Darhan Qydyráli: Ulttyń ımmýnıteti synalar sát
***
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev halyqqa Úndeý jarııalap, elde alǵash ret engizilip otyrǵan tótenshe jaǵdaıdyń jónin egjeı-tegjeıli túsindirip berdi. Qazaqstanda bir aıǵa jýyq merzimde sanıtarlyq-epıdemııalyq sharalar kúsheıtilip, qaýipsizdikke basymdyq beriledi. Bul – eń áýeli halyqtyń amandyǵy úshin qabyldanǵan sheshim ekeni anyq.
Qazir búkil dúnıe dúrligip, jer-jahan jabyrqap tur. Álemniń damyǵan elderiniń ózi ahýaldy jetkilikti baǵamdaı almaı, abdyrap qalǵan jaıy bar. Alpaýyt memleketter pandemııalyq indettiń aldynda dármensiz. Koronavırýs búginde 158 elden tabylyp, 170 myńnan astam adamǵa juqqan. Ókinishke qaraı qaıtys bolǵandar sany 7 myńǵa jaqyndap qaldy. Ásirese talaı órkenıettiń tal besigi sanalǵan Italııa men Iran qaýip oshaǵyna aınalǵan. Frantsııa, Germanııa, Ispanııa sekildi elderde de naýqastar sany kún sanap artyp barady.
Іndettiń dál osylaı jedel taraýy álemdik ekonomıkaǵa da zor soqqy bolyp tıdi. Pandemııa saldarynan jer-jahannyń týrızmi toqyrap, shartarapty sharlaıtyn jıhankezder sany kúrt azaıdy. Tipti, Islam áleminiń qasıetti mekeni Mekkedegi Qaǵba da táý etýshilerge esigin japty. Buǵan deıin ııý-qııý bolyp jatatyn tarıhı mekender búginde múlgigen tynyshtyqqa oranǵan. «Jaý jaǵadan alǵanda, bóri etekten» degendeı, álem koronavırýstan entigip turǵanda munaı baǵasy da quldyrady. Bul da álemdik ekonomıkaǵa qosymsha soqqy boldy. Teńgemizdiń quldyrap, dollardyń ósýi de jaǵdaıdy kúrdelendire túskeni belgili.
Elimizdiń negizinen syrttan keletin taýarlarǵa táýeldi ekeni jasyryn emes. Ásirese dári-dármekti shetelden eksporttaımyz. Tipti, betke taǵatyn maska da jetkilikti bolmaı shyqty. Bul oraıda ár qıyndyq bir múmkindiktiń bastaýy ekenin umytpaıyq. Osy sátti utymdy paıdalanyp, eldegi shaǵyn jáne orta bıznesti, kásipkerlikti, ásirese farmatsevtıka salasyn damytýdyń, sol arqyly ulttyq ekonomıkany órkendetýdiń sáti kelip turǵan sııaqty. Bir aıta keterlik jaıt, osy dúrbeleńdi paıdalanyp, qoldan qymbatshylyq týdyryp, baǵany sharyqtatyp jiberetinderge shara qoldaný qajet.
Árıne mundaıda beıǵamdyqqa salynbaı, úreıge boı aldyrmaı, pragmatıkalyq sheshim qabyldaý nátıjesin beredi. «Saqtyqta qorlyq joq» degen. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy eskertkendeı, vırýstyń taralýyn kútpeı erte áreket etken jón. Osy oraıda Prezıdenttiń elimizde tótenshe jaǵdaı jarııalaý jónindegi Jarlyǵy – quptarlyq sheshim. Óıtkeni dál qazirgi sátte ár saǵattyń qymbat ekenin Italııa men Ońtústik Koreıadaǵy ahýal kórsetip berdi. Máselen, Apennın túbeginde indet alǵash tirkelgende halyq nemquraıly qaraǵanyn buqaralyq aqparat quraldarynan estip otyrdyq. Biraq pandemııa kúsh bermeı ketkende qabyldanǵan sheshimder kesh jasalǵanyn anyq ańǵartty. Onyń ústine úreıge boı aldyrǵan turǵyndar beı-bereket kóship, dúkenderge uzyn-sonar kezekke turyp, ábden abdyraǵan. Mundaı dúrligý úreıdi qozdyryp, baısaldy áreket jasaýǵa kedergi keltiretinine taǵy bir márte kózimiz jetti.
Koronavırýstan týǵan álemdik pandemııa –halyqaralyq qoǵamdastyqqa ǵana emes, Qazaqstan úshin de úlken synaq. Alaıda Prezıdent aıtyp ótkendeı, elimiz mundaı zaýaldyń talaıyn bastan ótkergen. Namystan jaralǵan, bereke-birlikti tý etken halqymyz qabyrǵa qaıystyrar qıyndyqtarǵa da moıymaı, budan da zor alapat apattardan aman shyqqan. Elimiz bul joly da tótennen kelgen qıyndyqty jeńip shyǵatynyna esh kúmán joq.
Ár nárseniń bir qaıyry bar degen, osyndaıda oqshaýlaný qym-qýyt tirlikten qol bosatyp, otbasymyzǵa, et jaqyndarymyzǵa kóńil bólýge múmkindik beredi. Dúrbeleń dúnıede dúrmekke ilesip alyp, ózimizdiń ishki álemimizdiń tereń tuńǵıyǵyna úńilýge, júregimizdiń únin tyńdaýǵa, otbasymyz ben et baýyr jaqyndarymyzǵa jete kóńil bólýge, balalarymyzben bir dastarqan basynda as iship, áńgimelesýge, kitap oqýǵa, rýhanı kemeldený joly men kisiliktiń kiltin izdeýge ýaqyt taba almaı, áıteýir sabylyp, toıdan toıǵa shabylyp, bitpeıtin jıyndarmen sarsylyp júrgenimiz jasyryn emes. Ásirese kezinde Abaı aıtqan, alaıda áli kúnge aryla almaı júrgen «ósek, ótirik, maqtanshaq, erinshek, beker mal shashpaq» sııaqty jat qylyqtardan qutylyp, aryla túsken jón. Toıdy tyıyp, tótenshe jaǵdaıǵa sáıkes, múmkindiginshe adam kóp jerge barmaý kerek. Osylaı qazaqtyń toıy da daraqylyqtan ada bolyp, pragmatıkalyq júıege túser.
Elimizde anyqtalǵan koronavırýspen eń alǵash kúresetinder dárigerler ekeni belgili. Óıtkeni indettiń taralmaýyna birinshi bolyp jaýap beretin osy aq halatty abzal jandar. Endeshe, vırýspen kúresip júrgen dárigerlerge qoldaý kórsetkenimiz jón. Ult retinde ımmýnıtetimiz synalar osy sátte qalam ustaǵan qaýymǵa da úlken jaýapkershilik júkteledi. Sanaǵa sińetin sansyz sypsyń sóz ben qısynsyz qaýeset vırýstan da qaýipti ekenin umytpaıyq. Jurttyń judyryqtaı jumylyp, tekserilmegen málimetti taratpaı, tek resmı jańalyqqa ıek artqany abzal. Senimdi aqparat kózderine ǵana júginip, arandatýshylyqqa boı aldyrmaǵan jón. Saqtyq sharalaryn jasaıyq, sabyrly qalpymyzdy saqtaıyq!
Prezıdentimiz aıtqandaı, bizdiń bolashaǵymyz – bizdiń ǵana qolymyzda!
Darhan Qydyráli
