COVID-19: Іndet qaýpin sezine júrýimiz kerek
Astana medıtsına ýnıversıteti Balalar juqpaly aýrýlary kafedrasynyń meńgerýshisi Dınagúl Baeshevanyń paıymynsha, indettiń taralýy máselesinde adamdar bul protsesti ózi basqarady. Koronavırýstyń joq bolýy da, tyń qarqynmen údep ketýi de múmkin.
«Bir-birimizge vırýsty qanshalyqty taratatynymyzǵa baılanysty. Máselen, qatań sharalar qabyldanǵan, úıden shyǵarmaǵan kezeńdi alyp qaraıyq. Sol kezde vırýstyń adamnan adamǵa taraıtyny kóp aıtyldy.Temperatýra jyly ma, sýyq pa, aıaz ba, aptap ystyq pa – vırýsqa báribir. Sebebi indet – adam arqyly taraıdy», - dedi Dınagúl Baesheva.
Osy oraıda maman mamyr aıynda TJ rejımi alynyp tastalyp, karantın engizilgenin eske saldy. Bul kezeńde adamdar jaǵdaıdy áli tolyq túsinbedi. Bálkim, bizdiń elde mundaı indettiń buryn bolmaǵany da, mundaı sharalardyń eshqashan qabyldanbaǵany da sebep bolǵan shyǵar.
«Birqatar elde dárigerler men epıdemıologtardyń keńesin buljytpaı orynǵanyn kórdik. Bizde halyqtyń biraz bóligi sol kezde vırýstyń joqtyǵyn aıtysyp, muny ádeıi jasalyp jatqan shekteýler retinde qabyldady. Negizsiz ýáj aıtyp, sonyń saldarynan kóbisinde kúdik boldy. Maýsymda karantın men TJ rejımi alynyp tastalyp edi, bári kóshege shyǵyp, qoǵamdyq oryndardy aralap ketti», - deıdi ınfektsıonıst.
Onyń aıtýynsha, myńdaǵan adam bazarǵa shyǵyp, qydyryp ketken. Adamdar saqtyq sharalaryna mán bermeı, aqparatty qabyldamady. Aqyry bir aptada ǵana naýqastar kúrt kóbeıip, syrqatty aýyr kóteretinder de ósip ketti. Munyń bári – ınkýbatsııalyq kezeńniń aıaqtalýynan boldy. Eshteńege senbeı, bir-birimen baılanysta, qarym-qatynasta bolǵandar kóbeıdi. Bul turǵyda Dınagúl Baesheva el halqyn osy qatelikterdi qaıtalamaýǵa shaqyrdy. Alda qysqy merekelik kúnder kóp bolǵandyqtan, osy demalys kezeńinde árbir qala men eldi meken turǵyndary saqtyq sharalaryna erekshe mán berýi kerek.
«Bıyldyń basynan beri adamdar koronavırýsqa qarsy kúresti úırenip alatyndaı boldy. Іndet qaýpin sezine júrýimiz kerek. Sondyqtan bizdiń mindet – jaǵdaıǵa qaraı beıimdelý. Mamandar belgilep bergen is-sharalardy ustanǵan abzal. Vırýs jyl mezgiline qaramaı tarap jatyr. Ol eń aldymen óziniń kóbeıý jolyn izdeıdi. Mindeti - ókpege jetse boldy. Sol sebepti biz sozylmaly aýrýlary bar adamdarǵa ekpin qoıyp otyrmyz. Koronavırýs juqtyrǵan adamnyń burynnan bergi sozylmaly aýrýy qozyp ketýi yqtımal», - dedi Dınagúl Baesheva.
Júrek-qan tamyrlary aýrýy men COVID-19
№4 elordalyq emhana kardıology Janat Suńqarbekova júrek-qan tamyrlary júıesi problemalary bar naýqastar úshin COVID-19-dyń qandaı qaýpi baryn aıtyp berdi.
Koronavırýstyq ınfektsııa júrek-qan tamyrlary aýrýlary bar naýqastarda aýyr ótedi, sebebi vırýs júrek-qan tamyrlary júıesine kóp faktorly zaqymdaýmen áser etedi.
«Koronavırýstyq ınfektsııamen aýyratyn naýqastarda sózsiz bolatyn gıpoksııa jaǵdaıynda júrek-qan tamyrlary aýrýlary bar naýqastarǵa COVID-19-ǵa tótep berý qıyn. Sonymen qatar vırýs gıperkoagýlıatsııaǵa jáne trombozǵa bastapqy beıimdilikke ıe. Koronavırýsta trombozdyń damý qaýpi joǵarylaǵanda, bul jaǵdaı ýshyǵady», - dedi Jannat Suńqarbekova.
Koronavırýsty juqtyrmaý úshin barlyq belgili profılaktıkalyq sharalardy saqtaý qajet.
«Ekinshiden, siz ózińizdiń dıagnozyńyzdyń - júrek-qan tamyrlary aýrýlarynyń emimen aınalysýyńyz kerek. Eger bul arterııalyq gıpertenzııa bolsa, onda siz qan qysymyn baqylaýyńyz kerek. Negizgi terapııa qajet. Koronavırýsty juqtyrǵan jaǵdaıda dárigerge erte barý mańyzdy. Barlyǵy «ózdiginen ótedi» dep úmittenýdiń qajeti joq. Eshbir jaǵdaıda, qysymdy tómendetýge arnalǵan negizgi terapııadan bas tartýǵa bolmaıdy. Holesterın deńgeıin tómendetýge, antıagreganttarǵa qarsy dárilerdi qabyldaýǵa kómektesetin statındik terapııany jalǵastyrý qajet. Koronavırýs ınfektsııasynan buryn da qabyldaǵan barlyq dári-dármekterdi jalǵastyrý kerek jáne olardy dárigerdiń ruqsatynsyz eshbir jaǵdaıda ózgertýge nemese qabyldaýdy toqtatýǵa bolmaıdy», - dep eskertti kardıolog.
Eger adam koronavırýs belgilerin baıqasa, eń aldymen dárigerge júginý kerek. Qajet bolsa, jalpy tájirıbe dárigeri árdaıym kardıologpen keńesedi. Ári qaraı emdeý josparyn kelisedi. Terapevt pen kardıologtyń arasynda tyǵyz baılanys bolýy kerek.
«Eki mańyzdy másele bar. Adamdar kóbinese antıkoagýlıanttardy profılaktıkalyq maqsatta qabyldaýdy qalaıdy. Bulaı isteýge bolmaıdy, óıtkeni dári-dármekterdiń áseri kúshti jáne qan ketýine ákelýi múmkin. Olardy tek dárigerdiń nusqaýy boıynsha qabyldaý kerek. Sonymen qatar karantın kezinde adamdar úılerinen shyǵýdy sıretti. Naýqastar jattyǵýdy toqtatyp, otyryqshy ómir saltyn júrgize bastady. Bul júrek-qan tamyrlary aýrýlarynyń aǵymyn kúsheıtedi. Eshbir jaǵdaıda dene shynyqtyrý deńgeıin tómendetpeńiz, úıde jattyǵýdy jalǵastyrýyńyz kerek. Eń bastysy - nıet bolsa, kez kelgen jaǵdaıda jol tabýǵa bolady», - dep sózin aıaqtady dáriger.
Medıtsınalyq maskalardyń tıimdiligi
Nur-Sultan qalasynyń bas sanıtarlyq dárigeri Janna Pirálıevanyń aıtýynsha, zertteýler medıtsınalyq maskalardyń tıimdiligin dáleldedi. Betperde taǵý koronavırýstyq ınfektsııanyń taralýyn azaıtýǵa kómektesedi.
«Tıisti zertteýdi Gonkong ýnıversıteti men AQSh-taǵy Merılend ýnıversıtetiniń ǵalymdar toby Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy sarapshylarynyń qatysýymen júrgizdi. Zertteý nátıjeleri ǵylymı basylymdarda jarııalandy», - dep túsindirdi qalalyq bas sanıtar dáriger.
Amerıkalyq ǵalymdar koronavırýstyń jyldam taralatynyn anyqtady. Prınston ýnıversıtetiniń mamandary COVID-19 indeti taralýynyń matematıkalyq modelin oılap tapty. Onyń kómegimen pandemııa adamdar kóp jınalatyn jerlerge baratyn ınfektsııa tasymaldaýshylar áserinen indet tez taralatyny aıqyndaldy.
«Infektsııanyń aldyn alý úshin bárine joǵary qorǵanys betperdelerin paıdalaný qajet emes. Mysaly, juqpaly aýrýlar dárigerlerine tolyq oqshaýlaǵysh respıratorlar qajet, al jumysy medıtsınamen baılanysty emes adamdar úshin dárihanalarda satylatyn qarapaıym maskalar jaraıdy. Úıde mundaı qorǵanys qajet emes, biraq qoǵamdyq oryndarǵa barǵan kezde mindetti bolyp tur. Kádimgi medıtsınalyq maskany ár 2-3 saǵat saıyn aýystyrý kerek ekenin este ustaǵan jón», - dedi maman.
Osy oraıda ol karantındik sharalardy oryndaýǵa úndeý jasady.