Bir aıqaı – bir aılyq senimdi joıady: áke bolýdyń 3 laıfhagy

ASTANA. KAZINFORM – Qazirgi ákeler qandaı áke bolýy keregin bilmeıdi. «Búgin LIVE» stýdııasyna qonaq bolǵan «Ákeler odaǵy» RQB tóraǵasy osylaı dep pikir bildirdi. Bala tárbıesinde ákeniń atqaratyn róli orasan degen Maqsutbek Aıtmaǵanbet qazirgi ákelerdiń dál osy máselede jiberetin qateligin tizip berdi.

– Naǵyz áke eń áýeli jaýapty bolýy kerek. Bul tek qana materıaldyq máselelerge qatysty emes. Sonymen qatar balanyń densaýlyǵy syndy barlyq dúnıege jaýapkershilik. Ekinshisi, áke balaǵa tárbıe bere alýy kerek. Balanyń adam bolýyna, azamat bolýyna, qoǵamda óz ornyn tabýyna áke jaýapty. Ana ómir berdi desek, áke – kúsh beretin faktor. Buqar jyraý babamyz «Ákeli bala jaý júrek» deıdi ǵoı. Sol jaý júrektikti berý – ákeniń mindeti dep oılaımyn. Al Qazaqstandaǵy ákelerdiń eń birinshi máselesi – otbasynda jıi janjal bolatyn ákeler. Ekinshi – jalǵyzbasty ákeler. Úshinshi másele – ákelerdiń qandaı áke bolý keregin bilmeıtininde, – deıdi ol.

Ákeler odaǵynyń tóraǵasy ár óńirdiń ákeleri ártúrli ekenin aıtady.

– Qazaqstanda Qoǵamdyq damý ınstıtýty bar. Osy máselelerdi zertteıdi. Shynymen de kóp áke - áke bolýǵa praktıka júzinde daıyndalmaıdy. Qazir otbasy ortalyqtary bar. Psıhologııalyq turǵyda da semınar, trenıngter ótedi. Biraq, oǵan kóńil bólip, baryp qatysyp júrgen ákeler az. Ákelerge trenıng jasaǵanda Astanada ótken trenıng pen Shymkentte nemese Atyraýda ótken trenıng múlde úsh túrli ótedi. Ár óńirdiń ózindik mentalıteti bolady. Al aýylda ótetin trenıngter múlde basqasha. Mysaly, aýyldyq jerde bizge kelip «Qalaı áke bolýdy úıretpe, men ózim bilemin» deıdi. Tipti 30 jastaǵy áke men 20-25 jastaǵy ákelerdi de salystyrýǵa kelmeıdi, – deıdi Maqsutbek Aıtmaǵanbet.

Stýdııa qonaǵy ózi tóraǵalyq etetin uıymnyń ákeler ınstıtýtyn nyǵaıtý úshin qandaı jumys atqaryp jatqanyn aıtty.

– Biz 2012 jyldan bastap jumys istep kele jatyrmyz. Bizdiń basty maqsatymyz – ákeler ınstıtýtyn damytý. Ár qoǵamdyq uıym máseleden paıda bolady. Qazirgi ákelerdiń bala tárbıesine qatysýy azaıyp ketti. Osy máseleni kórgennen keıin bizdiń qoǵamdyq uıym ashyldy. Qazir respýblıka boıynsha 13 fılıalymyz bar. Biz densaýlyq, bilim berý, sport syndy ártúrli salalardy qamtyp jumys istep jatyrmyz. Mektepterde ákeler keńesin ashyp jatyrmyz. Balalardyń qaýipsizdik máselelerimen de jumys istedik. Bizdiń uıymǵa múshe bolý mindetti emes. Bizdiń jumysymyz – belsendi ákelerdi jınap, ákeler keńesin quryp, ózge qalalarda odaqtyń fılıaldaryn ashyp, osy jumysty nasıhattaý. Osy nasıhattyń nátıjesinde ákelerdiń balalarymen jumys istep, kóńil bólýin kóbeıtý, – deıdi odaq basshysy.

Ákeniń qoǵamdaǵy róli sóz etilgen baǵdarlamanyń kezekti sanyna 7 balanyń ákesi Samat Jolmahanov ta qonaq bolyp, tájirıbesimen bólisti.

– Áke bolý – bul eń áýeli jaýapkershilik. Ár er adam otbasyn qurǵannan bastap jaýapkershilikti seziný kerek dep oılaımyn. 7 balam birdeı aspannan túse qalǵan joq. Otbasyma ár bala qosylǵan saıyn jaýapkershilik arta berdi. Ózińdi úlken sezine beresiń. Ár balaǵa jeke-jeke mán berý kerek. 7 balam – 7 túrli. Túrleri uqsaǵanymen, qalaýlary, minezderi, sabaq oqýlary bólek, – deıdi áke.

Qoly qalt ete qalsa, balalaryna kóńil bólýge tyrysatyn kóp balaly áke ulymen birge boksqa qatysady. Onyń sózinshe, bul sportpen aınalysýyna uly sebepker bolǵan.

– Ulym birinshi bastamashy boldy. Qalalyq jerde turǵan soń kóp telefon qarap ketemiz. Qımyl-qozǵalyssyz otyrǵan soń adam fızıkalyq turǵyda damı bermeıdi ǵoı. Balamnyń boıy kishi, qozǵalysy da az bolǵannan keıin ózi «Áke, boksqa qatyssam qalaı qaraısyz? Men synyptastarymmen birdeı bolǵym keledi, boıym ósse deımin, is-qımyldarym da jaqsy bolsa eken» degen usynystar jasady. Sodan keıin «Onda boksqa birge baraıyq» dedim. Kásibim men ózge negizgi sharýalarymdy túske deıin bitirip alýǵa tyrysamyn. Tústen bastap keshke deıin balalardyń quzyryndamyn. Al senbi-jeksenbi kúnderi tek balalarmen ýaqyt ótkizemin, – deıdi Samat Jolmahanov.

Al psıholog maman bala tárbıesinde ákeniń balaǵa áserin eshbir jasandylyq almastyra almaıtynyn aıtady.

– Men buryn «Ákeniń bergen tárbıesin 100 mektep bere almaıdy» degen sózdi jıi estıtinmin. Biraq maǵynasyna asa mán bermeıtin edim. Jaqynda ǵana AQSh-qa arnaıy úlken psıhoterapevtterdiń sımpozıým-konferentsııasyna qatystym. Sol jerde ákeniń balanyń ómirine, tárbıesine, ómirdegi jetistikterine áseri týraly kóptegen ǵylymı zertteýlermen tanys boldym. Shyn máninde tańqaldym, aıtqan sózdiń ǵylymı astary da bar eken. Mysaly, ákelermen jıi ýaqyt ótkizetin, jıi oınaıtyn balalar kóp jaǵdaılarda ózine senimdi bolady. Al ózine senimdilik, ózin-ózi joǵary baǵalaý – bul ómirdegi jetistiktiń eń basty kilti. Eger ana – áıel kisi retinde balaǵa meıirim, súıispenshilik, emotsııalyq damý, janashyrlyq qasıetterin beretin bolsa, áke balaǵa senimdilik, ózin joǵary baǵalaý, qaısarlyq jáne batyldyq sezimderiniń damýyna tikeleı áser etedi eken. Al osy dúnıeni siz eshqandaı jasandylyqpen almastyra almaısyz. Buny tek qana áke bere alady, – deıdi Erjan Myrzabaev.

Dese de, psıholog bolý áke bolýdy jeńildetpeıtin kórinedi. Erjan Myrzabaev bar bilgenińdi is júzinde júzege asyrý ońaı emes ekenin jetkizdi.

– Psıholog bolý – basqa, áke bolý – basqa. Teorııany bilý – basqa, ony praktıkada iske asyrý – basqa. Men de qarapaıym qatardaǵy ákemin. Oqyǵan, estigen, zerttegen, bilgen nárselerim kóp. Biraq olardy 100 paıyz praktıkada oryndap ketý sonshalyqty ońaı dep aıta almaımyn. Meniń de belgili bir deńgeıde qınalatyn, kedergilerge tap bolatyn, ózimmen jumys isteýdi qajet etetin sátter bolady, – deıdi ol.

Oǵan qosa, kásibı psıholog bala tárbıesine oń áser etetin laıfhaktar usyndy.

– Qurmetti ákeler, eń áýeli úıge árdaıym kóńildi kelińiz. Jaı ǵana ákeniń úıge «Balam, janym, kúnim, meniń balapandarym qaıda?» degen jaqsy emotsııamen kelýdiń ózi úıdegi atmosferany 180 gradýs jaqsy jaqqa ózgertip jiberedi. Ekinshisi – kelgen kezde mindetti túrde balalardy izdeńiz. Qazirgi ákeler burynǵy biz sekildi «Ákeleri úıge kelse, balalary júgirip shyǵýy kerek» dep kútedi. Biraq balalar – gadjette, telefonda, sabaqta, óz-ózderimen júredi. Qaıta áke retinde «Meniń qyzym qaıda, meniń ulym qaıda?» dep izdep baryńyz. Bul balanyń keıinnen siz jumystan sharshap kelgende aldyńyzdan júgirip shyǵýyna septigin tıgizedi. Úshinshisi – balaǵa eshqashan daýys kóterip, aıqaılap, jazalap, qol kótermeńiz. Sizdiń bir aıqaılaǵanyńyz – bir aılyq qarym-qatynasty keri shegeredi. Bir qol kótergenińiz – 3-5 jyldyq qarym-qatynasyńyz keri ketedi. «Men sonsha jaqsylyq istedim, bir ret aıqaılappyn – ne bolypty?!» deımiz ǵoı. «Bir qumalaq bir qaryn maıdy shiritedi» dep qazaqta beker aıtpaǵan. Bir jaǵymsyz áreket sizdiń júzdegen, myńdaǵan jaqsy áreketińizge zııan keltirýi múmkin. Qarap tursaq, kóp ýaqyt pen kóp bilim qajet etpeıdi. Osy úsh prıntsıpti ustanatyn bolsańyz, úıdegi kóńil-kúı, balamen qarym-qatynasyńyz, onyń damýyna degen septigińiz áldeqaıda myqty bolady, – deıdi maman.

Aıta ketelik Marǵulan Aqan qazaq qoǵamynda balamen saý qarym-qatynas quratyn ákeniń naqty bir úlgisi qalyptaspaǵan degen edi.