Dinaralyq tatýlyq - Elbasynyń eren eńbegi
Alǵash ret Qazaqstan astanasynda ótken álemdik dinder únqatysýy: «Biz hrıstıandyq pen ıslamnyń, ıýdaızm men býddızmniń jaýlasýy úshin emes, beıbit ómir úshin jaratylǵanyn bilemiz» formatynda ótti. Osy mereıli kúnnen estelikti búgingi merekeli Tuńǵysh Prezıdent kúni qarsańynda eske alǵannyń aıyby joq-aý.
Parasatty paıymdy tarazylaıtyn janǵa dostyq shyraı tanytsań, sol dostyq – dostyq shaqyrady. Berekesi men yntymaǵy jarasqan qazaq jerindegi sezge kelgen álemdegi dinniń ártúrli baǵyttaǵy 17 din delegatsııasy qurmetti meımandar men halyqaralyq uıymdar ókilderiniń barlyǵy Astanadaǵy «Interkontınental» qonaq úıine toqtaǵan.
Bir qonaq úıdiń bir esiginen kirip – shyǵyp jatqan ártúrli baǵyttaǵy dindarlardyń mıdaı aralasyp júrgenin kórgende sarapshylar men saıasatkerlerdiń qaıran qalyp aýyz ashqandaryn kórdik. San ǵasyrlar boıy aqylǵa sımastaı asqynǵan dinaralyq dúrdarazdyqtyń túsinip - tanymaıtyn túnegin qonaqjaı qazaqtardyń osyndaı darhan kóńili men ashyq júregi usynǵan tosyn tájirıbesin eshkim de boljaı almaǵany anyq edi. Buǵan deıingi osyndaı basqosylardy ótkizýdi josparlaǵan elder ár konfentsııa, ár din tarapyna jeke dara qonaqúıler bóletin. Qazaq jerindegi álemdik dinder únqatysýy jınalǵandardy birden bir tilek, bir nıet, ortaq maqsatqa jumyldyrǵan.
Shynynda da mundaı tańǵalarlyq nárse, neniń bolmasyn birinshi ret oryndalǵanynan bolsa kerek. Al ondaı izgilik isi, osyndaı aq nıetti oqıǵanyń ekinshi ret qaıtalanýyna jol ashpaq.
Buryndary qol alysyp júzdesý bylaı tursyn, ortaq kezdesýden bas tartatyn din lıderleri Astanada bir shańyraq ishinde izettilik pen beıbitshilik sıpaty zor rýhanı jumystardy jalǵastyryp jatqanyna kýá boldyq. Ol qazir tarıh. Tarıh bolǵanda da ónege eter ósıetti támsil.
Halyqtyń qalqany sanalatyn din kósemderi sol kúnderdegi sózderinde qazaq jerindegi osyndaı rýhanı qarym-qatynas - bir-birimen sıyspaıtyn uǵymdar, kózqaras qaqtyǵysyn jibitýge jiger bererin jasyrmaǵan.
Al, taǵylymy erekshe din tili osylaısha uly ister uıytqysy, ulttyń rýhanı tulǵalaryn izgilik áleýetine toptastyrdy.
Qazaqstan astanasyndaǵy osynaý konfessııaaralyq yntymaq yrysynda jalǵasqan Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylary birinshi sezinde aıtalǵan usynystar men tilekterdi qaperimizge túsireıik.
Sheıh Muhammad Saıd Tantaýı
Egıpettiń jáne Ál-Azhar ýnıversıtetiniń Joǵarǵy Imamy (1988 – 2010jj.)
Meıirimdi, rahymdy Allanyń atymen bastaımyn! Bul – syndarly únqatysý. Parasatty jáne izgi nıetti adamdardyń arasyndaǵy únqatysý. Bul únqatysý aqıqatqa negizdelip, jalǵandyqtan aýlaq turýǵa tıis.
Parasatty adamdardyń ádilettiktiń, adaldyqtyń, beıbitshiliktiń, tynyshtyq pen qaýipsizdiktiń ıgilik ekeni, al qanaýshylyqtyń, satqyndyqtyń, kisi óltirýdiń, dushpandyq pen lańkestiktiń zulymdyq ekeni jaıyndaǵy pikiri ortaq. Aqıqatqa bastaǵan únqatysýdy Allanyń ózi quptaıdy jáne ol ıgilikti adamdardyń arasynda taratýǵa qol jetkizedi.
Tszıamýıan Losantszıýmeı Týdantsıýetszınıma
Búkilqytaılyq býddıster qoǵamy tóraǵasynyń orynbasary
… Sezd maqsaty – dinderdiń úılesimdi qatar ómir súrýin damytý, zorlyq pen jaýyzdyqty aýyzdyqtaý. Búginde zorlyq pen jaýyzdyq kóp rette din jamylǵysymen jasalady. Sondyqtan da bul álemniń dinı jetekshilerine alańdaýshylyq týǵyzady.
Býddızmde aıtylatyndaı, dúnıede bolyp jatqan barlyq nárselerdiń óz sebebi bar.
…Soǵys órti áli de adamdardy qaıǵy men qasiretke túsirýde. Ol mıllıondaǵan qytaı býddısteriniń alańdaýshylyǵyn týyndatýda, olar barlyq dinderdiń «óltirme» degen negizgi ósıetine senedi. Jer betinde beıbitshilikti saqtaý – barlyq dinderdiń negizgi mıssııasy.
…Bul mıssııa adam men qoǵamnyń baqytyn qamtamasyz etý sekildi shynaıy qundylyqty beıneleıdi.
Shantılal Karamshı Somaııa
Úndiniń úkimettik emes «Somaiya Trust» uıymynyń jetekshisi
Dushpandyq pen ozbyrlyqtyń súıispenshilik daýysyn basyp tastaıtyny sonshalyq, paıǵambarlardyń, áýlıeler men oıshyldardyń únderi qantógistermen tunshyqtyrylyp otyrǵan. Ǵylym qıratý quralyna aınaldy, odan dinniń kómegi arqyly ǵana arylýǵa bolady. Biz ózara qarym-qatynastarymyzdy sezdegi pikir saıystar negizinde qurýǵa tıispiz. Sonda ǵana túrli dinder jetekshileri arasyndaǵy ózara baılanystardyń turaqty mehanızmi jumys isteıtin bolady.
Týmeehýý Býlgan
Beıbitshilik úshin Mońǵol, Azııalyq Býddıster konferentsııasynyń bas hatshysy
Adamzat qaýymdastyǵy tarıhynda sheshýshi shepke jetti. Buryn dinı qaýymdastyqtar bir-birine jat sýbektiler retinde qaraıtyn. Qazirgi kezde, ásirese jahandaný dáýirinde qaýymdastyqtar ózara táýeldilikte ómir súrýi qajettigin túısine bastady. Ár dinniń maǵynasy jalǵyz, ol adamǵa baqyt jáne tynyshtyq ákelýi tıis. Bizdiń kezdesýimizdiń maqsaty – dinı yntymaqtastyq arqyly búkil álemde dúnıeni túsinýge járdemdesý bolmaq.
Ishmael Noko
Búkil dúnıejúzilik Lıýteran Federatsııasynyń bas hatshysy
Únqatysý – aramyzda dánekerler ornatý úrdisi. Biz muny túsindik. Biz mundaı qatynastardy birden ornatýǵa bolmaıtynyn paıymdadyq. Ol úshin ýaqyt, tózim jáne moıynsuný qajet. Tyńdaı bilmeıinshe, bir-birińniń dástúrińnen taǵylym almaıynsha, únqatysý múmkin emes. Osy arqyly óz nanymdarymyzdyń dástúrlerine degen óz kózqarasymyzdy qaıtadan paryqtaımyz.
…Prezıdent Nazarbaev myrza, Astanadaǵy únqatysý kezinde ózimizdiń aman qalýymyzdyń sebebi jekelegen dinı dástúrde emes, bir jaratýshynyń qolynda ekenin uqqanymyzdy moıyndaýymyzǵa ruqsat etińiz.
Eger biz - dıalogqa qatysýshylar, bir-birimizdiń aıyrmashylyǵymyzdy túsine bilmesek, progreske jete almaımyz.
Nıkolas Beıns
Kroıdon Epıskopy
… Basqanyń óz senimin, ózindik quqyǵyn moıyndamaǵan jerde senimsizdik bolatyndyǵy shyndyq. Bul rette barlyq dinderdiń adamdardy birin-biri súıýge, basqa úshin ózin qurban etýge úndeıtindigi óte mańyzdy. Naq osy tusta úkili úmitimiz oıanady. Óıtkeni qudaıdy súıemiz deı otyryp, sonymen qatar biz bir-birimizdi súıetindigimizdi moıyndaımyz. Eger keıbireýlerimiz ıe bolyp otyrǵan ústemdikten bas tarta bilmesek, beıbitshilikke jete almaımyz. Biz bir-birimizge kúdik keltirmes úshin dinı jáne basqa da janjaldardyń negizinde jatqan kelispeýshilikterden aryla bilýge tıistimiz. Osy jaǵdaıdy retteýde sezdiń úlken múmkindigi bar dep senemin.
Mınorý Sonoda
Sıntoıstik hramdar bas basqarmasynyń dırektory
Eger jalpylaı alatyn bolsaq, din – adam janynyń rýhy. Ol mádenı tájirıbemen tarıhı muraǵa qaraı erekshelenedi. Buǵan qosa din shynaıy. Biz bir – birimizdiń tabıǵatymyzdaǵy aıyrmashylyqty sezgende ǵana din adamzat jolyn ózara qurmetteýine yqpal etedi.
Abdalla ben Abdel Mýhsın Ál-Túrkı
Búkil dúnıejúzilik Islam lıgasynyń Bas hatshysy, asa joǵary mártebeli, ǵalym
Barshamyz barar joldy izdep júrgen, jalpy adamzattyq baqyt degenimiz barlyq qudiretti dinderdi ustanýshylardyń uǵymymen uqsas. Ol adamǵa, bolmysqa jáne tirshilikke degen ortaq kózqarasta jatyr. Búkil dúnıejúzilik Islam lıgasy - álemdik aýqymdaǵy halyqtyq uıym. Onyń múddesi, adamdardyń jeke jáne ujymdyq quqyqtary jóninde halyqaralyq hartııalarda beınelengen. Birikken Ulttar Uıymdary sheshimimen qabyldanǵan zańdy qorǵaıdy. Álsizderdiń quqyqtaryn saqtaýǵa, olardy zorlyq-zombylyqtan qorǵaýǵa, ádilettilik pen teń quqyqtylyqtardy ornyqtyrýǵa bas ıemiz.
Mefodıı
Astana jáne Almaty Mıtropolıti (2003 – 2010 jj.)
Qazaqstan – kóp etnosty, kóp mádenıetti jáne kóp konfessııaly memleket.
Órkenıetterdiń ushtasýynda kezinde Qazaqstan Shyǵys pen Batysty, Eýropamen Azııany jaqyndastyrýda túrli mádenıetter men dinderdi izgilikke jumyldyrýda eleýli ról atqarýda. Islam men provoslavııa Eýrazııa kontınentindegi eki iri etnostyń dinı nanymyn tanytady. Bul dinderdiń álemdik qatar ómir súrýi Qazaqstanda onyń áleýmettik jáne rýhanı ómirindegi turaqtylyqtyń tıimdi kepili bolyp tabylady.
...Qazir Qazaqstan halqynyń basym bóligin musylmandar quraıdy. Musylmandar ózge din, ózge ult ókilderine túsinistikpen, qurmetpen qaraıdy.
Ábsattar qajy Derbisáli
Bas múftı, Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy (2000 jáne 2005 jj.)
Búgingi shyraıly, shýaqty zamanǵa deıin nebir zulmat pen náýbet synnan ótken Qazaqstan – jer betinde japa shekken ulttardyń jan saýǵalaǵan Otany boldy.
…Ulaǵatty talaı eldiń osy tarıhy – ulylyqqa úndeıdi.
…Osydan eki jyl buryn Qazaqstanǵa kelgen, 25 jyl Vatıkandy basqaryp otyrǵan Kıeli jan Papa Ioann Pavel ІІ-shi: «bizdiń beıbitshilik týraly áńgimemiz ben qulshylyǵymyz qudaıdyń syıy jáne adamzat balasy úshin zor nyshany degen», edi.
…Tarıhtyń talaı syndarly joldarynan ótken qazaqstandyqtardyń kóz aldynda aıryqsha mánge ıe bolǵan ǵalamdyq máselelerge memleket basshysynyń jaýapkershilik alyp, bitimgerlikti baıandy baıyppen aıqyndaýy – Qazaqstannyń álemdegi irgeli El ekenin kórsetti.
Iona Metsger
Iýdeı delegatsııasynyń basshysy, Izraıldiń bas ravvıni
Siz, Prezıdent Nazarbaev, óziniń shatyryna birinshi bolyp qonaqtardy qabyldaǵan bizdiń babamyz Ybraıymnyń jolymen júrip kelesiz.
… Siz óz memleketińizdi halyqtar men dinder arasyndaǵy beıbitshilik eline aınaldyrdyńyz.
…Óz ǵumyrymda alǵash ret qasıetti jerdiń ravvıni retinde eki aıdyń ishinde men bir elge eki ret kelip otyrmyn. Buǵan negizgi sebep aqyldy izgi ıdeıalar bildirýshi adam, tek únqatysý jolymen ǵana baıypty maqsattarǵa jetýge bolatynyn túsinetin adam retinde Sizge jaqynyraq bolý nıeti edi.
…Dúrdarazdyq, jek kórýshilik, soǵys, lańkestik – bular tyıym salatyn nárseler. Bizder, dinı qaıratkerler, aramyzǵa ot salatyn osyndaı qaýipti shepke tym jaqyn turmyz. Alaıda, osynaý otty óshirý de bizdiń qolymyzda.
… Lańkestik – bul óte qaýipti nárse, ol aıyptalýǵa tıis. Biz bárimiz de qudaıdyń quldarymyz. Qudaı bizdi bir-birimizdi joıý úshin emes, oǵan qyzmet etý úshin jaratqan. Bizdiń ortaq babamyz – Ybyraıym. Búgin bizdiń Ybyraıym ákeı qazir bizge kókten kóz salyp, barlyq dinderdiń ókilderi, onyń balalary bir nıetti quptap otyrǵanyna qýanyshty ekenine senimdimin.
Iosıf Tomko
Qasıetti Taq delegatsııasynyń basshysy, Joǵary nurkeıipti Kardınal
Papa Ioann Pavel ІІ – shi 2001 jylǵy 22 qyrkúıekte Astanaǵa kelgen saparynda, adamdardyń eń tereń nanymdaryna múmkindik beretin, dinı bostandyqqa degen quqyǵyn moıyndaýlaryńyz kerek degen.
...Bizdiń búgin osy arada turǵanymyz, bizdiń beıbitshilik jaıyndaǵy áńgimemiz, qulshylyǵymyz, saıyp kelgende, qudaıdyń syıy jáne adamzat balasy úshin zor úmit nyshany.
… Shıelenis, óshpendilik, soǵys, zorlyq – zombylyq, lańkestik áreketteri ádiletsizdiktiń saldary. Barlyq dinder ádilettikke shaqyrady. Onyń ózi qudiretti qundylyq, óıtkeni qudaı ádil, ol ádiletti quptaıdy. Onyń yrqymen ómir súrgisi kelgen árbir jan ádil bolýǵa tıis.
Mehdı Hadavı Mogoddam
Iran Islam Respýblıkasy Ǵylym jáne jańa tehnologııalar mınıstrligi janyndaǵy Islam zań ilimi jáne quqyq jónindegi komıtetiniń tóraǵasy
Biz búgin munda únqatysý jáne joǵaryda atalǵan máselelerdiń sheshimin tabý úshin jınalyp otyrmyz. Endigi jerde oryn alǵan keleńsizdikterdi aqtaýdyń da, qaıtalaýdyń da qajeti joq. Tek, dıalog ózara únqatysý qazirgi zamanǵy qaıshylyqtardy jeńýge, zorlyq pen terrorızmniń, ádiletsiz soǵystardyń tamyryna balta shabýǵa múmkindik beredi.
Tsjan Tszııýı
búkilqytaılyq daoıster assotsıatsııasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary
Dana babalar órkenıetteri beıbitshilik turaqtylyq jáne ıgilik isine qoldan kelgen úlesimizdi qosýǵa úndeıdi. Qytaıdaǵy daosızm janjaldaspaýǵa, beıbitshilikke, tózýshilikke bastaıdy. Bizdiń únqatysýymyz adamzat órkenıetiniń ortaq qundylyqtaryna jáne onda ámbebap bolyp tabylatyn ıgilikterge negizdelýi tıis. Sonymen birge biz ózimizdiń aıyrmashylyqtarymyzdy jaqsy bilýimiz kerek. Búgingi dúnıede janjaldar men soǵystar bizdiń bir-birimizdi qurmetteýdi úırenbegendigimizden týyndaıdy.
Biz adamzat órkenıetiniń áralýandyǵyn saqtaý úshin óz kúsh-jigerimizdi biriktirýimiz kerek.
Muhammad Rabı Hasanı Nadvı
Musylmandar quqyqtary jónindegi búkilúndilik komıtetiniń tóraǵasy
Dinder seziniń dál osy jerde ótýi – jaqsy yrym. Bul dinge senýshilerdi jaqyndastyrýdyń jáne kúızelgen adamzat úshin tyń jol izdestirýdiń tuǵyrnamasy. Ótken júzjyldyqtar ishinde ıslam óziniń baı tarıhyn jasap, adamzatqa jol nusqady.
Islamǵa lańkestikti tańýshylar men onyń beıbitshilik súıgish qasıetterin kórmeýshiler – ıslam tarıhyn burmalaıdy. Islam óte bir shekten tys jaǵdaılarda ǵana, tıranııaǵa buǵalyq sala almaǵan jáne kinásiz adamdar lańkestik pen ádiletsizdiktiń qurbany bolyp jatqan kezderde ǵana óz jolyn ustanýshylarǵa kúsh qoldanýǵa ruqsat etedi. Tipti sol kúshti durys qoldanbaı jatsa – ol da ıslamǵa jat. Osyndaı áreketter úshin ıslamdy aıyptaý durys emes. Sondyqtan da barlyq dinderdiń ókilderi dinı úılesim men beıbitshilik úshin jınalyp otyrǵan osynaý sezdi madaqtaýǵa laıyq.
Tsýtoma Hata
Japonııanyń burynǵy Premer-Mınıstri
Terrorıstik áreketterdiń sebebi, dinı qarama-qaıshylyqtarda jatyr degen sóz jıi aıtylady. Degenmen, barlyq dinderdiń shynaıy tilegi – álemdi tártipsizdikke, kinásiz adamdardyń japa shegýine emes, kerisinshe kúndelikti ómirdiń turaqtylyǵyna, ár shańyraqqa tynyshtyq ákelýge, beıbit ómirdi berik ornatýǵa baǵyttalýy kerek. Kesheden bergi aıtylǵan sózder meni osyndaı oıǵa jeteleıdi. Biz, saıası qaıratkerler álemdik dinder jetekshilerimen birlese otyryp, bir maqsatqa – taıaý bolashaqta jer betinde beıbit ómirge jetý úshin birlese qımyldaýǵa tıistimiz.
Tomas Geremek
Assızı qalasy kishi monahtarynyń bas mınıstri
Beıbitshilik – Qudaı syıy. Bizdiń delegatsııa osy sezge qatysýdy ózine zor qurmet sanaıdy.
…Assızılik Fratsıskiniń kýáligi shynaıy. Ol – dinderaralyq qaqtyǵystardy sheshý jolynda jáne búkil planetadaǵy beıbitshilikti baıandy etý úshin jetilgen úlgili úrdisti izettilikpen usynady.
Shrı Shrı Sýgendra Tırtha Svamı Madhabacharıa
BUU janyndaǵy din jetekshileriniń búkil álemdik keńesi Prezıdenti
Biz búkil álem boıynsha beıbitshilik shyraıyn qalyptastyrýǵa tıistimiz. Áıtpese, terrorızm álemge qaýip tóndiretin úlken kúshke aınalady. Biz óz dinimizde árdaıym súıispenshilik pen tózimdilik úshin qulshylyq etýge tıistimiz jáne bul qulshylyqtyń ózi basqa bir dinge shabýyl jasalý dep túsindirilmeýge tıis. Indýıstik senim barlyq adamdar Jer Ananyń aıaǵynyń astyna jınalyp, bári birge qulshylyq etetin kezeń týady dep sanaıdy. Ujymdyq kúsh – jiger ústemdiginiń máni de osynda.
Ahmad Ǵazı
Pákistan halyqaralyq Islam ýnıversıtetiniń vıtse-prezıdenti
Musylman jurty dinder men órkenıetterdiń arasyndaǵy yntymaqtastyq pen únqatysýdy árdaıym quptap keledi. Islam órkenıetti ejelgi grekterden, Mesopatııa jurtynan, úndiler men basqa da halyqtardan úırenýden bas tartqan emes. Demek, búgingi kúngi bizdiń qolymyzdaǵy dúnıe túrli qurandylardyń qosyndysy. Onyń ózi ıslam ıdeıasyn bildiredi.
Búgin dúnıede ıslamdy ustanýshylar joq birde-bir eldi ataı almaısyz. Ál-Farabı, Ibn-Sına syndy jáne basqa da ǵulama ǵalymdardyń týyndylary aǵylshyn, ıtalıan jáne álemniń basqa da kóptegen tilderine aýdaryldy. Kóptegen ǵasyrlardyń ishinde olardyń traktattary Shyǵystaǵy jáne Batystaǵy túrli ǵylymı ortalyqtarda oqytyldy.
Nursultan Nazarbaev
Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti
Bizdiń elimizde búgin taǵy da bir úlken tarıhı oqıǵa boldy dep sanalady. Sebebi solaı sanap jatyr. Jalpy dúnıejúzi memleketteriniń basshylary aıtyp jatyr.
Jalpy, álemniń tarıhynda Azııa jerinde, musylman elinde dúnıjúziniń búkil dinderi, búkil jer betiniń halqy tabynatyn dinder: hrıstıanstvo, ıslam, býddızm, ıýdaızm, onyń tarmaqtary, báriniń basshylary jınalyp, barlyǵy Alla Taǵala, Qudaıdyń bir ekenin aıtyp, ol, Qudaıdyń adamǵa jaqsylyq jasaý máselesin ýaǵyzdaıtynyna, eshqandaı dinde ekstremızm joq ekenin, bir-birimen til tabysýdyń joly – ol bir-birimen sóılesý, pikirtalastyrý, bir-birin tyńdaý ekenin aıtyp, mine sezdiń aıaqtalý qarsańynda úlken mańyzdy qujat qabyldanyp, Deklaratsııany jáne bundaı sezd turaqty bola bersin dep kelesi sezd úsh jyldan keıin Qazaqstanda ótsin degen, sheshim qabyldaýǵa jáne Qazaqstanda búkil dúnıejúziniń din ortalyǵy Nıý-Iorktaǵy Birikken Ulttar Uıymynyń ǵımaraty sııaqty ǵımarat salý jónindegi pikirler aıtqany, bizdiń Qazaqstan úshin, elimizdiń, halqymyzdyń dárejesi úshin, búkil dúnıejúzine taǵy da qazaqty belgili jasaý úshin úlken jaǵdaı, oqıǵa boldy dep sanaımyn.
…Qazirgi jumys istegen sekretarıat jumysyn toqtatpaı isteı beretin bolsa, 3 jyldan keıin endigi sezdi daıyndaıtyn bolsaq, jańaǵydaı dúnıejúzilik Birikken Ulttar Uıymyndaǵy sııaqty dinderdiń de Forýmy qazaq jerinde turaqty bolady dep senýge bolady.
Mahat Sadyq
Jýrnalıst, QR Prezıdenti Teleradıokesheniniń Bas dırektory (2000 – 2005 jj.)
Tuńǵysh Prezıdent – Elbasy N. Nazarbaevtyń bastamasymen Qazaqstan astanasynda ár úsh jyl saıyn Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylary sezi turaqty ótip keledi.
Dúnıejúzilik Din dıalogy bolǵan osy sezderdiń nátıjesinde mádenıetter, órkenıetter men dinder únqatysýyna álemde balama joq dep málimdendi.
Al, dinbasylarynyń osyndaı kezdesýileriniń adamzat damýy úshin alar ornyn ǵylymı negizde zerttep- zerdeleý úshin arnaıy mártebesi bekitilgen «Konfessııaaralyq jáne órkenıetaralyq dıalogty damytý jónindegi N.Nazarbaev ortalyǵy» quryldy.
Tamam dinniń - túbi bir deıdi. Birinshi Sezdiń alǵashqy kúni sóz alǵan joǵary dárejedegi din lıderleri, ár adamnyń dindi erkinshe qalap alýyna degen quqyǵyn moıyndaýǵa shaqyrǵan.
… Ǵumyr boıy umytpaıtyn, júzjyldyq jalǵyzdyqta da ólmeı keshpeıtin kek, kemsitýshilikke shek qoıaıyq, - degen edi sol jıynda dinbasylary.
…Tarıhı betburys, tarıhı serpilisti bastaıyq, - desti ǵulama ǵalymdar.
Deklaratsııany qabyldaıtyn kúni Elbasymyzdyń tóraǵalyǵymen bolǵan sońǵy jıynda birneshe delegatsııalar ártúrli usynystar, jańa pikirler aıtty. Bul usynystar osy qujatty, jalpy Astanadaǵy jıyndy tarıhı ári adamzat balasy úshin mańyzy zor jıyn dep atady.
Sezdi qorytyndylaı kele Elbasy N. Nazarbaev bylaı degen:
«Eń negizgi másele – sezd basqa jerde emes musylman elinde ótip otyr. Qazirgi jaǵdaıda qaısybir saıasatkerler óziniń paıdasyna burý úshin, álemde bolyp jatqan qaterli jaǵdaıdyń barlyǵy ıslamnan shyǵyp jatyr degen sóz aıtady. Men qaı jerde júrsem de onyń barlyǵy qate ekenin jalyqpaı aıtyp kelemin. Dúnıejúzindegi Musylman dininiń ýaǵyzyn, bizdiń Quran Kárimdegi aıtylǵan sózderdi, biz qazir osy sezde san qaıtalap aıtyp jatyrmyz. Osy sózderimizdi osynda bas qosqan katolıkter de, evreıler de, basqalar da tyńdap otyr.
Din lıderleri de – adam! Al, adamnyń rýhanı dúnıesi oınaýdy kótermeıdi. Ǵalamda ǵajap bolýdan qalǵan jáıt, shıryqqan saıası egesýler, buqaralyq aqparat quraldarynan bastalyp, aqyry myltyq kezenýmen aıaqtalady. Biz mine osyndaı janjaldarǵa jol bermeýge adamzatty úndeýge mindettimiz».
Dinaralyq únqatysýynyń birinshi sezine jınalǵan 400-den astam buqaralyq aqparat ókilderi, meniń áriptesterim á degennen qıǵash minez, oqys oqıǵalardy izdestirgen edi. Biraq tán jaraly bolmasa, oǵan qansha ý jaqsań da, dert darymaıtyndaı izgilikti uran etken Astana sezi eshbir syrtqy kúshtiń aıtaǵy men jelkeleýi arqyly júrmesin kórsetken. Ony jýrnalıster de sezip, birazdan soń sabyrǵa kóshken. Sheteldiń 100-den astam jetekshi aqparat agenttikteri men kompanııalar ókilderi de qazaq jerinen sóz arqyly taraǵan izgilik nıetke ortaqtasyp jatty. Biz ol áriptestermen dostasyp, syrlasyp jattyq.
Sol kezde áriptesterimizden estip bilgenimizdeı qazaq jerinde júzdegen jyldardan beri álem dinbasshylary alǵash ret osylaısha bas qosypty. Mine, osy basqosýdy jýrnalıster qaýymy «álem jurtshylyǵy attaǵan erekshe bir oqıǵa dep atap kórsetti». Solardyń aıtqandaryn oqıyq.
Djaget Raıt
«AL HAYAT» gazetiniń korrespondenti
Qazaqstanda meni qaıran qaldyrǵan ýaqıǵaǵa toqtalaıyn. Erekshe jaǵdaı. Talaı el men jerde issaparda boldym ǵoı, ne estip, nege kýá bolmadym. Biraq, aıtpaǵym tarıhta alǵash ret evreıler, ızraıldikter dóńgelek ústel basynda arabtarmen, ırandyqtarmen otyrǵany, qol alysqandary osy Astanada ǵana alǵash kórdim. Bul buryn bolmaǵan jaǵdaı. Qarap tursań, saıasatker tájirıbeli bolsa, qoldan kelmesi joq eken. Prezıdent Nazarbaev osyny dáleldedi. Eger osylaı jalǵasa berse, bálkim Taıaý Shyǵysta da problemalar sheshilip qalar. Tek sizder bastaǵan órkenıetti dinder úndesýi baıandy bolsyn.
Mıgel Bas Fernandes
«Efe» agenttiginiń jetekshisi
TMD elderindegi «Efe» ıspan aqparat agenttigin basqaramyn. Altynshy ret qazaq jerine keldim. Prezıdent Nazarbaevtyń beıbitshilik usynystary talaı janjaldy báseńdetýge sebepshi boldy. Qarabah qaqtyǵysynyń báseńdeýi - bir. Ekinshi, Azııadaǵy ózara senim forýmy arqyly Úndistan, Pákistan janjalyn jumsartty. Úshinshi, ıadrolyq qarýdan bas tartý batyldyǵy. Endi, mine, álemdi terrorızm men ekstremızm órti sharpyǵan sátte din taǵylymyn kóterdi. Osyǵan deıin soǵysqa syltaý izdeýshiler, din atyn jamylýshy edi. Bul Qazaqstandaǵy qasıetti úndesýden keıin toqtar degen oıdamyn.
