Dintanýshy: Dástúrli ıslam - eldegi qoǵamdyq kelisim kepili
Qala ákimshiliginiń uıymdastyrýymen ótkizilgen sharada Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti Taıaý Shyǵys jáne Ońtústik Azııa kafedrasynyń dotsenti, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty Tóreáli Qydyr 150 stýdentke dinı qaýipsizdik, ekstremızm, terorızm jaıynda áńgime qozǵap, dástúrli dinniń tarmaqtaryn sóz etti.
Lektor Tóreáli Qydyr áýeli jastarǵa ózi suraq qoıyp, olardyń tanymdyq deńgeıin anyqtap aldy. Ashyq áńgime sıpatynda ótken kezdesýde stýdentter de óz oılaryn aıtty.
Dintanýshy stýdentterge dástúrli dinniń ózinde de belgili bir tarmaqtar bolatynyn túsindirip bergen.
«Dástúrli dinniń ne ekenin biletin bolsaq, jaman pıǵyldy aǵymdardyń jeteginde ketip qalmaımyz. Bul burynnan atadan-balaǵa kele jatqan, óziniń sara joly bar, qasıetti kitaby bar, paıǵambary bar dinniń túri. Dástúrli dinderdiń biri ıslam bolsa, ıslamnyń ózi birneshe toptarǵa bólinedi. Paıǵambarymyzdyń ózi dinimizdiń ózi 73 tarmaqqa bólinip, sonyń bir tarmaǵy ǵana meniń jolym bolady degen eken», - deıdi Tóreáli Qydyr.
Tóreáli Qydyr árkimniń boıynda dinge degen qushtarlyq bolatynyn, ony durys qoldanyp, qalaı durys baǵyt tańdaý kerek ekendigin túsindirdi.
«Dástúrli ıslam – dástúr men ıslamnyń birikken túri. Dástúr degenimiz - eshbir kıeli kitapta jazylmaıtyn, atadan balaǵa, baladan nemerege, aýyzdan aýyzǵa, folklor arqyly jetetin, otbasydaǵy mádenıetten jalǵasqan ádet-ǵuryp. ıAǵnı salt-dástúr men ıslamnyń úndesken jeri. Bizdiń arǵy atamyz túrkiler bolsa, sol túrkilik rýh pen ıslamdyq tanymnyń birikken jeri. Tańerteń turǵannan bastap siz tanymmen oıanasyz, boıyńyzda belgili bir rýh bolady», - deıdi dintanýshy.
Maman ıslam dininiń mektepterine toqtaýdy jón kórip, stýdenttermen keńinen áńgime órbitti.
«Dinniń qabyldaǵan salt-dástúrine baılanysty, mektepter qalyptasty. Sonyń eń tıimdisi Imam Aǵzam Ábý Hanıfa mektebi boldy. Bul mekteptiń basty aıyrmashylyǵy halyqtyń burynǵy dástúrlerine, ádet-ǵurpyna túsinistikpen qaraýynda. Bul mektep ata-babadan kele jatqan dástúr joldy joqqa shyǵarǵan joq, sondyqtan bul qazaq dalasynda qalyptasty. Eń alǵash bul mektep Qarahan tusynda qalyptasqan. Kereı men Jánibek Altyn ordadan bólinip shyqqan ýaqytta sol din, sol ıman, sol senim bizge jetti. Din tek toqsanynshy jyldary kelgen joq, búginde de sonyń ushqyndary bar», - deıdi Tóreáli Qydyr.
Dáris berýshi dinı ekstremızmniń saldary týraly da tilge tıek etti.
«Jańalyqtardy ashatyn bolsańyzdar, arab, musylman elderinde mazasyzdyq keship otyrǵan elder bar. Men ózim Aýǵanstanda boldym. Ol jerlerdi zerttedim. Óıtkeni eń alǵash mazasyzdyq Aýǵanda bastalyp, Baǵdatqa, Sırııaǵa ulasty. Bul ne úshin shyǵyp otyr deseńiz bul ıslamǵa jat, ıslamnyń atyn jamylǵan aǵymdar, dindi durys nasıhattamaǵandyqtan osyndaı qadamǵa bardy dep aıtýǵa bolady», - deıdi ol.
Islam atyn jamylǵan aǵymdardy Tóreáli Qydyr oıyn bylaı órbitti.
«HH ǵasyrdyń basynda bul aǵymdar óziniń alǵashqy nyshandaryn kórsetse de, qatty saıasılanbaǵan bolatyn. HІ ǵasyrda jahandanǵan zamanda mádenıetter toǵysy emes, mádenıetter qaqtyǵysy, órkenıetter sabaqtastyǵy emes, qaqtyǵysy zamanynda ol tipten ýshyqty. Qazir órkenıetterdiń arasynda álemdik keńistikte alatyn oryn mańyzdy bolyp ketken. Sırııadan kelip jatqan qandastarymyz bar. Olardyń barlyǵy bir kezderde teris aǵymdardyń jeteginde ketip qalǵan baýyrlarymyz. Olar aqparatty qaıdan aldy? Olar dástúrli emes dindi nasıhattaıtyn adamdardyń jetegine ketti. Oǵan qosa, rýhanı tyǵyryq bolǵan ýaqytta, olar senimge kirip, bireýdiń sońynan erip ketedi. Ony ártúrli ataýǵa bolady. Bireýler bahavı dese, endi biri salafı dep ataıdy. Islamǵa kelgenimen, ishki forma sáıkes kelmeıdi. Ǵalymdar ıslamda eki túrli ómir súrýge bolady dep tegin aıtpasa kerek», - deıdi Tóreáli Qydyr.
