BUU, Reseı jáne AQSh-pen qarym-qatynas, Taıvan: Qytaı mınıstriniń kózqarasy qandaı
BEIJІŃ. KAZINFORM – Qytaıdyń mańyzdy saıası oqıǵasy «Eki jınalystyń» – Syrtqy ister mınıstriniń baspasóz máslıhaty 7 naýryzda Beıjińde ótti.
Bıyl «Úkimet Premer-Mınıstrdiń baspasóz máslıhaty» ótpeıtindikten, Syrtqy ister mınıstriniń baspasóz máslıhaty BAQ nazaryn aýdarǵan oqıǵaǵa aınaldy. Qytaı Syrtqy ister mınıstri Van I baspasóz máslıhatyna qatysyp, Qytaı jáne halyqaralyq BAQ tilshileriniń suraǵyna jaýap berdi.
Beısenbi kúngi baspasóz máslıhaty bir jarym saǵatqa sozyldy. Van I barlyǵy 21 tilshiniń suraǵyna jaýap berdi. Onyń toǵyzy Qytaıdyń memlekettik BAQ tilshileri, al Eýropa men Amerıka BAQ ókilderden tek eki tilshige ǵana suraq qoıýǵa múmkindik berdi. Van I Qytaı-Reseı qarym-qatynasy, Qytaı-AQSh qarym-qatynasy, Qytaı-Eýroodaq qarym-qatynasy, Gaza soǵysy jáne Taıvandaǵy jaǵdaıǵa qatysty suraqtarǵa jaýap berdi.
Van I: Halyqaralyq erejeler tek BUU Jarǵysyna negizdelýi tıis
Qytaı Syrtqy ister mınıstri baspasóz máslıhatynda Qytaıdyń negizgi ustanymy men Birikken Ulttar Uıymyn reformalaýǵa qatysty kózqarasyna toqtaldy.
«Qytaı árqashan álemde bir ǵana júıe bar dep eseptedi. Ol – Birikken Ulttar Uıymy bolyp tabylatyn halyqaralyq júıe. Bir ǵana tártip bar, ol – halyqaralyq quqyqqa negizdelgen halyqaralyq tártip», - dedi Van I.
Van I eshbir el Birikken Ulttar Uıymy Jarǵysynyń maqsattary men qaǵıdattarynan bas tartyp, halyqaralyq isterde óz logıkasyna súıenip áreket etýge bolmaıtynyn basa aıtty. Sondaı-aq Birikken Ulttar Uıymynyń mártebesin almastyrýǵa bolmaıtynyn, sondyqtan onyń rólin álsiretýdiń ornyna úzdiksiz kúsheıtip, nyǵaıtý kerektigin jetkizdi.
«Biz halyqaralyq quqyqqa negizdelgen jáne ádildik pen teńdik qaǵıdattaryna sáıkes Birikken Ulttar Uıymynyń úzdiksiz damýy men jetildirilýine qoldaý kórsetý, halyqaralyq qatynastarda demokratııalandyrý men zań ústemdigin qamtamasyz etý úshin halyqaralyq qoǵamdastyqpen jumys isteýge daıynbyz», - dedi Qytaı syrtqy ister mınıstri.
Qytaı-Reseı qarym-qatynasy – «iri derjavalardyń qarym-qatynasynyń jańa úlgisi»
Van I baspasóz máslıhatynda Qytaı men Reseıdiń qarym-qatynasy týraly sóz qozǵaǵanda, Qytaı men Reseı «qyrǵı-qabaq soǵys dáýirinen erekshelenetin iri derjavalar qarym-qatynasynyń jańa úlgisin» ornatqanyn aıtty.
«Tóraǵa Sı Tszınpın men prezıdent Pýtınniń strategııalyq jetekshiligimen Qytaı men Reseıdiń jańa dáýirdegi jan-jaqty strategııalyq seriktestigin joǵary deńgeıde saqtap qaldy. Eki jaqtyń ózara saıası senimi tereńdeı túsip, tıimdi yntymaqtastyq ornatty. Qytaı men Reseı bir-biriniń kemshilikterin tolyqtyryp, yntymaqtastyqtyń joǵary deńgeıine qol jetkize alady. Onyń ústine eki el arasyndaǵy mádenı-gýmanıtarlyq almasýy da joǵary deńgeıde», - dedi Van I.
Qytaı Syrtqy ister mınıstriniń aıtýynsha, Qytaı men Reseı arasyndaǵy ekijaqty saýda kólemi 2023 jyly 240 mıllıard AQSh dollaryn quraıtyn rekordtyq kórsetkishke jetip, 200 mıllıard AQSh dollaryna jetý maqsatyna merziminen buryn jetken.
«Álemdegi iri derjavalar jáne Birikken Ulttar Uıymy Qaýipsizdik Keńesiniń turaqty músheleri retinde Qytaı men Reseı iri derjavalardyń qarym-qatynasynyń eski qyrǵı-qabaq soǵys dáýirinen múldem ózgeshe jańa úlgisin jasady», - dedi Qytaı Syrtqy ister mınıstri Van I.
Van I Qytaı men Reseı arasyndaǵy bul jaqsy qarym-qatynastyń jahandyq strategııalyq turaqtylyqty saqtaý, damyp kele jatqan derjavalar arasyndaǵy yntymaqtastyqty ilgeriletý jáne iri derjavalar arasyndaǵy salaýatty ózara árekettesýdi ilgeriletý úshin eleýli tájirıbelik mánge ıe ekenin basa aıtty.
Van I AQSh-tan Qytaı men Amerıka júıeleri arasyndaǵy aıyrmashylyqtardy qurmetteýdi suraıdy
Van I Qytaı-AQSh qarym-qatynasy týraly sóz qozǵaǵanda, Qytaı-AQSh qarym-qatynasy tek eki halyqtyń ıgiligine ǵana emes, adamzat pen álemniń bolashaǵyna da qatysty ekenine nazar aýdardy. Halyqaralyq jaǵdaı qalaı ózgerse de, Qytaıdyń AQSh-qa qatysty saıasaty turaqty bolyp, ózgermegenin basa aıtty. Van I Qytaı men Amerıkanyń qarym-qatynasy úsh negizgi qaǵıdaǵa súıenýi kerek dep málimdedi: ózara qurmet, beıbitshilikti saqtaý jáne ózara tıimdi yntymaqtastyq.
«Eki eldiń áleýmettik jáne saıası júıeleri bir-birimen mýldem basqasha bolǵandyqtan, tek aıyrmashylyqtarymyzdy qurmettep, olardy moıyndaý arqyly ǵana eki el arasyndaǵy yntymaqtastyqty saqtaı alamyz», - dedi Van I.
Qytaı Syrtqy ister mınıstri Qytaı men AQSh arasynda qaqtyǵys týyndasa, onyń saldary óte qorqynyshty bolatynyn, biraq ózara tıimdi yntymaqtastyqqa qol jetkizýge bolatyn bolsa, onyń búkil álemge paıdaly bolatynyn aıtty.
Taıvanǵa eshqashan táýelsiz bolýǵa jol berilmeıdi
Taıvan máselesin sóz etkende Qytaı Syrtqy ister mınıstri «álemde bir ǵana Qytaı bar» degen qaǵıdaǵa toqtalyp, Taıvan árqashan Qytaıdyń terrıtorııasy bolyp qala beretinin málimdedi. Van I «Taıvan táýelsizdigin» kez kelgen qoldaý áreketterdiń barlyǵy Qytaıdyń ulttyq egemendigine aralasý jáne qurmettemeý bolyp tabylady dedi.
«Taıvannyń táýelsizdigin qoldaý óz denesine ot jaǵýmen teń», - dedi Van I.
Osydan buryn habarlaǵandaı, Qytaıdyń jyl saıynǵy mańyzdy saıası oqıǵasy – «Eki jınalys» dúısenbi kúni el astanasynda bastalǵan. 2 aptaǵa sozylǵan mańyzdy saıası is-sharada zań shyǵarýshylar jańa zańdardy, saıası taǵaıyndaýlardy jáne ártúrli vedomstvodaǵy, sonyń ishinde Qarjy mınıstrligi men Ulttyq damý jáne reformalar jónindegi komıssııadaǵy jumys barysyn egjeı-tegjeıli sıpattaıtyn úkimet jumysynyń esebin bekitedi.
