surady. Oǵan tizimdi «Rossotrýdnıchestvo» agentiginiń ókilderi jibergen eken. Árıne, men birden qyzyǵýshylyq tanyttym. Óıtkeni tarıhshymyn ǵoı. Ákem Andreı Ivanovıch Pleshakov ta soǵysty Chehoslavakııada aıaqtaǵan. Petropavldaǵy «máńgilik alaýdy» meniń aǵam turǵyzǵan. Sondyqtan bul is men úshin asa mańyzdy», -deıdi Anatolıı Pleshakov.
Tizimde SQO jaýyngerleri ǵana emes, elimizdiń Shymkent, Qyzylorda, Almaty sııaqty basqa óńirlerinen soǵysqa attanǵandardyń esimderi jazylǵan.
«Ortalyq Qazaqstannyń da týmalary bar, bul tizimderdi saralaıtyn bolamyn. Basqa óńirlerdegi tanystarymmen, áriptesterimmen habarlasyp, olarǵa da tizimdi jiberemin. Alda úlken jumys kútip tur. Bizdiń joǵary oqý ornynda basqa óńirlerdiń jastary oqıdy, sondaı-aq áskerı ınstıtýtta ońtústikten kelip bilim alyp jatqan jastar kóp. Solar arqyly izdeımiz. Aralarynda aýyldastary bolýy múmkin ǵoı. BAQ-ta tizimderdi jarııalaımyz. Bul qujatty biz oblystyq gazetterde jarııalaýǵa kelistik. Keıin tizimde kórsetilgen ár adam boıynsha jumys isteımiz. Kezinde habar-osharsyz ketti degen jaýyngerlerdiń týystary atalarynyń qaıda jerlengenderin bilýi kerek. Bul óte qajet is dep oılaımyn. Soǵys qanshama adamnyń bolashaǵyn joıdy, tamyryna balta shapty, órimdeı jigitter qyrshyn ketti. Eger soǵys bolmaǵanda qazir halqymyz eki ese kóp bolar ma edi. Maıdanda qaza tapqan jaýyngerlerdiń artynda týystary qaldy, olar batyr atalaryn umytpaıdy, qaıda jerlengenin bilýleri tıis. Jaqynda maǵan zırattardyń fotosýretterin jiberedi, men týystaryn taýyp, olarǵa berýge tyrysamyn», - deıdi professor.
Anatolıı Pleshakovtyń qolyndaǵy tizimge Qazaqstan boıynsha shamamen 400-500 adamnyń esimi engen. Aıtýynsha, qazir Chehııada taǵy da tizimderdi jasap jatyr.
«Elimizde, meniń oıymsha, olar habarsyz ketkender sanatynda nemese týystary soǵysta qaza tapqanyn biledi, biraq qaıda jerlengeninen habarlary joq. Al meniń qolymdaǵy tizimde olardyń aty-jóni ǵana emes, jerlengen oryndary da kórsetilgen. Keı jaýyngerlerdi sondaǵy jergilikti halyq qaıta jerlegen, ıaǵnı, urys dalasynda qaza tapqan olardy baýyrlastar zıratyna jerlegen.
Tizim jaqynda ǵana qolyma tıdi. Sondyqtan ázirge bir otbasyny ǵana taptyq. Taǵy eki otbasy boıynsha suraý jiberdik. Osy tizim boıynsha 8-10 jaýyngerdiń otbasyn tapsaq ta bul úlken jetistik», - deıdi Anatolıı Pleshakov.
