Daǵdarys-menedjmenti - daǵdarysqa qarsy
demek atalғan tapsyrmalardy jedel sheshý de kezek kүttirmeıtin tүıindi mәselelerdiң birine aınalyp keledi. Қazirgideı kүrdeli kezeңde memlekettik қyzmetkerlerdiң biliktiligi aýadaı қajet. Olar, der kezinde, jedel, saıma-saı jәne dұrys sheshim қabyldaı ala ma? Bizdiң tilshimizdiң osy jәne basқa da saýaldaryna ҚR Memlekettik қyzmet isteri jөnindegi agenttigi tөraғasynyң mindetin atқarýshy, «Bolashaқ» baғdarlamasynyң tүlekteri қaýymdastyғy keңesiniң mүshesi, Sorbonna (Frantsııa) ýnıversıtetiniң tүlegi, saıasat ғylymdarynyң doktory Aryn Өrsarıev jaýap beredi.
- Aryn Amangeldiұly, Қazaқstanda kәsibı memlekettik қyzmetkerler daıyndaýdyң қazirgi jүıesiniң sapalyқ sıpattamasy қandaı? Memlekettik қyzmetkerlerdi kәsibı daıyndaý deңgeıi қazirgi zaman talabyna қanshalyқty sәıkes keledi?
- Dәl қazirgi ýaқytta elimizde memlekettik қyzmetke maman daıyndaýda kөp deңgeıli jүıe jasaқtaldy. Bұl, ҚR Prezıdenti janyndaғy Memlekettik basқarý akademııasy, oblystyқ әkimdikter janynda jұmys jasaıtyn memlekettik қyzmetkerlerdi oқytýdyң aımaқtyқ ortalyқtary jәne memlekettik қyzmetkerlerdi oқytýғa jaғdaı jasaıtyn tәýelsiz bilim berý ortalyқtary. Қyzmet kөrsetetin ortalyқtardyң jalpy sany 80-nen asyp jyғylady. Onda, өtken 2008 jyly eki jүzden astam bilim baғdarlamalary boıynsha 36012 memlekettik қyzmetker oқydy. Bұdan basқa, Agenttik halyқaralyқ ozyқ tәjirıbelerdi үıretý maқsatynda shet elderdiң jetekshi bilim berý ortalyқtarynda memlekettik қyzmetkerlerdiң biliktiligin kөterý kýrstaryn ұıymdastyrady. Dүnıejүzine keңinen tanymal London ekonomıka jәne saıası ғylymdar mektebi, sondaı-aқ, Frantsııadaғy Ұlttyқ әkimshilik mektebi, Lı Kýan ıÝ atyndaғy Sıngapýr Ұlttyқ ýnıversıtetiniң memlekettik saıasat mektebi, AҚSh-taғy Dıýk ýnıversıteti jәne basқa da belgili oқý oryndary bizdiң әriptesterimiz sanalady. Memlekettik baғdarlamany jүzege asyrý barysynda, өtken үsh jyl ishinde ortalyқ jәne jergilikti memlekettik organdardan bir myңnan astam memlekettik қyzmetkerler oқyp қaıtty. Biz өzimiz de bir orynda tұrғan joқpyz. «Elimizdiң bәsekege қabilettiligin arttyrýdaғy memlekettik қyzmettiң rөli» atalatyn halyқaralyқ ғylymı-praktıkalyқ konferentsııada Memleket basshysy bergen tapsyrmaғa sәıkes, memlekettik қyzmetkerlerdi oқytý jүıesin jetildirý jәne memlekettik қyzmetti kәsibı mamandarmen қamtamasyz etý maқsatynda Memlekettik basқarý akademııasy men memlekettik қyzmet қyzmetkerlerin basқarý jөnindegi Ұlttyқ ortalyқ janynan memlekettik saıasattyң ұlttyқ mektebi ashylyp jatyr. Osy sala boıynsha jyldar boıy jınaқtalғan қomaқty tәjirıbege қaramastan, әli de bolsa jүıeli jәne keshendi tүrdegi sheshimdi қajet etetin tұstar da barshylyқ. Bұl tұrғyda, eң aldymen aıtarymyz, memlekettik қyzmetkerlerdi oқytýdyң sapasyna, oқytýғa jұmsalatyn қarjynyң tıimdi paıdalanylýyna қatysty mәseleler. Memlekettik organdar men memlekettik қyzmetkerlerdiң өzderiniң bilim alýғa jәne ıntellektýaldyқ biliktiligin arttyrýғa degen құshtarlyқtarynyң tөmendigi baıқalady.
- Siz daғdarys-menedjmenti taқyrybyn қozғadyңyz...
- Ras. Soңғy jyldary bizdiң memlekettik қyzmetkerler ekonomıkanyң өsken, bıýdjettik қarjynyң jetkilikti jaғdaıynda jұmys jasap keldi. Әrıne, jaқsyғa jeңil, әri jyldam boı үırenedi. Al, қazirgi jaғdaıda basқasha sheshimder қabyldaýғa týra keledi. Memleket tarapynan da talaptar өzgerdi. Қazirgi kezde, bıýdjettiң tapshylyғy, әkimshilik shyғyndardyң қysқartylyp jatқan қıyn kezeңinde, tipti tұraқsyzdyққa shydamdy jaғdaıda jұmys jasaı alatyn қyzmpetkerler қajet. Bұl jerdegi bizdiң mindetimiz - sұranysқa saıma-saı ұsynys berý. Naryқ zaңy osyndaı. Daғdarysқa қarsy kүsh retinde, daғdarys-menedjmentin ұsyna alamyz. Basқasha aıtқanda, memlekettik қyzmetkerlerdi oқytýdyң ınfraқұrylymyn өzgerip jatқan talapқa saı etýimiz kerek. Sondaı-aқ, қarjy-ekonomıka salasyndaғy daғdarys kezeңdik sıpattarғa ıe, sondyқtan da daғdarys өtken soң ekonmıkalyқ serpilis paıda bolady. Sondyқtan, memlekettik қyzmet salasyndaғy қabyldanar қadamdar, meılinshe әmbebap bolýy tıis.
- Siz bұl aıtylғandardy tәjirıbe jүzinde kөz aldyңyzғa қalaı elestetesiz? Osy ıdeıalardy jүzege asyrýdyң algorıtmi bar ma?
- Agenttik memlekettik қyzmetke kәsibı jәne jeke құzireti jөninen, jaңa kәsibı қadamdar jasaý mәselesin қolғa alyp jatyr. Қazir kүni, testileý kezinde tek, zaңdardy bilý jaғy ғana tekseriledi. Al, keleshekte, kәsibı құzyrettilikti belgileıtin, әlemdik tәjirıbedegi үsh taldaý negizinde, birқatar baғyttar boıynsha testileýden өtkizý josparlanyp otyr. Olardyң ishinde: kәsibı salany, tildi bilý, nәtıjege jetý maқsaty men қoғamғa adal қyzmet etý, ıntellekt deңgeıi, jetekshilik қasıeti men stresske tұraқtylyғy. Jalpy alғanda 16 mәsele boıynsha memlekettik қyzmetkerlerdi tekseretin bolamyz.
- Mұny oryndaýdy қalaı josparlap otyrsyzdar? Mұndaı baғalaýdan қandaı қortyndy kүtesizder?
- Halyқaralyқ tәjirıbelerdi zertteı kele, biz құzyrettilikti baғalaýdy testilik synaқ arқyly anyқtaýdy taңdadyқ, қyzmetkerdiң jeke қasıetteri esepke alyna otyryp, onyң biliktilik kөrsetkishi belgilenedi. GMAT, MMPI, GRE, TOEFL atalatyn halyқaralyқ testiler negizinde «Memlekettik қyzmet testisi» (MҚT) jasalady. Әr laýazymғa jeke talaptar men өzindik ball kөrsetkishteri bolmaқ. Osyndaı әdistemeniң kөmegi arқyly, memlekettik қyzmetke үmitkerlerdiң, sondaı-aқ, osy salada eңbek etip jatқan memlekettik қyzmetkerlerdiң ıkemdiligi men mashyқtyғy anyқtalady. Jәne olardyң osal jәne myқty tұstary da belgili bolady. Қyzmetkerlerdiң myқty tұstary ortaқ iske paıdalanylyp, osal jaғyn kүsheıtý maқsatynda naқty sharalar қabyldanady. Ol үshin, biz naқty jeke sharalar қabyldaýymyz қajet.
- Bұl jaғdaıda, memlekettik қyzmetkerlerdiң құshtarlyғy jetkiliksiz. Mұndaı өzgeristerge memlekettik қyzmetkerlerdi oқytýdyң ınfraқұrylymy daıyn ba?
- Bizdiң mindetimiz - memlekettik қyzmetkerlerdi oқytý jүıesin memlekettik қyzmetkerdiң tұtynýyna laıyқtaý. Ol үshin, biz әkimshilik resýrstardan өzge қarjy kөzine de қolymyz jetip otyr. Bүgingi kүni, shtattyқ sany 100 adamғa deıin jetetin memlekettik organdardaғy jalaқy қorynyң bir nemese eki paıyzy memlekettik қyzmetkerlerdiң biliktiligin kөterýge jұmsalady. Sonda, jyl saıyn elimizde 700-900 mln. teңge kөleminde jınaқtalғan қarajat memlekettik қyzmetkerlerdi oқytýғa paıdalanylady. Eger, atalғan soma maқsatty tүrde, memlekettik қyzmetkerdiң қajettiligine ғana jұmsalatyn bolsa, onda bұl az қarjy emes. Memlekettik basқarý akademııasy men Memlekettik қyzmetkerlerdi oқytýdyң aımaқtyқ ortalyқtary jұmystarynyң tıimdiligi men sapasyn arttyrý arқyly, oқytý ұıymdary arasynda bәsekelestik ornatamyz. Bұdan әri, barlyқ bilim berý ұıymdary memlekettik қyzmetkerler үshin oқytý baғdarlamalarynyң ұzaқtyғyn қaıta қaraýlary tıis jәne memlekettik organdardyң talaptary men jeke oқytý jospary arasyndaғy balansty tabýlary kerek. Jasyratyny joқ, memlekettik organ basshylary үshin, қyzmetkerlerin ұzaқ merzimge biliktiligin kөterýge oқýғa jiberý, olardy eңbek үrdisinen aıyrý jәne t.b. өte tıimsiz. Eger de, oқytý merzimi қysқartylsa, mәselen, қaңtarda eki kүn, aқpanda eki kүn, al mamyrda biliktilikti kөterýdiң kýrsyn aıaқtaғany týraly sertıfıkat berilse, mүmkin dұrys bolar edi. Al, tsıkldar arasynda memlekettik қyzmetkerlerge өz betterinshe daıyndalýғa, қandaı da ғylymı taқyryptardy zertteýge mүmkindikteri bolar edi.
- Әңgimeңizge rahmet.
