«Bitimgerlik qazaqtyń ózindik brendi men ımıdjiniń bir bóligine aınaldy»: Syrtqy saıasattaǵy basym baǵyt
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev prezıdent bolǵaly birqatar elge resmı jáne memlekettik saparmen bardy. Munyń bári – syrtqy saıasattaǵy «asyqtardy» ornyna qoıyp, alys-jaqyn seriktestermen keleli máselelerdi tarazylaý. Budan bólek Prezıdent elimizdiń bitimgerlik mıssııasyn da nazardan tys qaldyrǵan emes. Sebebi bul – syrtqy saıasattaǵy basym baǵyttyń biri. Sondyqtan Toqaev prezıdent bolǵaly bitimgerlik saıasatymyzdyń aıasynda kóp jumys atqaryldy. Tolyǵyraq Kazinform tilshisiniń materıalynan oqyńyz.
Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan Prezıdenti qyzmetine kirisken sátten bastap, birden kórshilermen qatynastyń mańyzyn túsindirgendeı – Qytaı Halyq Respýblıkasyna 5 sapar shekti. Alǵash ret 2019 jylǵy 10-12 qyrkúıekte memlekettik saparmen bardy. Keıin 2022 jylǵy 3-5 aqpanda Beıjińdegi XXIV qysqy Olımpıada oıyndarynyń ashylý saltanatyna qatysý úshin jumys sapary uıymdastyryldy. Úshinshi ret 2023 jylǵy 17-19 mamyrdaǵy memlekettik sapar jáne «Ortalyq Azııa – Qytaı» birinshi sammıtine qatysty. Sodan soń 2023 jylǵy 16-18 qazanda resmı saparmen jáne «Bir beldeý, bir jol» forýmyna bardy. 2024 jyldyń 27-29 naýryzynda Boao Azııa forýmynyń 23-shi sessııasyna qatysty.
Memleket basshysynyń 2019 jylǵy qyrkúıektegi QHR-ǵa alǵashqy memlekettik sapary barysynda ekijaqty qatynastar máńgilik jan-jaqty strategııalyq áriptestik deńgeıine kóterildi.
Al 2022 jyldyń qyrkúıeginde QHR Tóraǵasy Sı Tszınpınniń Qazaqstanǵa memlekettik sapary barysynda ekijaqty qatynastar «jańa altyn 30 jyldyq» dáýirine kóshti.
Memleket basshysynyń 2023 jylǵy qazandaǵy QHR-ǵa resmı sapary barysynda Qytaı Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵytyn (THKB) birlesip damytý jónindegi úkimetaralyq kelisimge qol qoıý arqyly THKB-ǵa resmı túrde qosyldy. 2024 jyldy eki memleket basshylary «Qazaqstannyń Qytaıdaǵy týrızm jyly» dep jarııalady. 2023 jyldyń 10 qarashasynda Qazaqstan jáne Qytaı úkimetteri arasynda azamattardy 30 kúnge deıingi merzimge vızalyq talaptardan ózara bosatý týraly kelisim kúshine endi.
Sonymen qatar, Toqaev prezıdent bolǵaly kári qurlyqqa da nazaryn saldy. Osy ýaqytqa deıin Eýropa elderine (Belgııa, Germanııa, Frantsııa, Shveıtsarııa, Italııa, Vatıkan) jáne Eýropalyq Odaqtyń shtab-páterine 8 sapar jasady.
Bul elder de iltıpatyn jasyrmady. Qazaqstanmen qarym-qatynasty nyǵaıtýǵa kúsh salatynyn dáleldep, elimizge memlekettik jáne resmı saparlarmen Germanııa, Frantsııa, Shveıtsarııa, Bosnııa jáne Gertsegovına, Vengrııa, Chehııa, Nıderlandy memleketteri men úkimetteriniń basshylary, EO basqarýshy organdarynyń, sondaı-aq Ulybrıtanııa, Polsha, Soltústik Makedonııa Respýblıkasy, Italııa, Slovakııa, Fınlıandııa jáne t. b. joǵary laýazymdy tulǵalary keldi. Sondaı-aq, Rım Papasy Frantsısktiń Qazaqstanǵa Apostoldyq sapary da mańyzdy boldy.
Budan bólek, «Ortalyq Azııa +» formatynda qurylǵan Ortalyq Azııa elderiniń kóshbasshylary men Eýropalyq Keńes prezıdenti, sondaı-aq Germanııa Prezıdenti men kantsleri deńgeıindegi dıalog alańdary óńirlik kooperatsııa protsesterine jańa serpin berdi.
Memleketimizdiń mundaı ekijaqty jáne kópjaqty qarym-qatynasty nyǵaıtýdan bólek, syrtqy saıasattaǵy basym baǵytynyń biri – bitimgerlik mıssııasyn qoldaý. Elimiz úshin bitimgerlik qyzmet – halyqaralyq jáne óńirlik qaýipsizdikti nyǵaıtýdaǵy saıasatymyzdyń negizi.
Qazaqstan Respýblıkasynyń halyqaralyq beıbitshilik pen qaýipsizdikti qamtamasyz etýge qosqan úlesin jalǵastyrý maqsatynda sońǵy bes jylda Prezıdent qazaqstandyq bitimgerlik kontıngentin BUU-nyń Batys Saharadaǵy, Ortalyq Afrıka Respýblıkasyndaǵy, Kongo Demokratııalyq Respýblıkasyndaǵy, Malıdegi bitimgerlik mıssııalaryna qosymsha jiberý týraly sheshim qabyldady (mıssııa mandaty 2023 jyly aıaqtaldy) jáne Golan ústirtinde alǵash ret derbes bólimshe retinde Qazaqstan áskeri qyzmetine kiristi. Jalpy Qarýly kúshterimizdiń 430-ǵa jýyq áskerı qyzmetshisin túrli óńirge jiberý josparlanǵan.
2019 jyldyń 28 mamyrynda Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev BUU Bas hatshysynyń orynbasarlary Atýl Haremen jáne Jan-Per Lakrýamen kezdesti. Sol kezde Memleket basshysy elimiz BUU Bas hatshysy usynǵan reformalardy, sonyń ishinde bitimgerlik mıssııalardy qoldaıtynyn atap ótken.
Qazaqstan Birikken Ulttar Uıymynyń mindetteri men maqsattaryn qurmetteıdi. Biz BUU Bas hatshysy usynǵan reformalardy, sonyń ishinde bitimgerlik mıssııalardy qoldaımyz. Biz bitimgerlik qyzmettiń tıimdiligin arttyrý úshin yntymaqtastyq ornatýǵa daıynbyz. Ókinishke qaraı, qazirgi álem óte qubylmaly bolyp tur. Sondyqtan, bizdiń birlesken qyzmetimiz jer sharyn meılinshe turaqty ári qaýipsiz etedi dep úmittenemin, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Iá, Qazaqstannyń áskerı qyzmetshileri beıbitshilik pen qaýipsizdikti qoldaý jónindegi halyqaralyq mindettemelerdi oryndaý úshin Birikken Ulttar Uıymynyń bitimgerlik mıssııalaryna turaqty túrde qatysyp keledi. Sońǵy 20 jylda 600-den astam qazaqstandyq áskerı qyzmetker BUU-nyń bitimgerlik operatsııalaryna bardy.
Byltyr jeltoqsanda Prezıdent qorǵanys mınıstri Rýslan Jaqsylyqovty qabyldap, BUU aıasynda júzege asyrylatyn mıssııalarǵa qatysý úshin qazaqstandyq bitimgerlik kontıngenttiń áleýetin arttyrý qajet ekenin atap ótti.
2024 jylǵy qańtarda Parlamenttiń qos palatasy Birikken Ulttar Uıymynyń mıssııalaryna qatysý úshin Qazaqstan Respýblıkasy Qarýly Kúshteriniń bitimgerlik kontıngentin jiberý týraly Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń usynysyn maquldady. Oǵan sáıkes, Qazaqstannyń bitimgerlik kontıngenti Golan ústirtine jiberiledi. Áskerı quram BUU-nyń mıssııasyn oryndaýǵa osy jyldyń naýryzynda ketti. Qazaqstannyń áskerı rotasy ol jerde 1 jyl qyzmet etedi.
Aıta keteıik, Qazaqstan bitimgerlik mıssııasyn tek BUU uıymynyń aıasynda emes, basqa da elderde atqaryp keledi. Tolyǵyraq myna materıalda jazǵanbyz.
QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýty Halyqaralyq qaýipsizdik bóliminiń basshysy Dáýren Ábenniń aıtýynsha, Qazaqstannyń syndarly ári salmaqty syrtqy saıasaty elimizdiń ulttyq múddesin qorǵaýǵa, jahandyq jáne óńirlik saıasat sýbektisi retindegi rólin nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan. Sondaı-aq, elimiz memleketaralyq jáne ishki saıası úderisterge bitimshi retinde qatysyp, nátıjesi oń bolǵan.
Halykaralyq arenadaǵy saıası sýbektiligimizdiń artýy memlekettigimizdi odan ári nyǵaıtý úshin qolaıly jaǵdaıdy qamtamasyz etýge kómektesetini sózsiz jáne bitimgerlik osy saıasattyń ajyramas bóligine aınaldy. Egemendigimiz qalpyna kelgennen beri Qazaqstan birtalaı memleketaralyq jáne ishki saıası úderisterge bitimshi, dáneker retinde qatysyp oń nátıjelerge jetkenin atap ótý kerek. Onyń ishinde Qarabaq máselesi, Tájikstandaǵy azamattyq soǵys, Qyrǵyzstandaǵy saıası daǵdarys, Iran ıadrolyq baǵdarlamasy, Sırııa máselesi, Túrkııa-Reseı kıkiljińi.
Sonymen qatar, elimizdiń arnaıy daıyndalǵan ofıtserleri dúnıe júziniń túkpir-túkpirindegi gýmanıtarlyq daǵdarys nemese qaqtyǵys aımaqtarynda júzege asyrylyp jatqan BUU-nyń bitimgerlik operatsııalaryna qatysty, al áskerı kúshterimiz Iraktaǵy halyqaralyq bitimgerlerge kómektesip, BUU-nyń Lıvandaǵy ýaqytsha kúshteri mıssııasynyń quramynda bolǵan. Osy jyly qazaqstandyq áskerı jasaq tuńǵysh ret derbes bitimgerlik kúsh retinde BUU-nyń Golan jotasyndaǵy mıssııasyna qatysyp jatyr. Qazaqstan Respýblıkasynyń Áskerı doktrınasyna sáıkes bitimgershilik operatsııalarǵa qatysý elimizdiń áskerı-strategııalyq saladaǵy negizgi baǵyttaryna jatady. Osy oraıda aıta ketetin bir jáıt: beıbitshilik mıssııalardyń BUU Qaýipsizdik Keńesiniń mandatyna sáıkes iske asyrylýy – bizdiń eldiń myzǵymas ustanymy, – dedi Dáýren Áben.
Materıalymyzdy QSZI sarapshysynyń sózimen qorytyndylasaq... Mamannyń aıtýynsha, dıplomatııalyq nemese áskerı bitimgershilik bolsyn, Qazaqstan álemdik qaýymdastyqtyń jaýapty múshesi retinde ózine júktelgen mindetterdi abyroımen atqarýda jáne ol terrıtorııalyq tutastyǵymyzdy qamtamasyz etýge yqpal etedi.
Osylaısha bitimgerlik qazaq eliniń ózindik brendi men ımıdjiniń bir bóligine aınaldy dep aıtýǵa tolyqtaı negiz bar. Eń bastysy – bitimgerlik salasyndaǵy belsendilik Qazaqstannyń halyqaralyq bedelin arttyrýmen qatar bizdiń geostrategııalyq jaǵdaıymyzdy kúsheıtedi, sol arqyly elimizdiń qaýipsizdigin, egemendigin, táýelsizdigi men aýmaqtyń tutastyǵyn qamtamasyz etýge septigin tıgizedi, – dep túıindedi sózin Dáýren Áben.
