Dúnıejúzi boıynsha aýrýlardyń dıagnostıkasy men emdeý hattamalary bir – nevrolog
Qystyń birinshi kúninde nevrologter – júıke júıesiniń aýrýlaryn dıagnostıkalaý men emdeýdi júzege asyratyn dárigerler ózderiniń kásibı merekelerin atap ótedi. Osy aıtýly kúni Kainform tilshisi Almatydaǵy QR Prezıdenti Іs Basqarmasyna qarasty Ortalyq klınıkalyq aýrýhanasynyń birinshi sanatty nevrolog-dárigeri Saıda Aınekovamen suhbattasqan edi.
– Nevrolog pen nevropatologtiń aıyrmashylyǵy nede, osydan bastasaq...
– Nevrolog – mamannyń resmı bekitilgen ataýy. Dál osy termındi praktıkalyq dárigerler tiziminde, kabınetterdiń mańdaıshasynan kórýge bolady. Nevrologtiń quzyretine julyn men mıdyń zaqymdalýymen baılanysty aýrýlardy emdeý, qan tamyrlarynyń patologııasy, júıke aýrýlary kiredi.
Nevropatolog – osy mamandyqtyń eskirgen ataýy. Qazirgi nevrologııa men medıtsınalyq mekemelerde bul termın qoldanylmaıdy. Atalǵan termındi patsıentterdiń ózderi, ásirese alys Keńes kezindegi adamdar jıi qoldanady. Nevropatolog pen nevrolog arasynda eshqandaı aıyrmashylyq joq.
– Ózińiz jumys isteıtin aýrýhananyń neırohırýrgııa bólimshesine toqtalyp ótseńiz?
– Qazirgi zamanǵy medıtsına óz arsenalynda júıke aýrýlarymen kúresý úshin aýrýlardy dıagnostıkalaýdyń kóptegen ádisterine ıe. Elimizde sonyń ishinde bizdiń Ortalyq klınıkalyq aýrýhanada neırohırýrgııa salasynda jasalatyn ota sany artty. Dárigerler sońǵy úlgidegi medıtsınalyq jabdyqtarmen jumys isteıdi. Zamanaýı, ozyq tehnologııany qoldanady. Emdeý nátıjeleri boıynsha kórsetkishterdi álemdik kórsetkishtermen teń dárejede dep aıtýǵa bolady. Tek operatsııa emes, operatsııadan keıingi jaǵdaılardy da qolǵa alynǵan.
– Qandaı nevrologııalyq aýrýlar jıi kezdesedi?
– Medıtsına salasynda júıke kerneýinen, kúızelisten, depressııadan týyndaıtyn neshe túrli aýrý bar. Insýlt – mıdyń qan aınalymynyń buzylýyn qamtıtyn júıke júıesi aýrýy damýynyń sońǵy núktesi. Bul aýrý kezinde mıdyń keıbir aımaqtaryna qan aǵymy azaıady nemese ol jerge jetýdi tolyǵymen toqtatady. Onyń eki túri bar: ıshemııalyq, qannyń arterııalar arqyly mı jasýshalaryna ótýiniń buzylýynan paıda bolady jáne gemorragııalyq, ol mıdaǵy qan ketýden paıda bolady. Mı isigi – psıhıkalyq buzylys qosýly bolýy múmkin organızmdegi isikterdiń paıda bolýynyń negizi. Mundaı psıhıkalyq jáne júıke aýrýlarymen aýyratyn naýqastar qatty sharshaıdy, este saqtaý qabileti nasharlaıdy, basy aýyrady, sóılemeıdi, esin joǵaltady. Patsıentter erekshe turaqty kútimdi qajet etedi, terapııa neırohırýrgııalyq ádispen júrgiziledi.
– Zamanaýı medıtsına epılepsııa aýrýynyń sebepterin qalaı sıpattaıdy?
– Epılepsııanyń paıda bolý sebepteri ár túrli. Bul – genetıkalyq faktor, bosanǵan kezdegi, bas súıek-mı jaraqattary, ýlaný, metabolıkalyq buzylý. Ýaqyt óte kele naýqastardyń – sýyqty seziný, kózge kórinetin gallıýtsınatsııalar, tejelingen jaǵdaı sııaqty jaǵdaılardan talmasy ustaıdy.
– Epılepsııany emdep, operatsııanyń kómegimen jazýǵa bola ma?
– Dárigerge der kezinde júgingen jaǵdaıda dári-dármekpen emdeýge bolady. Biraq preparattardy durys tańdaý úshin turaqty túrde mamanyń baqylaýynda bolǵany abzal. Keıde dári-dármek te kómektespeıdi. Sol kezde dárigerler hırýrgııalyq jolmen emdeıdi. Bul operatsııa naýqastyń qalypty ómir súrýine múmkindik berip qana qoımaı, ony baqytsyz jaǵdaılardan da saqtap qalady deýge bolady, ıaǵnı ustamasy edáýir azaıady.
– Parkınsonǵa shaldyǵýshylardyń kóptigi baıqalady, onyń sebebi nede?
– Jalpy Parkınson aýrýy álem boıynsha Altsgeımerden keıin eń kóp taraǵan nevrologııalyq aýrý bolyp esepteledi. Sebepteri de ártúrli: zııandy óndiristiń áseri, kúızelister, túrli aýrýlar, ınfektsııalar, ekologııasy ýshyqqan aýmaqta uzaq jyldar boıy turý, tuqym qýalaýshylyq dep kete beredi. Degenmen naqty sebebin tabý óte qıyn. Sebebin qoıyp aýrýdyń ózi asqynyp, naqty sımptomdary shyǵa bastaǵan kezde ǵana anyqtalady. Eminiń ózi sımptomdardyń áserin azaıtyp, nevrologııalyq protsesterdi tejeýge baǵyttalady. Negizi emin durys tapsa, ómir sapasyn jaqsartýǵa bolady.
– Parkınson aýrýynyń qaýpi nede jáne qulan-taza aıyǵý múmkin be?
– Tolyq emdep jiberý múmkin emes. Al qaýpine kelsek, adamnyń ómirin qıyndatady. Syrqat óte baıaý dendeıdi. Adam birtindep qalypty ómirden qalady. Sondyqtan biz adamnyń qımyl-qozǵalysyn qalpyna keltirýge kúsh salamyz. Bul múmkin dep senimmen aıta alamyn. Parkınson aýrýy – úkim emes. Bizdiń uranymyz osyndaı. Naýqastarǵa únemi osyny aıtyp otyramyz. Aýrýyn tolyq emdeı almasaq ta, ómirlerin jaqsarta alamyz.
– Aıtyńyzshy, nevrologııalyq aýrýǵa shaldyqqandar sany nege artyp keledi dep oılaısyz?
– Statıstıka ósip ketti degenge negiz joq. Meniń oıymsha, qazir adamdar densaýlyǵyna mán bere bastaǵan. Ýaqtyly dárigerge qaralý kerektigine, emdi erte bastaǵan durys ekenine kóz jetkizdi. Ásirese, koronavırýstan keıin densaýlyqqa degen kózqaras ózgerdi. Bul – qýantatyn jáıt. Aýrýdy emdegennen góri aldyn alǵan jón.
– Bólimshede jylyna qansha operatsııa jasalady?
– Bizdiń dárigerler jylyna 1500-ge jýyq túrli operatsııa jasaıdy. Otanyń ýaqyty da árqıly. Máselen, 10 saǵatqa sozylatyn kúrdeli operatsııalar nemese 45 mınýtta jasalatyn operatsııa bolady. Ol aýrýǵa baılanysty.
– Kezindegi Sovmın, qazirgi Ortalyq aýrýhananyń otandyq medıtsıanadaǵy orny erekshe...
– Iá, durys aıtasyz. Bizdiń aýrýhanada óz isiniń myqty mamandary jumys isteıdi. Medıtsına qyzmetkerleri ár patsıenttiń kóńilin tabýǵa baryn salady. Aldynda otyrǵan naýqasty tyńdap, aýrýynan aıyǵyp ketýine múmkindik bar ekenin aıtyp, ómirge degen qulshynysyn oıatýǵa tyrysady. Meniń oıymsha, naýqas eń aldymen psıhologııalyq kómekke muqtaj bolady. Kez kelgen medıtsınalyq mekemeniń qyzmet kórsetýin kóterý kerek. Qazaqstandyqtar nege shet eldiń medıtsınasyna júginýdi jón kóredi? Sebebi, onda qyzmet sapasy joǵary. Áıtpese, dúnıejúzi boıynsha aýrýlardyń dıagnostıkasy men emdeý hattamalary bir. Sheteldegi emdi, otandyq dárigerler de joǵary dárejede júrgize alady.
– Áńgimeńizge rahmet!
