Búgin Rymǵalı Nurǵalıdiń týǵanyna — 85 jyl
ÓSKEMEN. KAZINFORM — Kórnekti ádebıettanýshy ǵalym, jazýshy Rymǵalı Nurǵalı tiri bolsa búgin 85 jasqa tolar edi.
Qazaq ádebıetiniń, teatry men dramatýrgııasynyń órkendeýine ólsheýsiz úles qosqan tulǵa — Rymǵalı Nurǵalı. Ol — tek ǵalym emes, qazaq sóz óneriniń janashyry, ádebıet pen mádenıet keńistiginde juldyzdaı jarq etken qaıratker.
1940 jyly 1 maýsymda Semeı óńiriniń Qaınar aýylynda dúnıege kelgen Rymǵalı Nurǵalıuly — tutas bir dáýirdiń ádebı shejiresin jazyp ketken. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka bólimin támamdaǵan ol alǵash eńbek jolyn «Lenınshil jas» gazetinde tilshilikpen bastap, Soltústik Qazaqstan, Kókshetaý, Pavlodar, Tselınograd pen Qostanaı aımaqtarynan folklor jınap, ocherkter jazdy.
Rymǵalı Nurǵalı — M.Áýezovtiń dramatýrgııasyn tereń zerttep, qazaq ádebıetiniń negizin qalaýshy tulǵalardyń ómiri men shyǵarmashylyǵyn ǵylymı turǵyda taldaǵan tuńǵysh ǵalymdardyń biri. Jumat Shanın týraly jazǵan eńbegi qazaq teatr óneriniń shejiresi ispettes. Sonymen qatar ol «Abaı» entsıklopedııasynyń bas redaktory, 11-synypqa arnalǵan ádebıet oqýlyǵynyń avtory retinde de urpaq tárbıesine ólsheýsiz úles qosty.
Onyń ǵylymı jáne shyǵarmashylyq joly — qazaqtyń rýhanı tarıhymen sabaqtas. Álemniń AQSh, Frantsııa, Germanııa, Iran, Túrkııa sekildi ondaǵan elinde Qazaqstan atynan baıandama jasap, ulttyq ádebıetti halyqaralyq deńgeıde tanytqan ǵalymnyń eńbegi búginde ǵylym men bilim salasyndaǵy mańyzdy muraǵa aınalyp otyr.
Ol aýdarma salasyna da súbeli úles qosty. L.Tolstoıdyń, N.Pogodınniń, Á.Keshokovtyń shyǵarmalaryn qazaq tiline tárjimalap, kórkem ádebıettiń kókjıegin keńeıtti. «Aı qanatty arǵymaq» romany men «Dán» novellalar jınaǵy ádebı syn tarapynan joǵary baǵalanyp, oqyrman júreginen oıyp turyp oryn aldy.
2010 jyly ómirden ozǵan Rymǵalı Nurǵalı artynda ushan-teńiz ǵylymı mura men rýhanı baılyq qaldyrdy. Onyń shyǵarmashylyǵy — qazaq ádebıetiniń tarıhyn, taǵdyryn, bolashaǵyn baıandaıtyn qundy qazyna.
Sol jyly «Rymǵalı Nurǵalı murasy jáne qazirgi ádebıet pen til ǵylymynyń kókeıkesti máseleleri» taqyrybyndaǵy halyqaralyq ǵylymı-teorııalyq konferentsııada QR Mádenıet mınıstri bolǵan Muhtar Qul-Muhammed «Rymǵalı Nurǵalı — jańa zamandaǵy renessanstyq tulǵa» dep pikir bildirgen edi.
— Osy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti atyn ıemdengen Gýmılev bir adamnyń sýyrylyp alǵa shyqqan úrdisin «passıonarlyq» dep ataǵan. Ol adam qoǵamnyń úlken ıntellektýaldyq kúshterin ózimen birge ertip áketedi. Onyń artynan órkenıettiń dúmpýi oryn alady. Eger biz ejelgi Mysyrdyń, ıa bolmasa, kóne Qytaıdyń tarıhyn alyp qarasaq, ondaı qoǵamdyq qubylystardy kóptep kóre alamyz. Mysaly, Eshıldyń, Evrıpıdtiń, Sofokldyń tragedııalary búkil drammatýrgııany, onyń ishinde tragedııa janryn adam balasy buryn-sońdy bilmegen bıigine kóterdi. Áli kúnge deıin olardyń shyǵarmalary álemniń eń úzdik teatrlarynda adamzat aqyl-oıynyń asyl qazynasy retinde qoıylyp júr. Mine, sol sııaqty qazaqtyń aqyl-oıynda osyndaı úlken qozǵalysty jasaǵan uly Abaı boldy. Sol Abaıdyń týǵan topyraǵynda Rymǵalı Nurǵalı dúnıege kelgen. Onyń fenomenin jáne renessanstyq tulǵa retindegi qupııasyn osy topyraqtan izdeý qajet, — dedi ol.
Qazaq rýhanııatynyń órisin keńeıtken, ádebıet pen ǵylymdy ushtastyryp, keıingi urpaqqa jol siltegen kórnekti qaıratker Rymǵalı Nurǵalı tiri bolsa bıyl 85 jasqa tolar edi. Onyń ómir joly — ultqa qyzmet etýdiń shynaıy úlgisi.
Eske salsaq, osyǵan deıin Qazaqstan týraly úzdik romannyń avtory ómir boıy aı saıyn 500 dollar alatyndyǵy týraly jazǵanbyz.