Depýtat halyqtyń barlyq áleýmettik máseleleri boıynsha isterge aralasady- N. Sársenov
Zań shyǵarýshylyq qyzmette de, elimizdiń saıası-ekonomıkalyq isine belsene aralasýda da qoǵamnyń aldyńǵy shebinen kórindi. QR Parlamenti Májilisinińdepýtaty, «Nur Otan» partııasynyń Májilistegi fraktsııasynyń múshesi Nurdáýlet Sársenov tórtinshi sessııadaǵy áripteseri men óziniń atqarǵan jumystary týraly oılarymen bólisti.
- Nurdáýlet Jumaǵululy, tórtinshi sessııa nesimen erekshelendi, qandaı baǵyttaǵy zańdar qabyldandy?
- Osy sessııany ashqan kezde Qazaqstannyń tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy Nursultan Nazarbaev Parlament depýtattarynyń aldyna aýqymdy mindetter qoıdy. Elbasynyń halyqty áleýmettik qamsyzdandyrý jóninde bergen tapsyrmalaryn iske asyrý maqsatynda zeınetaqymen qamsyzdandyrý jónindegi zańǵa da tıisti ózgerister engizildi. Osy jyldyń 1 qańtarynan zeınetaqylar men shákirtaqy mólsheri 30 paıyzǵa ósti, al 1 shildeden bastap bıýdjet salasy qyzmetkerleriniń jalaqysy da osyndaı mólsherde ulǵaıdy.
Jahandyq qarjy daǵdarysy jaǵdaıynda álemniń kóptegen elderi áleýmettik tólemder mólsherin qysqartyp jatqan kezde, bizdiń elimizde olardyń kóbeıtilip otyrǵany daǵdarysqa qarsy sharalardyń der kezinde uıymdastyrylǵany Elbasynyń syndarly saıasatynyń arqasynda júzege asyrylyp otyr.
Qabyldanǵan zańdardyń bir parasy quqyq qorǵaý salasyndaǵy reformaǵa qatysty boldy. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń «Qazaqstan Respýblıkasynda quqyq qorǵaý qyzmeti men sot júıesiniń tıimdiligin arttyrý jónindegi sharalar týraly» 2010 jylǵy 17 tamyzdaǵy Jarlyǵyn iske asyrý maqsatynda Parlament 16 zań jobasyn qabyldady. Bul zańdarda negizinen qoǵamdyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý, sonymen qatar qylmystyq jazany izgilendirý máseleleri qamtyldy.
Jumys qorytyndylary Elbasymyz alǵa qoıǵan mindetterdi Parlament negizinen oryndap shyqty dep aıtýǵa múmkindik beredi. Tórtinshi sessııada Parlament qorjynynda barlyǵy 190 zań jobasy boldy, olardyń 141-i qabyldandy. 107 zańǵa Elbasy qol qoıdy.
Osy qysqasha sholýdyń ózi Parlamenttiń 2010 jylǵy qyrkúıek pen 2011 jylǵy 30 maýsym aralyǵyn qamtyǵan tórtinshi sessııanyń aýqymdy jumysyn kórsetedi. Bul nátıje bizdiń depýtattarymyzdyń jumys toptary men komıtetterde belsendi jumys istep, qajetti zańdardy der kezinde qabyldaýǵa atsalysýy arqasynda bolyp otyr. Árbir depýtat Parlamentimizdiń, onyń ishinde Májilistiń zań shyǵarý qyzmetine laıyqty úles qosyp kele jatyr.
- Naqty ózińiz atsalysqan jumystarǵa toqtalyp ótseńiz?
- Ózderimiz de zań jobalaryna bastamashy boldyq. Atap aıtqanda, Májilis depýtattary Berik Bekjanov, Zaǵıpa Balıeva, Jaqyp Asanov, Erzat Álzaqov jáne ózim «Esirtki, psıhotroptyq zattar, prekýrsorlar jáne olardyń zańsyz aınalymy men teris paıdalanylýyna qarsy is-qımyl sharalary týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna tolyqtyrý engizý týraly» zań jobasyna bastamashylyq jasap, Palata qaraýyna usyndyq. Májiliste jan-jaqty talqylaýdan ótip, maquldandy. Odan keıin Senat qabyldady. 2011 jyly 31 mamyr kúni atalǵan zańǵa Qazaqstan Prezıdenti N.Á. Nazarbaev qol qoıdy.
Túsinik bere keteıin, zań eldegi esirtki ahýalynyń damýyna memlekettik jáne áleýmettik baqylaýyn nyǵaıtýǵa, ony turaqsyzdandyrýǵa jáne onyń Qazaqstannyń ishki jáne syrtqy qaýipsizdiginiń jaı-kúıine, halyqtyń densaýlyǵy men ál-aýqatyna teris yqpal etýin shekteýge qol jetkizedi. Osy oraıda Qazaqstan Respýblıkasynda baqylaý jasalýǵa tıisti Esirtki, psıhotroptyq zattar men prekýrsorlardyń tizimi aıqyndaldy.
Bul zań esirtkini paıdalanýdyń jasóspirimder arasynda keńinen taralýy alańdaýshylyq týǵyzyp otyrǵandyǵynan paıda boldy. Jastardyń esirtkige áýestenýi beleń alyp, nátıjesinde zorlyq-zombylyq pen adam ólimine ákep soǵýda. Áleýmettik qubylys retinde nashaqorlyq jańa qurbandardy tartý esebinen jalǵasýda. Sondyqtan da jastar arasyndaǵy nashaqorlyq jyldam taralyp otyr. Qoǵam men áleýmettik orta bul úderiske óz yqpalyn kúsheıtýge tıis. Elimizde halyq densaýlyǵyna keri áserin tıgizetin «shóptik mıkster» kúni búginge deıin erkin satylyp keldi. Bul «shóptik mıkster» esirtki sııaqty áser etedi. «Shóptik mıksterdiń» keri áserin túsingen kóptegen eýropalyq elder olardy paıdalanýǵa tyıym salǵan.
- Saılaýshylarmen turaqty baılanys jasap turasyz ba?
- Árıne. «Nur Otan» partııasy saılaýshylarmen kezdesýge barlyq jaǵdaılar jasap otyr. Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtattary «Nur Otan» partııasynyń Ortalyq apparatynyń keńsesinde jáne óńirlerdegi ókildiginde azamattardy óz ótinishteri boıynsha qabyldaý dástúrge aınalǵan.
Aıtalyq, men «Nur Otan» HDP-nyń Ońtústik Qazaqstan oblysyndaǵy fılıalynda jáne Astana qalasyndaǵy partııanyń Ortalyq apparatynyń keńsesinde 119 adamdy qabyldadym.
Qabyldaýda bolǵan azamattar kóp jaǵdaıda áleýmettik máselelerdi qozǵaıdy. Atap aıtqanda, turǵyn úımen qamtý, jumysqa ornalasý, eńbekaqy tóleý, zeınetaqy men járdemaqy mólsherin qaıta esepteý arqyly ulǵaıtý, mektepterde tegin tamaqtanýǵa balalardy tıisti balalardyń qataryn kóbeıtý jáne soǵan bólinetin qarjyny arttyrý, mekteptegi kitaphanashynyń mártebesin aıqyndaý, quqyq qorǵaý organdary qyzmetkerleriniń is-áreketsiz otyratynyna narazylyq, sot sheshimine qatysty máseleler qamtylady. Sonymen qatar shaǵym bildirýshiler materıaldyq jáne moraldyq shyǵyndardyń der kezinde ótelmeýi, bala baqshadan jeńildik boıynsha oryn alý, sanatorııalyq-kýrorttyq emdelýge yqpal etý jaıyn kóteredi.
Depýtat halyqtyń barlyq áleýmettik máseleleri boıynsha isterge aralasady, ózekti máselelerdiń oń sheshilýine yqpal etedi. Sot organdary tarapynan ádil sheshim tappaǵan jandar da halyq qalaýlylaryna shaǵymdanyp, durys sheshim shyǵýyna kómek suraıdy. Sondyqtan depýtattyń jáne bir qyzmeti tıisti memlekettik organdarǵa saýaldar joldaý arqyly júzege asyrylady.
Ótken sessııada parlamentshiler ár túrli deńgeıdegi laýazymdy tulǵalarǵa 900-ge jýyq depýtattyq saýal joldanǵan eken. Olar memleketimizdegi kóptegen kókeıkesti problemalardy qamtyp, ár túrli bılik organdarynyń naqty is-áreketterdi júzege asyrýyna yqpal etti. Osy sessııa barysynda QR Premer-Mınıstri Kárim Másimovtiń atyna jáne Úkimet múshelerine, elimizdiń Bas prokýroryna 30-dan astam depýtattyq saýal joldadym. Sonymen qatar azamattardyń 76 aryz-shaǵymyn atqarýshy bıliktiń basshylaryna jiberdim. Sonyń barlyǵy túgeldeı bolmasa da, basym bóligi oń sheshimin tapty.
- Sonyń birqataryn tarqatyp aıtyp ótseńiz?
- Máselen, Úkimet basshysyna joldaǵan bir depýtattyq saýalymda maqta ónimin álemdik standartqa sáıkes óndirýge qol jetkizý jóninde másele kóterdim.
Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń tapsyrmasy boıynsha Ońtústik Qazaqstan oblysynda maqta shıkizatyn jan-jaqty óńdep, daıyn taýar retinde shyǵarý maqsatynda maqta klasterin qurý jónindegi jumystar júrgizilýde. Qazaqstan Respýblıkasynyń údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýynyń 2010-2014 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasyna oblystan «ıÝteks KZ» AQ jáne «Oxy Textile» JShS kásiporyndary endi.
OQO boıynsha atalǵan salamen aınalysatyn barlyǵy on kásiporyn bar, onyń beseýi jylyna 50 myń tonnaǵa jýyq maqtany qaıta óideıtin iri óndiris orny. Alaıda, maqtaǵa álemdik baǵanyń ósip ketýine baılanysty tekstıldik ónerkásiptiń qyzmeti qıyn jaǵdaıǵa tap boldy. Olardyń tıimdi jumys isteýi úshin memlekettik qoldaý qajet. Sonymen qatar maqta óndiretin kásiporyndarǵa sýbsıdııa bólý máselesin qarastyrýdy usyndym. Kórshiles Ózbekstanda ondaı tájirıbe bar. Jalpy, maqta klasterin damytýǵa baılanysty elimizdiń uzaq jylǵa arnalǵan baǵdarlamasyn ázirlep, qabyldaǵan jón dep oılaımyn.
Osy depýtattyq saýalyma bergen jaýabynda Úkimet basshysy QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligine ózge de yntaly memlekettik organdarmen, kompanııalarmen birlese otyryp, maqta óndirisin damytý baǵytynda tereń saraptama jasaýǵa naqty tapsyrma berilgenin málim etti.
Aıta ketýim kerek, «Agrofos-ıÝg» JShS-niń basshylyǵy maǵan ótinishpen shyǵyp, atalǵan kásiporyndy jáne onyń shyǵaratyn ónimin mıneraldyq tyńaıtqyshtar óndirisin sýbsıdııalaý baǵdarlamasyna qosýǵa yqpal etýimdi surady. Úkimet basshysy K.Másimovke joldaǵan kelesi bir saýalymda osy máseleli qozǵadym. «Agrofos-ıÝg» JShS 2008 jyldan bastap «Ulttyq ınnovatsııalyq qor» AQ-nyń jobalyq kompanııasy bolyp tabylady, aımaqtyq mártebege ıe, Údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý baǵdarlamasyna engen.
QR Premer-Mınıstri Kárim Másimov meniń usynysymdy qoldap, atalǵan máseleniń oń sheshim tapqanyn habarlady.
- Odan basqa qandaı máselelerdi kóterdińiz?
- Sondaı-aq depýtattyq saýaldardyń birinde jasóspirimderdiń arasyndaǵy qylmystyń aldyn alý máselesin kótere kelip, ishki ister organdary men bilim berý salasynyń qyzmetkerleri arasyndaǵy jaýapkershilikti aıqyndaıtyn ýaqyt jetkenin eske saldym. Buǵan kelgen jaýapta vedomstvoaralyq komıssııanyń otyrysynda bul máseleniń arnaıy qaralyp, naqty sheshim shyǵarylatyny jazylǵan.
QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Baqytjan Jumaǵulovqa saýal joldap, mekteptegi kitaphanashynyń mártebesin kóterý qajettigin aıttym. Maǵan berilgen jaýapta mınıstr máseleniń durys qoıylǵanyn aıta kelip, kitaphanashylardy pedagogtar ujymynyń qataryna qosý jáne «kitaphanashy-pedagog» mártebesin berý máselesi qarastyrylatynyn jetkizdi.
Kelesi bir ózekti máseleniń biri - Shymkent qalasynyń birqatar shaǵyn aýdandaryndaǵy ekologııalyq jaǵdaı. 2010 jyly «Samal-3», «Dostyq», «Qaıtpas», «Telman» jáne «Kırov» shaǵyn aýdandarynyń turǵyndary maǵan shaǵymdandy. Óıtkeni qalanyń tógilgen qoqystary atalǵan shaǵyn aýdandardyń irgesinde jatyr. Taza aýamen tynystaý múmkin emes. Ár túrli aýrýlardyń taralýy da múmkin. Qoqystardyń jaǵymsyz ıisinen dem alýdyń ózi qıyn. Sondyqtan turǵyndar qalanyń turmystyq qaldyqtar tógetin ornyn alys jerge kóshirý máselesin sheshýge yqpal etýdi aıtty.
Men bul máseleni ótken jyly kóterip, Premer-Mınıstrge saýal joldaǵan edim. Oǵan qomaqty qarjy qajet. Úkimet basshysy osyǵan oraı QR Qorshaǵan ortany qorǵaý mınıstrliginiń bıýdjettik baǵdarlamasyna engenin jetkizdi. 34,3 gektar aýmaqty qamtıtyn jańa qalalyq turmystyq qaldyqtardy tógetin orynnyń qurylysyna jalpy somasy 1 mlrd 107,1 mln teńge qajet. Sonyń ishinde 2011 jyly 540 mln 316 myń teńge, 2012 jyly 566 mln 832 myń teńge bólinetindigi qarastyrylǵan bolatyn. Alaıda, ol másele tolyq sheshimin tapqan joq. Jobanyń qujattary tolyq emestigine oraı keıinge shegerildi. QR Qorshaǵan ortany qorǵaý mınıstrligi 1 mlrd 107,1 mln teńge qarajatty qorshaǵan ortany qorǵaý salasyndaǵy basqa jobalarǵa qaıta bólgen.
Bıyl kóktemde saılaýshylarmen ótken kezdesýde bul jaǵdaı taǵy da qozǵaldy. Men Parlament qabyrǵasynda Úkimet basshysynyń atyna taǵy da depýtattyq saýal joldap, atalǵan isti qalaı da sheshý kerektigin jetkizdim.
- Qandaı jaýap aldyńyz?
- Úkimet basshysy atalǵan máselege oraı depýtattyq saýalyma bergen ekinshi jaýabynda «Shymkent qalasyndaǵy 34,3 gektar qoqys qaldyqtaryn óńdeý nysandaryn qalpyna keltirý» jobasynyń aımaq úshin mańyzdylyǵyn eskere kelip, atalǵan jobany qarjylandyrý 2012-2014 jyldardy qamtıtyn bıýdjet josparyna engiziletinin málimdedi.
Sonymen qatar depýtattar keıde jeke azamattardyń quqyǵyn qorǵaý, mártebelerin kóterý isine de aralasatyny anyq. Osy oraıda Elbasy qolynan ІІ dárejeli «Aıbyn» ordenin alǵan QR ІІM Іshki áskerleriniń sarbazy Erbol Otarbaevqa Shymkent qalasynan úsh bólmeli páter berý múmkindigin qarastyrý jóninde QR Premer-Mınıstri Kárim Másimov myrzaǵa ótinish bildirip, yqpal etýin suradym. Ázirge E.Otarbaevqa kezekten tys turǵyn úımen qamtamasyz etýge múmkindik bolmaı turǵany jóninde jaýap aldym. Degenmen Ońtústik Qazaqstan oblysynyń jáne Shymkent qalasynyń ákimshiligi, oblys jáne qala máslıhaty aldaǵy ýaqytta bul máseleniń oń sheshimin tabady degen oıdamyn. Óıtkeni jas urpaqty patrıottyq tárbıege baýlýda Erbol sııaqty úlgi tutar azamattarymyzdy qurmetteý - eldik paryzymyz.
- Sportty janyńyz súıedi. Keıde áriptesterińizben birge fýtbol oınaǵanyńyz da kórip júrmiz. Buqaralyq sportty damytý, jastarǵa qoldaý kórsetý baǵytynda is-sharalardyń ótýine ózińiz de atsalysqan shyǵarsyz?
- Iá, zań shyǵarýshylyq qyzmetpen qatar salaýatty ómir saltyn nasıhattaýǵa da óz úlesimdi qosýǵa tyrysyp, birqatar sporttyq sharalardyń júzege asýyna atsalystym. Atap aıtqanda, ótken jyly jeltoqsanda el táýelsizdiginiń 19 jyldyǵyna oraı «Turan» fýtbol klýbynyń kýbogy úshin Shymkent qalasyndaǵy ardagerler arasynda shaǵyn fýtboldan qysqy chempıonat ótkizildi. Oǵan 700-deı adam qatysyp, tamashalady.
Qajymuqan atyndaǵy ortalyq stadıonda Shymkent qalasynyń ardagerleri arasynda fýtboldan jarystar boldy. Bul týrnır 1 mamyr - Qazaqstan halqynyń birligi kúni merekesine arnaldy. Jarysqa qatysýshylar da, ony kórýge kelgen jankúıerler de kóp boldy. Osy shara aıasynda balalardyń sporttyq-jasóspirim mektepteriniń jattyqtyrýshylary aqshalaı jáne baǵaly syılyqtardy ıelendi. Shymkent qalasyndaǵy №39 mekteptiń jas fýtbolshylaryna fýtbol doptary men fýtbol kıimderi tabys etildi. Sondaı-aq jarys jeńimpazdary men júldegerleri de syılyqtarmen marapattaldy.
Parlament depýtattary budan basqa da qoǵamdaǵy saıası-áleýmettik máselelerge belsendi aralasty. Oń sheshimin tapqan jumystardyń nátıjesin halyq kóredi degen senimim mol.
- Áńgimeńizge raqmet. Depýtattyq qyzmetińizde abyroıǵa bólene berińiz.
