Danııar Eleýsinov Parıj Olımpıadasy týraly: Jigitterdiń ózinen de boldy
ASTANA. KAZINFORM – Parıjdegi Jazǵy olımpıada oıyndary qazaq boksynyń tarıhyna altynsyz qaıtqan, sátsiz saıys retinde enip úlgerdi. Rıo-de-Janeıro Olımpıadasynyń chempıony, kásipqoı boksshy Danııar Eleýsinov Kazinform tilshisine osy sátsizdikterdiń sebebi týraly suhbat berdi.
— Danııar myrza, Olımpıadany kórgen shyǵarsyz. El ishindegi «boksshylardyń fızıkalyq daıyndyǵy nashar», «qoly qatyp qalǵan» dep jatqan pikirlerge kelisesiz be? Olımpıadalyq tsıkl 4 jyl desek, boksshynyń 4 jyl boıǵy daıyndyǵy 9 mınýtqa jetpeı qalýyna ne sebep dep oılaısyz? Sizdiń áýesqoı boksshy mansabyńyzda osyndaı «qoldyń qatyp qalýy», «bir raýndtan keıin sharshap turý» sııaqty problemalar bolyp kórdi me?
— Árıne, sport bolǵandyqtan bári bolyp jatady. Boks degen qazaqtyń dástúrli sportyna aınalyp ketken ǵoı. Buǵan deıingi olımpıadalarda kúmis pen qolany qospaǵanda jeti «altyn» alǵanymyz bar. Chempıon bolyp turyp, jeńisi urlanǵan Bolat Jumadilov, Vasılıı Levıt sııaqty sportshylarymyz da bar. Qoldyń qatyp qalýy, ózin nashar seziný sııaqty jaǵdaılar bolyp jatady. Biraq rıngke shyqqannan keıin ol nárselerdi oılap tura almaısyń. Rıngke shyqqannan keıin jeńiske jetýdiń amalyn ǵana izdeısiń. Jigitter barynsha tyrysty, amaldaryn izdegen joq dep aıta almaımyn. Múmkin bary sol bolǵan shyǵar…
— Baqtııar Artaev, Baqyt Sársekbaev, Serik Sápıev, siz. Ásirese fınaldaǵy qarsylastaryńyzdy aıqyn basymdyqpen jeńgen edińizder. Jurt qazirgi boksshylardan sondaı qarqyn kórmeımiz dep synap jatyr. Qazir «qazaq stıline» qarsy tyń strategııalar paıda bolǵanyn, sondyqtan ondaı tásilmen judyryqtasý ózekti emes degendi aıtyp júrgen bapkerler bar. Shynymen de solaı ma? Bokstaǵy «qazaq stıliniń» básekege qabiletsiz bolyp qalýy da bapkerlerdiń qateligi emes pe? Álemde bokstyń qalaı damyp jatqanyna monıtorıng jasap, ýaqyt talabyna saı jetildirip otyrý kerek bolǵan shyǵar? Qalaı oılaısyz?
— Baqyt Sársekbaev, Serik Sápıev, Baqtııar Artaev, Bekzat Sattarhanov sııaqty aǵalarymyz shynymen de bir bas joǵary bolyp jeńdi ǵoı. Ózim týraly olaı dep aıta almaımyn. Upaı sanymen taza jeńdim dep oılaımyn. Jaraqatym boldy, ózime kóp soqqy almaı, qarsylasqa kóbirek tıgizip júrdim. Tek úshinshi raýndta ǵana «Tóbeleskiń kelse kóreıik» dep rıng ortasynda turǵan sát boldy. Óıtkeni aldyńǵy eki raýndtyń qorytyndysy boıynsha jeńip jatqanymdy bildim. Bárin tek bapkerge jaýyp tastaýǵa bolmaıdy. Bul ujymdyq jumys bolǵannan keıin bári birdeı kóteredi. Erkek adamnyń basyna ne kelip, ne ketpeıdi. Mysaly, qıyn zamandarda Vasılıı Jırov, Ermahan Ybraıymov, Bekzat Sattarhanov, Bolat Jumadilov, Muhtarhan Dildábekov sııaqty myqtylar boldy. Olardyń soqqysy da joıqyn, deńgeıi de myqty edi. Qarsylastardy da myqty boldy. Qazir ol kezdegideı soqqysy aýyr, kúshi myǵym kýbalyq boksshylar joq. Arıel Ernandes, Alfredo Dýverhel, Horhe Gýtıerres, Maıkro Romero, Felıks Savon, ıÝrıorkıs Gamboa, Rıgondo Gılermo sııaqty boksshylardyń ornyn La Krýs, Endı Krýs tárizdi oınaqy boksshylar basqan. Tek upaı sanyna mán beretin boksshylar kóp qazir. Olardyń sheberlik deńgeıi óte joǵary deńgeıde. Baqsańyz, qazirgi boksqa stıli ıkemdelgen boksshylar medal alyp júr.
Men bapkerdi de, basqasyn da synaı almaımyn. Bir adamnyń ǵana kinási emes dep oılaımyn. Qazaq boksyn joǵary deńgeıge qaıta shyǵaraıyq degen nıet, múdde boks salasyna jaýapty adamdardyń báriniń boıynda bolýy kerek shyǵar. Eń bastysy, qabiletti, talantty boksshylardy taýyp, ósirý kerek. Ol qıyn jumys. Jalpy ómirde ońaı jumys joq qoı negizi.
— Nazym Qyzaıbaı men 7 boksshymyzdyń ishinde kimderdiń upaıy urlandy dep oılaısyz, qaısysynyń jeńilisi ádiletti boldy dep esepteısiz?
— Nazym qaryndasymyz keremet óner kórsetti dep esepteımin. Eki dúrkin Álem chempıony degen ataǵyna Olımpıadanyń qola júldegeri degen mártebeni qosyp aldy. Oǵan eshqandaı ókpe joq. Baýyrlaryma kelsek, keıbir boksshylar kóbinese terezesi teń shaıqas kórsetip jatty. Ol jekpe-jekterdi bizdiń boksshylardyń paıdasyna da berýge bolatyn edi. Sál-pál bedel jetpedi me eken… Naqty neden ekenin túsine almadym. Biraq sol da bar shyǵar dep oılaımyn.
— Bas bapker Myrzaǵalı Aıtjanov Parıj olımpıadasyna deıin bergen suhbattarynda boksshylardy daıyndaýǵa ǵylymı turǵyda súıemeldeý iske qosylǵanyn, jigitterdiń fızıkalyq daıyndyǵyn shyńdaý úshin halyqaralyq deńgeıde tanymal mamandy arnaıy aldyrǵanyn aıtyp júrdi. Sondaı ǵylymı súıemeldeýmen barǵan boksshylar ǵylymı súıemeldeýsiz barǵan sizderdiń jetistikterińizdi nege qaıtalaı almaı jatyr? Álde ǵylymı top durys jasaqtalmaǵan ba?
— Ulttyq quramanyń ishinde, Olımpıadaǵa daıyndyqtyń bas-aıaǵynda bolmaǵandyqtan ǵylymı súıemeldeý degen sharýalardyń qalaı bolǵanyna baǵa beretin sarapshy emespin. Ol jaǵyn bilmeıdi ekenmin.
— Mahmud Sabyrhan men Sanjar Táshkenbaı alǵash elge tanylǵan kezde qımyldary «qazaq stılin» eske salatyn. Muhamed Álıdiń sózimen aıtqanda, kóbelekshe qalyqtap, arasha shaǵatyn. Keıingi jarystarda bilgenderinen jańylǵan adamdaı, qımyldary múldem ózgergen. Demek bapkerlik taktıka qalypty stılin buzyp jibergen dep aıta alamyz ba?
— Bul ekeýi keremet boksshylar dep oılaımyn. Álem chempıonatynda, Azııa oıyndarynda óte jaqsy boks kórsetti. Siz aıtyp otyrǵan máseleniń psıhologııalyq jaǵy basym sııaqty. Parıjde de Mahmud Sabyrhandarǵa psıhologııalyq turǵydan óte qıyn boldy ǵoı dep oılaımyn. Onyń ústine óz salmaǵy emes. 54 kılogramm bolǵanda keremet bolar ma edi…
Jigitterdiń durys óner kórsetpeýine senim jetispegen shyǵar. Osy jaǵynan aldyn ala kóbirek daıyndaý kerek pe edi? Basqa elderdiń, kórshiles memleketterdiń boksshylary nege julqynyp tur deseńiz, psıhologııalyq sebepteri bar dep oılaımyn. Bul meniń jeke pikirim. «Sál ǵana utsań boldy, úsh raýnd jaqsy óner kórsetseń, saǵan beredi. Jeńiske jetemiz, tek taıaq jep qalma» degen nusqaýlar berilgen shyǵar. Ony endi bilmeımin, naqty solaı boldy dep turǵan joqpyn.
— Tokıo men Parıj olımpıadasy qazaq boksyna kúrdeli reforma kerek ekenin taǵy kórsetti. Bokstaǵy reformany neden bastaý kerek dep oılaısyz? Bas bapkerdi taǵaıyndaý, ulttyq quramany jasaqtaý, ishki chempıonattaǵy jemqorlyq táýekelderin joıý, qarjylandyrý júıesin ashyq etý baǵytynda ne isteý kerek dep oılaısyz? Ózińiz de osy júıeniń ishinen sýyrylyp shyqqan adam bolǵandyqtan, ishki «kýhnıany» bilesiz ǵoı.
— Meniń oıymsha, reformalardy bári birge, ujym bolyp isteý kerek. Sportshylarǵa bas bapkerden senim kerek. Bas bapkerge de ózinen joǵary turǵan basshylardan senim kerek. Sportshylar sonda turaqty jattyǵý jasap, baby men ishki senimi teń jetiledi. Sol jetpeı jatqan shyǵar múmkin. Men de eki Olımpıadaǵa bardym. Birinshisinde men de súrindim. Biraq men alǵashqy básekelerimde utylyp qaıtpaǵan edim. AQSh-tyń, Irannyń jaqsy boksshylarymen kezdestim degendeı. Jartylaı fınalda da jeńildim dep oılamaımyn. Biraq tóreshi qolyńdy kótermegennen keıin, qazaqshylyqqa salyp, «Iá, jeńilip qaldym» deı salamyz.
— Ózińizge kelsek, kásipqoı bokstaǵy mansabyńyzda qandaı oń jańalyq bar? Jekpe-jekke jıi shyǵyp jatqan joqsyz. Qarsylas tabylmaı jatyr ma, álde qarajattyń azdyǵy qolbaılaý bolyp júr me? Ózińiz jumys istep júrgen promoýterlik ortalyqtyń jumysyna kóńilińiz tola ma?
— Qudaı qalasa, kásipqoı boksta jaqyn arada jańalyqtar bolady. Álem chempıony bolǵanǵa deıin toqtamaý kerek degen úmitim, senimim bar. Ásirese birinshi olımpıadamnan keıin Olımp shyńyn baǵyndyrý qol jetpes armandaı bolyp kóringen kezder boldy. Biraq buıyryp, qol jetti. Buıyryp jatsa, kásipqoı boksta Álem chempıony atanýǵa barymdy salamyn.
— Gennadıı Golovkınniń Ulttyq Olımpıadaǵy basshy bolyp kelgennen keıin AIBA quramynan shyǵýymyz kerek degen málimdemesi Parıj tórinde kesirin tıgizdi dep jatqan bar. Ol týraly ne aıtasyz?
— Tóreshilerdiń bárin tolyqtaı almastyryp tastamaǵan shyǵar dep oılamaımyn. Bári de sol AIBA-nyń tóreshileri ǵoı. Sol jigitterge buǵan deıin de tórelik etip júrdi. Bári birjaqty bolmaıdy. Jigitterdiń ózderinen de bar. Biz tek qoldaý kórsete alamyz. Óıtkeni sporttaǵy tartystyń qandaı qıyn ekenin ishinde júrgen soń, ishinde bolǵan soń túsinemiz.
