COVID-19-ǵa qarsy vaktsına alǵandar ınternet arqyly basqarýǵa bolatyn gıbrıdterge aınalady - feık

NUR-SULTAN. QazAqparat - Áleýmettik jelilerde COVID-19-ǵa qarsy vaktsınatsııalanǵan adamdar gıbrıdter dep atalatyn jáne olardy qashyqtan basqarýǵa bolatyndyǵy týraly habarlama tarady. Sonymen qatar, vaktsınatsııalanǵan adamnyń genomyn óńdeýge bolady eken. Bul habarlamada ǵylymǵa qarsy jáne jalǵan tezıster usynylǵan. Bul týraly QazAqparat Stopfake.kz saıtyna silteme jasap habarlaıdy.

COVID-19 qarsy vaktsınalar adamdardy gıbrıdke aınaldyrmaıdy. Bul tujyrym ǵylymǵa qarsy. Sondaı-aq, vaktsınalar genomǵa da áser etpeıdi.

Vaktsınalardy synaý týraly esepterdiń eshqaısysynda DNQ qurylymyndaǵy ózgerister nemese buzylýlar túrindegi janama áserler týraly aıtylmaǵan. Genomdyq ózgerister vaktsınalar synalǵan janýarlarda da, vaktsınatsııa alǵan eriktilerde de tirkelmegen.
Adam genderiniń ózgerýi búginde etıkalyq emes, az zerttelgen jáne birqatar elderde tyıym salynǵan dep tanylǵan.
Habarlamada vaktsınatsııalanǵan genomdy «qalaǵanyńyzdaı óńdeýge» bolatyndyǵy aıtylǵan. Sonymen birge avtorlar aıtylǵandardyń dáleli usynylǵan AQSh-tyń Ulttyq bıotehnologııalyq aqparat ortalyǵynyń (NCBI) paraqshasyna silteme jasaıdy.
AQSh Ulttyq bıotehnologııalyq aqparat ortalyǵy (NCBI) – bul búkil álemniń molekýlalyq bıologııasy, bıomedıtsınasy jáne genetıkasy týraly málimetter jınaqtalǵan ınstıtýt. Bul jaǵdaıda NCBI siltemesi manıpýlıatsııa bolyp tabylady.
Bul paraqshada vaktsınatsııalanǵan adamnyń genomyn ózgertýge bolatyndyǵyna eshqandaı dálel joq. Bet eýkarıottyq genomnyń annotatsııasyna arnalǵan – onda genomdaǵy aımaqtardy kodtaıtyn genderdiń ornalasý protsesi sıpattalyp, osy genderdiń ne isteıtinin túsindirmesi berilgen.
Eýkarıottar – bul jasýshalarynda ıadrosy bar tiri organızmderdiń domeni (ústemdik). Atap aıtqanda, janýarlar, sańyraýqulaqtar jáne ósimdikter eýkarıottar bolyp tabylady.

«Redaktsııalaý» protsesi múmkin jáne júzege asyryldy, biraq bul ońaı protsess emes. Adamnyń gendik ınjenerııasynyń barlyq belgili jaǵdaılary baspasózde keńinen jarııalanady. Mysaly, 2017 jyly sırek genetıkalyq aýrýy bar amerıkalyq eki erikti genomdy «óńdegen». Olarǵa DNQ-nyń zaqymdalǵan aımaǵyn ishinara almastyra alatyn jáne nátıjesinde aýrýdan jazatyn arnaıy preparat egildi.

2018 jyly Qytaıda ákesinen AITV juqpas úshin EKO-men týylǵan egizderdiń DNQ-y óńdeldi. Bul jaǵdaı medıtsınalyq qoǵamdastyqta daý týdyrdy, óıtkeni mundaı tájirıbeniń saldary zerttelmegen.

Eki tájirıbe de uzaq ýaqyt boıy kóptegen mamandardyń qatań baqylaýymen ótti. Bir rettik ınektsııa arqyly genomdy ózgertý múmkin emes.

Vaktsınatsııalanǵandardy ınternettiń kómegimen qashyqtan basqarýǵa bolady degen tujyrym – biz buryn joqqa shyǵarǵan keńinen taraǵan qastandyq teorııalarynyń biri.