Dintaný biliminiń ózektiligi zor
Dinderdi, olardyń tarıhyn, qyzmetterin bilý degenińiz – adamzat tarıhymen tanysý degen sóz. Osy oraıda dindi zertteýdiń mańyzdylyǵymen qosa, zertteýshige týyndaıtyn qıyndyqtardy da este ustaǵan jón. Sonymen birge dinniń ne ekenin tanyp, onyń maǵynasyn uǵyný árbir sanaly adam úshin kerek mádenı qubylys. Táýelsiz Qazaqstan memleketiniń azamattary úshin bul qajettiliktiń ózindik erekshelikteri de joq emes. Elimizde júzden astam etnos pen dinı birlestikter bar. Islam men pravoslavıe dinderine senetin halyq sany toqsan paıyzdy quraǵanymen, qazirgi zamanda elimizge ózge dinder yqpaly aıtarlyqtaı. Osy turǵyda joǵary oqý oryndarynda 1990 jyldary «Dintaný» mamandyǵy ashylyp, keńinen dárister berile bastaýy quptarlyq jaıt retinde qabyldandy. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde «Dintaný» mamandyǵyna bıyl 20 jyl tolyp otyr.
Buǵan deıin «Dintanýshy» mamandyǵyna grant az bólinetin. Memleket táýelsizdik alǵaly beri bul máselege bet buryp, kásibı deńgeıdegi dintaný mamandary daıyndala bastady. Biz eń aldymen, dintanýshy mamandarymyz suranysta bolǵan ózekti máselelerge der kezinde jaýap berse deımiz. Memleket dinı bilimdi tereńdetý jolynda budan basqa da tetikterdi qolyna nyqtap alyp otyr. Ózderińiz bilesizder, 2008-2009 jyldan bastap mektepterde «dintaný negizderi» degen fakýltatıvti sabaq engizildi. Bul sabaq boıynsha alǵashqy dinder týraly mektep oqýshylaryna bilim berildi. Bul bolashaqta jastar joǵary oqý ornyna túskende bilimin tereńdetip, praktıkalyq jaǵynan oı salyp, beıimdese degen oıdan týyndaǵan bolatyn. Jastar úshin syrttan kelgen dúnıeniń bári tańsyq. Dintaný biliminiń barlyq maqsaty osy baǵytta bolmaq.
Eń alǵashqy kezderi «Dintaný negizderi» pánin qandaı mamandar oqytýy kerek degen suraq týǵany jasyryn emes. Pedagogtardyń ishinde ol kezde dintanýshy maman bolǵan joq. Sol kezde memlekettik saıasattyń arqasynda «Tarıhshy» jáne «Dintanýshy» degen mamandyq ashylyp grant bóline bastady.
Bul, meniń oıymsha, durys sheshim boldy. Sebebi, bul mıssııa el tarıhy týraly memlekettik ıdeologııany alyp júretin, jaýapkershiligi mol mamanǵa - tarıhshyǵa júktelgeni boldy. Odan bólek, jergilikti jerlerde qoǵamdyq damý basqarmalary arnaıy monıtorıng jasap otyrady. Odan bólek, respýblıkalyq deńgeıdegi ortalyqtar bar. Osy oraıda, Almaty qalasy Qoǵamdyq damý basqarmasynyń jumysyn atap ótkim keledi. 2017 jyly jaqsy joba boldy. Zaıyrlylyq jáne dintaný pánin beretin oqytýshylardyń bilim deńgeıin, jalpy osy pánniń tıimdiligin baǵalaýǵa múmkindik beretin monıtorıng jasaldy. Monıtorıng barysynda Almaty qalasyndaǵy búkil mektepterde dintanýshy muǵalimderiniń tolyq biliktiligin baǵalaýǵa óz úlesimizdi qostyq. Mine, osyndaı keshendi jumystardyń atqarylǵanynyń arqasynda elimizde dinı ahýaldyń da birqalypty bolǵany ras.
Jalpy dinı destrýktıvızmniń shyǵýynyń túp-tamyry aryda jatyr.
Dinı destrýktıvızmdi From kózqarasyna qaraı taldasaq, eń bastysy, adamnyń ómirden kútken nársesiniń oryndalmaýynan, úmitiniń aqtalmaýynan, túńilýden paıda bolady.
Adam ózine óte joǵary deńgeıdegi suranystar qoıýy múmkin. Ol oryndalmaǵan jaǵdaıda kúızeliske ushyraıdy. Dinı destrýktıvızmniń áleýmettik, ekonomıkalyq, psıhologııalyq jaǵy bar.
Qazir jastarǵa ne kerek? Olar ómir jolynyń ár satysynda ornyn tabýy kerek. Óz ornyn taba almaǵan jaǵdaıda margınaldy toptar retinde jatsyna bastaıdy.
Kez kelgen adamnyń rýhanı suranysy bolady. Adam tabıǵatynan izdenipmaz keledi. Meniń oıymsha, eń basty sebebi ár qoǵamdyq ınstıtýttyń óz fýnktsııasyn durys atqarmaı qalýynda bolyp otyr. Máselen, otbasynda tárbıede ketken aǵattyq. Otbasynan qoldaý tappaǵan, jylý kórmegen jastar jıi destrýktıvti aǵymnyń sońynan eredi.
Keıde olardyń tarıhyn durys bilmeýinen bolýy da múmkin. Olar qazaqtyń mádenıetin, tarıhyn súımeýi múmkin. Qazirgi jastar koreı fılmderin tamashalaıdy, vaınerlerdiń aıtqanyna kóbirek elikteıdi. Bizdiń aýyz ádebıetimiz de, mádenıetimiz de óte baı. Kishkentaı kezinen oqýshylar ertegi tyńdap, batyrlar jyryn jattap ósse bulaı bolmas pa edi. Óz mádenıetiniń basqadan joǵary ekeni kóretin bolsa eshbir adam esh jaqqa ketpeıdi. Bul barlyǵymyzǵa aıtylyp otyrǵan syn, jahandyq úndeý desek te bolady.
Sonda ǵana jastar dinı bilimdi syrttan izdemeıtin bolady. Mysaly, kóptegen problema sol dinı biliminiń basqa elderden, Saýd Arabııasy, Katar elderinen, Mysyrdan oqyp kelýinen shyǵyp otyr.
«QR Din qyzmeti jáne dinı birlestikter týraly zań» 2011 jyly qabyldanǵan bolatyn. Qazir bul zańǵa taǵy ózgeshelikter engizilip jatyr. Olardyń arasynda mynadaı usynystar bar. Jastar shetelde dinı bilimdi tek kelisilgen mekemelerden ǵana alýy tıis. Eki eldiń oqý oryndary arasynda kelisim-shart bolýy kerek. Memleket tarapynan tekserilgen, bekitilgen kelisim sharty bar oqý ornyna barsa ǵana durys bilim alyp keletini anyq.
Bizge eń bastysy birigetin faktor memlekettik múdde, táýelsizdigimiz, úlken terrıtorııamyz jáne tilimiz, qazaq degen ultymyz.
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti, dintaný jáne mádenıettaný kafedrasynyń meńgerýshisi Aınur Qurmanalıeva
