Bosaný ústinde kóz jumǵan áıelderdiń arasynda kópbalaly analar kóp
ATYRAÝ. KAZINFORM — Elimizdiń keıbir óńirlerinde ana men bala ólimi azaımaı otyr. Bul másele Májilistiń áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń kóshpeli otyrysynda talqyǵa tústi.
Sábılerdiń shetineýi azaıdy ma?
Májilis depýtaty Nartaı Sársenǵalıev sońǵy 6 jyldaǵy ana men bala ólimine qatysty alańdatarlyq derekterdi jaıyp saldy. Onyń aıtýynsha, Abaı, Aqtóbe, Almaty, Jetisý, Ulytaý oblystarynda bala ólimi kóbeıgen.
— Qazaqstanda 2019 jyly 3360 sábı shetinep ketken. Al 2020 jyly 3286, 2021 jyly 3732 sábı qara jerdiń qoınyna tapsyrylǵan. 2022 jyly 3154 sábı kóz jumǵan, 2023 jyly 2998 sábı shetinegen, 2024 jyly 2598 bópeni qundaqtaýly kúıinde máıithanadan alyp shyqqan. Árıne, resmı organdar sábı óliminiń azaıǵanyn alǵa tartady. Biraq sońǵy jyldyń ózinde 2 jarym myń bópeden aırylyp qalý kóńil kónshitetin kórsetkish emes. Keıde kópshilik perzenthanalar men dárigerlerdi aıyptap jatady. Tiri barǵan aıaǵy aýyr áıeldi tabytpen qaıtarǵandar jaýap bersin dep talap etedi. Keıde el «perzenthanada dárigerge syıaqy bermeseń, tolǵaq qysyp janyń kózińe kóringende kóz qyryn salmaıdy» dep shaǵymdanady. Mundaı shaǵymdardy estimegendeı eleń-alań bolýdyń qajeti joq. Barlyq aq halatty jandardy aıyptaý da aǵattyq, degenmen saladaǵy solqyldaqtyqty joıý qajet, — deıdi Nartaı Sársenǵalıev.
Depýtattyń pikirinshe, Qazaqstanda 2008 jyly DDU usynǵan tiri týý krıterııleri engizilgen.
Sonyń nátıjesinde elimizde dene salmaǵy 500 gramnan bastalatyn jáne júktiliktiń 22 aptasyndaǵy gestatsııa merzimi bar balalardy aman alyp qalý tájirıbesi júzege asyrylyp jatyr.
Máselen 2024 jyly salmaǵy 500 grammnan 1 kelige deıingi 1281 sábı týǵan. Sonyń 657-i aman qalǵan.
Densaýlyq saqtaý mınıstriniń orynbasary Erjan Nurlybaevtyń pikirinshe, jyl saıyn ana men bala óliminiń kórsetkishi azaıyp keledi.
— Elimizde 2026-2028 jyldary oblystyq aýrýhanalardy jańartý jobasy júzege asyrylady. Bul jobaǵa perınataldyq ortalyqtar da kiredi. Óıtkeni perınataldyq ortalyqtar ár óńirdegi densaýlyq saqtaý salasynyń jetekshi býyny bolýy kerek. Eń bastysy — ana men balanyń densaýlyǵyn, ómirin saqtaý. Biraq qazir úı jaǵdaıyndaǵy náreste óliminiń deńgeıi áli de joǵary deńgeıde qalyp tur, — deıdi Erjan Nurlybaev.
Onyń deregine qaraǵanda, náreste óliminiń 92 paıyzy statsıonarlarda tirkeledi. Al úıde qaıtys bolatyndardyń úlesi — 8 paıyz.
Alty jylda 563 ana qaıtys bolǵan
Onyń málimetine súıensek, byltyr jantásilim etken analardyń 54 paıyzy qalada turǵan. Al 46 paıyzy — aýyl turǵandary.
— Elimizde 2019 jyly 55 ana bosaný kezinde kóz jumǵan. 2020 jyly sábıin dúnıege ákelemin degen 156 ana baqılyq bolǵan. 2021 jyly 200, 2022 jyly 70, 2023 jyly 45, 2024 jyly 37 ana bosaný ústinde jan tapsyrǵan, — deıdi Májilis depýtaty.
Sońǵy 6 jyldyń deregin salystyrsaq, 10 oblysta ana ólimi kóbeıgen. Ana ólimi eń kóp tirkelgen oblystar qatarynda Jetisý, Qostanaı, Ulytaý men Aqtóbe bar.
— Bir qorqynyshty tendentsııa bar. Tórt nemese odan da kóp balasy bar áıelder arasynda ólim-jitim kóbeıip otyr. Sonyń saldarynan 97 bala tiri jetim bop qaldy. Jas sanaty boıynsha bólsem, sábı súıemin dep baryp, kóz jumǵan analardyń 28 paıyzy 35-39 jas aralyǵynda áıelder eken. Qaıtys bolǵan jeri boıynsha qarasaq, analardyń 38 paıyzy oblystyq perınataldy ortalyqtarda, 24 paıyzy kópbeıindi statsıonarlarda baqılyq bolǵan, — deıdi Nartaı Sársenǵalıev.
Májilis depýtatynyń aıtýynsha, ólim-jitimniń aldyn alý, kórsetkishti azaıtý úshin mynadaı eki máselege nazar aýdarý qajet. Birinshisi — ana densaýlyǵy, ekinshisi — ana jaýapkershiligi.
— Jyl saıyn 350 myńǵa jýyq áıel júktilik boıynsha esepke alynady eken. Onyń ishinde júkti áıelderdiń 99 paıyzy medıtsına qyzmetkerleriniń baqylaýynda bolady. Demek, jyl saıyn 3 500 júkti áıel dárigerlerdiń baqylaýynan tys qalady. Bul — óte qaýipti qubylys. Al jaýapkershilik máselesine toqtalsam, elimizde júktilik boıynsha erte 12 aptaǵa deıingi esepke aıaǵy aýyr áıelderdiń 92 paıyzy ǵana turǵan. Osyndaı resmı derekke qarasań, analar aıypty ma degen oı qylań berýi múmkin. Biraq men jatyryna jan bitken jandardy aıyptaýdan aýlaq bolýǵa shaqyramyn. Sebebi bul jerde aqparattyq túsindirý jumystarynyń shaý tartyp qalǵanyn da, analar turǵylyqty jerin aýystyrsa júktiligi boıynsha tirkeýge turýdyń muń bolatynyn da qaperge alý qajet, — deıdi depýtat.
Dıspanserlik esepte 3 mln áıel tur
Májilis depýtaty Qazaqstanda aýrý boıynsha dıspanserlik esepte turǵan áıelder sanyna da toqtaldy. Qazir shamamen 3 mln áıel dııspanserlik esepke alynǵan.
Bul — dıspanserlik esepte turǵan eresek turǵyndardyń 63 paıyzy. Máselen, jyl saıyn tek qant dıabetimen aýyratyn 4 myńǵa jýyq júkti áıel tirkeledi.
Ol ana men balanyń qajettiligin qamtamasyz etý baǵytyndaǵy kem-ketikterge toqtaldy.
Birinshiden, elimizdegi perzenthana tósekteriniń jalpy sany — 9 296. Onyń 57%-y qaladaǵy mekemelerde ashylǵan. Astana qalasyndaǵy perzenthanalarda 550 tósek tapshylyǵy bar.
Ekinshiden, mamandar jetispeıdi. Elimizde 4 702 akýsher-gınekolog jumys isteıdi. Taǵy 389 maman kerek. Bosandyrý mekemelerinde jumys isteıtin akýsher-gınekologtardyń sany — 1 679. Onyń 560-y ǵana (35%) ampýtatsııa jasaı alady. Al akýsherııada operatsııalyq tehnıkanyń barlyq túrin tek 438 dáriger ǵana (21%) oryndaı alady.
Úshinshiden, elimizdegi keı perzenthanalar halyqaralyq talaptarǵa sáıkes kelmeıdi. Sebebi, ınfraqurylymy nashar, ǵımarattar ábden tozǵan. Máselen, ortalyqtandyrylǵan ottegi jetkizgishi, syǵylǵan aýa jáne sorý vakýýmy, qabyldaý bólimderi joq.
Tórtinshi problema — 3-deńgeıdegi bosandyrý mekemelerinde ekspress bak joq. Flora men antıbıotıkterge sezimtaldyqty ýaqtyly anyqtaýǵa arnalǵan zerthanalar da joq.
Besinshi másele, oblys ortalyǵynan shalǵaıdaǵy aýyldyq jerlerde jáne aýdandarda júktiligi aýyr ótip jatqan áıelderdi aldyn ala emdeýge arnalǵan pansıonattar joq.
Altynshy problema — medıtsınalyq jabdyqtardyń tozýy jáne medıtsınalyq mekemelerdiń tómen jaraqtandyrylýy. Mysaly birneshe ortalyqta ÝDZ, KTG apparattary, anestezııa apparattary, QST analızatorlary, SMAD apparattary joq.
Mınıstrdiń orynbasary mamandardyń tapshylyǵyn joqqa shyǵarmady. Al aýdandardaǵy dárigerlerdiń biliktiligi tómen.
— Tájirıbeli mamandar jetispeıdi. Joǵary jaýapkershilik pen aýyrtpashylyq shydamaǵan kadrlar perzenthanadaǵy jumysynan ketip jatyr. Al aýdandardaǵy dárigerlerdiń praktıkalyq daǵdylary jetkiliksiz, tájirıbesi men jaýapkershiligi tómen. Perzenthanalardy medıtsınalyq jabdyqtarmen qamtý deńgeıi — 87 paıyz. Jabdyqtardyń ortasha tozý kórsetkishi 50 paıyzdy qurap otyr, — deıdi Erjan Nurlybaev.
Erte júktiliktiń aldyn alýǵa bola ma?
Depýtattyń málimetine súıensek, 2020-2024 jyldary Qazaqstanda kámelet jasyna tolmaǵan 11 567 qyzdyń aıaǵy aýyr ekeni anyqtalǵan.
Onyń ishinde 2020 jyly — 2834, 2021 jyly — 2766, 2022 jyly — 2643, 2023 jyly 2288 jasóspirim júktilik deregimen tirkelgen.
— Byltyrdyń ózinde mektep jasyndaǵy 2136 qyz júkti bolyp qalǵan. 2020-2024 jyldary júktiligi anyqtalǵan kámeletke tolmaǵan qyzdardyń 8378-i (2020 jyly — 1882, 2021 jyly — 1852, 2022 jyly — 1690, 2023 jyly — 1508, 2024 jyly — 1446) bosanǵan. Al 1 948-i túsik (2020 jyly — 385, 2021 jyly — 413, 2022 jyly — 403, 2023 jyly — 392, 2024 jyly — 355) jasatqan. Bul — alańdatarlyq statıstıka. Bul jerde taǵy bir qater bar. Kámeletke tolmaǵan qyzdar jasandy túsikti jeke klınıkalarda jasatady. Onyń resmı esebi júrgizilmeıdi. Ekinshi problema, júktilikti alǵashqy aptalardy úzýge arnalǵan preparattar dárihanalarda retseptisiz satylady. Osylaısha kámeletke tolmaǵan qyzdardyń densaýlyǵyna orasan zııan keledi. Bul másele jedel sheshimin qajet etedi, — dedi depýtat.
Atyraý oblysyndaǵy ahýal qandaı?
Atyraý oblysynyń ákimi Serik Shápkenovtiń aıtýynsha, byltyr ana óliminiń kórsetkishi 3 jylmen salystyrǵanda, 2 esege tómendegen. Al al sábı ólimi 15%-ǵa azaıǵan.
— «Aýyldyq densaýlyq saqtaýdy jańǵyrtý» ulttyq jobasy aıasynda 15 nysannyń qurylysy josparlanǵan edi. Ótken jyly 10 nysannyń qurylysy aıaqtaldy. Endi aldaǵy aıdyń sońyna deıin 5 nysannyń qurylysyn aıaqtalady. Mamandar tapshylyǵyn azaıtý úshin 2024 jyly jalpy 113 grant (82 bakalavr, 31 rezıdentýra) bólindi. Byltyr «Otbasy» bank arqyly jeńildetilgen nesıemen 43 dárigerge úı berildi. Al Atyraý qalasynyń medıtsınalyq mekemelerinde jumys isteıtin mamandar úshin 93 qyzmettik páter satyp alyndy, — deıdi Serik Shápkenov.
Eske sala ketelik, buǵan deıin Densaýlyq saqtaý mınıstrligi byltyr elde alǵash ret ana óliminiń eń tómen kórsetkishi tirkelgenin habarlaǵan edi.