Buryn jáne qazir: Petropavl qalaı ózgerdi
Petropavl – 271 jyldyq tarıhy bar qala. Bireýler ony shalǵaıdaǵy aýyl deıdi, ekinshileri ol pikirmen daýlasyp jatady. Eldiń eń soltústigindegi qalanyń ózindik ómir tártibi jáne erekshe tarıhy bar. Qalanyń qalaı ózgergeni týraly Kazinform agenttiginiń tilshisi baıandap beredi.
Bir kezderi ony kópester qalasy dep ataıtyn. Osy tap ókilderi Petropavldyń kelbetine kóp úles qosty.
Ǵajap sáýletti úıler júzdegen jyldy artqa tastap, áli de jumys istep tur. Árqaısysynyń qyzmeti ózgerdi, jyl óte kele syrtqy kórinisine de ózgeris engizildi.
Petropavldaǵy eń ádemi ǵımarat – ıÝzefovıch kópestiń úıi. Ǵımarat 1909 jyly klassıkalyq modern úlgisinde salynǵan. Qazir ol jerde beıneleý óneri mýzeıi ornalasqan. 20 ǵasyrdyń basynda munda № 1 balalar úıi, sodan keıin jasóspirim qylmyskerlerge arnalǵan túrme, emdeý jáne basqa da mekemeler boldy.
Tarıhy eń qaıǵyly nysan – ıAngýrazov kópestiń úıi nemese qalyńdyq úıi birneshe ret qırap qala jazdaǵan. Biraq jaqynda ǵana ol memleket menshigine ótti, endi oǵan joıylyp ketý qaýpi tónbeıdi. Ǵımaratta bir kezderi depýtattar keńesi, quramynda jazýshy Sábıt Muqanov jumys istegen erekshe nysandaǵy bólimshe ornalasqan.
Qazir ol jerde tarıhı-mádenı muralardy qorǵaý jáne paıdalaný ortalyǵy jumys isteıdi.
Taǵy bir tanymal oryn - kópes Muhamedıarovtyń 1870 jyly salynǵan úıi. Birinshi qabatta dúken men qoımalar ornalassa, ekinshide qojaıynnyń otbasy turǵan. Ǵımarattyń ereksheligi - munda aqyn Maǵjan Jumabaevtyń jary Zúleıha dúnıege kelgen.
Maǵjan ekeýi úılengennen keıin de 1922 jylǵa deıin osy úıde turdy.
Ár jyldary ǵımaratta dúken, meıramhana, dámhanalar jumys istedi. Qazir munda oblystyq gazettiń redaktsııasy ornalasqan.
Soltústik Qazaqstan oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıi de kópes úıi ǵımaratynda tur. Biz kezderi bul jer kommersant Arkeldiń úıi men kópes Strelovtyń dúkeni bolǵan. Revolıýtsııadan keıin bul nysanda Jumysshylar keńesi, áskerı komıssarıat pen óndiristik taýarlar dúkeni, balalar kitaphanasy, fabrıkalyq tseh jumys istedi. 1968 jyldan bastap mýzeıge aınaldy.
Qazposhtanyń qazirgi ǵımaratynyń negizi ámbebap dúkenniń, 19 ǵasyrdaǵy jedelsatysy bar jalǵyz úsh qabatty ǵımarattyń irgetasyna qalandy. Dúken máskeýlik fabrıkant Ganshın men jergilikti aǵaıyndy kópester Ovsıannıkovterge tıesili bolǵan. 1917 jyly órt bolyp, ǵımaratty kúl-talqan etti. Búginge deıin esikteri saqtalǵan. Dúkenniń ornyna 1929 jyly Bas poshta bólimshesi salyndy. Búginge deıin qyzmetin jalǵastyryp kele jatqan Keńes bıliginiń alǵashqy ǵımarattarynyń biri.
Oblystyq ákimdikke jaqyn mańda «Slavıanskıı dvor» meıramhanasy bar. Bir kezderi ol jerde kádesyı dúkeni ornalasty, odan burynyraq kópes Týrlapovtyń úıi bolǵan. Aýlasynda qoı terisinen ton pishetin shaǵyn zaýyt jumys istedi.
Óz qyzmetin jalǵastyryp kele jatqan taǵy bir nysan – «Novyı svet» zamanaýı kınoteatry. 20 ǵasyrdyń basynda ony kásipker Nazarov salǵan. Alǵashqy elektroteatr da soǵan tıesili. Keńes kezinde munda «Ýdarnık» kınoteatry ornalasty.
Bilim berý qyzmeti de Romanovskıı ýchılışesi ǵımaratynda qazirge deıin saqtalǵan. Áýelde munda ekinshi dárejeli mektep boldy, soǵystan keıingi jyldary evakýatsııalanǵan keme jasaý mehanıka-konstrýktorlyq tehnıkýmy jumys istedi. Qazir gýmanıtarlyq-tehnıkalyq kolledj ornalasqan.
Nazarbaev jáne Qazaqstan Konstıtýtsııasy kósheleriniń qıylysynda ár azamatqa TsÝM (ortalyq ámbebap dúken) degen atpen belgili ǵımarat bar. Biraq ol áýelde Sibir aktsıonerlik halyqtyq bank úshin salynǵan eken. Sonymen qatar buryn ol jerde birinshi gıldııa kópesi Aleksandr Blıýmentaldiń dúkeni men baspahanasy jumys istedi.
Ýaqyt óte kele qaladaǵy Arbat, Qazaqstan Konstıtýtsııasy jaıaý júrginshiler kóshesi de ózgerdi. Uzyndyǵy – 2 shaqyrym. Osy jaǵynan ol 1,8 shaqyrymǵa sozylǵan danııalyq Stroget kóshesinen asyp tústi. Qoǵam belsendileri tipti Petropavldaǵy kósheni Gınnes rekordtar kitabyna engizý týraly bastama kótergen bolatyn.
Bir qyzyǵy, Konstıtýtsııa birden jaıaý júrginshilerge arnalǵan kóshe bolyp ketken joq. Alǵashynda Lenın atymen atalǵan kóshede kólik júretin, sondaı-aq buryn Voznesenskıı dańǵyly da boldy.
