Dári-dármek baǵasynyń ózgerýine ne sebep

ASTANA. KAZINFORM – Elimizdegi farmatsevtıkalyq ındýstrııanyń 82%-y ımportqa táýeldi. Bul dári-dármek baǵasyna qanshalyqty áser etedi? Kazinform tilshisi dárilik preparattar baǵasynyń ósýine ne sebep bolatynyn anyqtap kórdi.

Turǵyndar dárini únemdep ishýge kóshken

Astanalyq Janat Shubaeva 35 jyldan beri sıstemalyq qyzyl jegi aýrýymen aýyrady. 4 jyl buryn mıyna qan quıylǵan. Oǵan qosa, ІІІ toptaǵy múgedek. Janat hanym kúnine 3 mezgil tamaqtan bólek taǵy 8 mezgil dári ishedi. Ol az deseńiz, hımııalyq ónimdermen lastanǵan aǵzasyn tazartý úshin ártúrli kompanııalardyń vıtamınderi men bıologııalyq belsendi qospalaryn qosa tutynady. Tań sáriden qarapaıym adamdar sekildi aýyzyn kofe ne shaımen emes, dárimen ashady. Ary qaraı saǵat-saǵatqa bólip preparattardy qabyldaý — onyń kún tártibindegi eń basty tirlik.

— Men dárige tańylǵan adammyn. Múgedek bolǵan soń úkimet keı dárilerdi tegin beredi. Odan bólek ózim taǵy satyp alyp ishemin. Sebebi qaıtadan ınsýlt alyp, tósekke tańylǵym kelmeıdi, — deıdi ol.

Aqshany nemese ýaqytty únemdeý kerek degendi jıi estımiz. Qazirgi naýqastar dáriger mólsherin belgilep bergen dárini de únemdep ishýge májbúr. Janat Shubaeva ózi aı saıyn satyp alatyn keı preparattar byltyrǵy baǵasymen salystyrǵanda 2 ese qymbattaǵanyn aıtady. «Malym — janymnyń sadaqasy», biraq qaltama qaraı múmkindik bolsa, arzanyn alýǵa tyrysamyn deıdi ol.

— Men esh jerde jumys istemeımin. Maǵan emhanadan tegin dári berilse de, úkimettiń tóleıtin 46 myń teńgesi tek qana dárime jumsalady. Biraq byltyrǵy jyl men bıyldy salystyrsaq, keıbir dárilerdiń baǵasy 2 eselenip ketken. Mysaly, «Ketotop», «Naız» degen dárilerdi byltyr 600–700 teńgege alatyn edim. Sol dáriler bıyl 1200–1300 teńgege qymbattap ketken. Astanada oń jaǵalaý men sol jaǵalaýdyń baǵalarynda da aıyrmashylyq bar. Men ózim turatyn mekenjaıdan oń jaǵalaýdaǵy dárihanaǵa arzan dári alý úshin arnaıy baramyn, — deıdi Janat Shubaeva.

Shaǵyn jáne orta kásipkerlik te tyǵyryqqa tireldi

Baǵaǵa baılanysty shaǵyn jáne orta kásipkerlik te edáýir zııan shekkenge uqsaıdy. «Dári alýshylardyń azaıǵanyn bylaı qoıǵanda, dári baǵasyn memleket bekitken shekti deńgeıden asyra almaıtynymyz taǵy bar» deıdi olar.

— Osydan 1 aı buryn «Kreon» 9 myń teńgeniń kóleminde bolsa, qazir onyń 50 tabletkadan turatyn 25 myńdyq dozasy 11 myń teńgeniń kóleminde. Asqazan-ishek joldarynyń preparattary men tumaýǵa, sýyq tııýge qarsy dáriler jıi ótedi, — deıdi biz sózge tartqan dárihanashynyń biri.

Básekelestikti qorǵaý jáne damytý agenttiginiń málimetinshe, sońǵy 2–3 jylda 3,5 esege qymbattaǵan dáriler bar.

— 2024 jylǵy 1 jeltoqsandaǵy jaǵdaı boıynsha QR DSM Medıtsınalyq jáne farmatsevtıkalyq baqylaý komıtetiniń málimetine sáıkes, rettelmegen 302 dárilik zattyń 94-i dárihanalarda buryn bekitilgen shekti baǵadan orta eseppen 6%-ǵa joǵary baǵamen satylǵan (84 dári 10%-ǵa ósti, 10 dári 36%-ǵa ósti), 208 dári orta eseppen 11,5%-ǵa arzan satyldy (74 dári 500 teńgege deıin, 53 dári 500 teńgeden 1000 teńgege deıin, 124 dári 1000 teńgeden 3000 teńgege deıin). 2023 jyldyń ekinshi jartyjyldyǵyna 6 890 dárilik zattyń 5 706-sy (nemese 88,5%-y) burynǵy baǵamen qaldy. Buryn bekitilmegen 445 dári-dármekke, 71 dárige baǵa orta eseppen 18,5%-ǵa, 668 dárige (nemese 10,4%-ǵa) shekti baǵalar ortasha alǵanda 338%-ǵa ósti, — deıdi agenttik tilshisiniń resmı saýalyna bergen jaýabynda.

Al densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń mamandary bul máseleni geosaıası sebeptermen baılanystyrdy. Buryn Reseı arqyly aldyratyn ónimder qazir Túrkııa, Ázirbaıjan jáne ózge memleketterden jetkizilip jatqanyn aıtady.

— Sońǵy jylda dári baǵasy shamamen 10-15 paıyzǵa qymbattaǵanyn jasyra almaımyz. Oǵan logıstıka, tasymaldaý joldary jáne geosaıasat kóp áser etedi. Degenmen elimizde densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń buıryǵymen dárilik zattarǵa shekti baǵa qoıylǵan. Bekitilgen baǵadan asyryp satýǵa bolmaıdy, — deıdi agenttik tilshisine suhbat bergen Medıtsınalyq jáne farmatsevtıkalyq baqylaý komıtetiniń mamany Álııa Moldımanova.

Mınıstrlik shekti somasyn bekitken dáriniń eń qymbaty 700 myń teńge turady.

— «Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq júıesi» kodeksiniń 245-baby, 1-tarmaǵyna baılanysty eń aldymen dárilik zattardyń tizimi anyqtalady. Sol dárilik zattarǵa ústemaqy belgilenip, shekti baǵalary belgilenedi. Biz kóterme jáne bólshek saýdadaǵy dárilik zattardyń baǵasyn jylyna 2 ret retteımiz. Qazirgi tańda shekti baǵanyń eń qymbat mólsheri 500 myńnan 700 myńǵa deıin barady. Bul — onkologııalyq aýrýlardy emdeýge arnalǵan dárilik zattar, — deıdi mınıstrlik qyzmetkeri.

Dári baǵasynyń qymbattaýyna monopolııanyń qatysy bar ma?

Baǵanyń qymbattaýyna keıde kásipkerler de kináli bolýy múmkin. Básekelestikti qorǵaý jáne damytý agenttigi sońǵy jyldary dári-dármek baǵasyna qatysty jalpy sommasy 2 mlrd teńgeden asatyn zań buzýshylyqtardy anyqtapty. Olardyń ishinde dárini bekitilgen shekti baǵadan asyryp satqandar men ózara karteldik kelisim jasap, preparattardyń qunyn ádeıi kótergender de bar. Dál osyndaı zań buzýshylyqtardyń biri Almaty qalasynda tirkelgen.

— Monopolııaǵa qarsy organ 2020 jyldyń qarashasy men 2022 jyldyń maýsymy aralyǵynda Almaty qalasy prokýratýrasynyń talaby boıynsha «KFK Medservice Plus» JShS, «Aqnıet» JShS, «Stofarm» JShS karteldik kelisim boıynsha tekserý júrgizdi. Tergeý nátıjeleri boıynsha «SK-Farmatsııa» JShS júrgizgen dárilik zattar men medıtsınalyq maqsattaǵy buıymdardy tasymaldaý jáne saqtaý boıynsha qyzmetterdi satyp alýǵa qatysý kezinde seriktestikter arasynda ózara básekelestikke jol bermeý týraly kelisimderdi kórsetetin faktiler anyqtaldy. 2024 jyldyń sáýir aıynda Almaty qalasynyń Mamandandyrylǵan aýdanaralyq soty zań buzýshylyqtar boıynsha seriktestikke 342,7 mln teńge kóleminde aıyppul saldy. Sot sheshimderi zańdy kúshine enip, aıyppuldar tólengen, — deıdi agenttikten.

Farmatsevtıka salasynda básekelestik deńgeıi eń joǵary dep baǵalanǵan megapolıstegi jaǵdaı osy. Jaýaptylar ózge óńirlerdegi naryqty bylaı baǵalaıdy:

— Júrgizilgen taldaý nátıjeleri boıynsha Agenttik 2022-2023 jyldary DZ kóterme saýda naryǵynda respýblıkanyń 12 óńirinde básekelestik jetkiliksiz damyǵanyn anyqtady jáne kelesideı sıpattalady: básekelestik damymaǵan aımaqtarda joǵary shoǵyrlanǵan: Astana, Qostanaı, Pavlodar, Batys Qazaqstan, Aqmola, Mańǵystaý, Jambyl, Ulytaý, Soltústik Qazaqstan, Abaı, Qyzylorda, Atyraý oblystary; Shymkent, Túrkistan, Almaty, Aqtóbe, Atyraý, Shyǵys Qazaqstan, Qaraǵandy oblystarynda ortasha shoǵyrlanǵan; Almatyda tómen shoǵyrlanǵan, — deıdi agenttikten.

Bul qymbatshylyqqa taǵy bir sebep — ımportqa táýeldilik. Qazirgi tańda elimizde 8,5 myńǵa jýyq dárilik zat tirkelse, onyń 82 paıyzy shetelden keledi. Otandyq farmatsevtıkanyń úlesi 20 paıyzǵa da jetpeıdi. Sebebi, preparattardy jasaıtyn shıkizattardy da syrttan aldyrady. Oǵan qosa, zamanaýı óndiris úshin qajet qural-jabdyqtar men tehnıkalar da jetispeıdi.

Eske sala keteıik, buǵan deıin 2019 jyly bastalǵan dári-dármekti tańbalaý jumystary qalaı júrip jatqanyn habarladyq.