«Bolashaqpen» Fınlıandııa jáne Sıngapýrda oqyǵan muǵalim aýylda sabaq berip júr
SEMEI. KAZINFORM — Qýanysh Altynjanov Abaı oblysyndaǵy Qaraqol aýylyndaǵy mektepte matematıkadan sabaq beredi. Fınlıandııa, Sıngapýr, Soltústik Irlandııa elderinde bilim alyp, biliktiligin arttyrǵan muǵalim aýyl balalaryn zamanaýı standarttarǵa sáıkes oqytý úshin týǵan jerine kelgen. Kazinform tilshisi 5 qazan — Ustazdar kúnine oraı «Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlegin áńgimege tartyp kórdi.
— Ustazdyq joldy tańdaýyńyzǵa ne túrtki boldy?
— 1984 jyly Abaı oblysy Úrjar aýdany Qaraqol aýylynda dúnıege keldim. Osyndaǵy orta mektepte 11 jyl bilim alyp, qyzyl attestatqa bitirdim. Sodan soń Semeı memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtyna oqýǵa tústim. Joǵarǵy oqý ornyn 2007 jyly «matematıka» mamandyǵy boıynsha támamdadym.
Eńbek jolym sol jyly Ekibastuzdaǵy mektepte bastaldy. 2010 jyly Taldyqorǵan qalasyndaǵy Nazarbaev zııatkerlik mektebine jumysqa turdym. Al Qaraqol aýylyndaǵy orta mektepte 2021 jyldan beri eńbek etip kelemin.
Ózim bala kúnimnen matematıkany jaqsy kóretinmin. Osy joldy tańdaýyma matematıkadan sabaq bergen ustazym Sáten Ramazanqyzy sebepshi boldy. Qyzyǵýshylyǵymdy arttyryp, jol nusqady. Muǵalim bolǵanyma esh ókinip kórgen emespin.
— Álemniń birneshe elinde bilim alypsyz. Sol jaıly aıta ketseńiz.
— 2011 jyly Sıngapýrda «Problem based learning» dep atalatyn problemalyq oqytý taqyrybyndaǵy kýrsqa qatystym. Bir jyldan keıin aǵylshyn tilin shyńdaý maqsatynda Soltústik Irlandııanyń Belfast qalasynda tildik kýrsqa bardym. 2013 jyly «Bolashaq» baǵdarlamasymen Fınlıandııadaǵy HAMK ýnıversıtetinde joǵary synyptarda matematıkany aǵylshyn tilinde oqytý boıynsha pedagogıkalyq taǵylymdamadan óttim.
Tek tildi ǵana emes, muǵalimge qajetti qabiletterdi damytýdy úırendik. Bizdi sol jaqtaǵy mektepterge apardy, ǵylymı joba qorǵatty, óz tájirıbelerimen bólisti. 10 aı ishinde kóp dúnıeni sanaǵa túıdim.
2015 jyly Máskeýdegi Lomonosov atyndaǵy memlekettik ýnıversıtette (MGÝ SÝNTs) olımpıadaǵa daıyndyq kýrsyn támamdadym. 2018 jyly ustazdar arasynda ótken halyqaralyq olımpıadanyń júldegeri atanǵanym da bar.
— Fınlıandııanyń bilim salasynda sizge erekshe unaǵany ne boldy?
— Muǵalimder men oqýshylar arasynda erkindik, qarapaıymdylyq baıqaldy. Mektepterde mamyrajaı, janǵa jaıly orta qalyptasqan. Sabaq berý protsesinde jańa tehnologııalar qoldanylady. Jalpy bul bilim berý júıesine Fınlıandııa 70 jylda kelgen. Osy ýaqyt ishinde talaı ózgerip, eń yńǵaıly, ozyq ádisterdi qalyptastyrǵan. Munda bastaýysh, orta, joǵary synyp oqýshylarynyń óz mektepteri bar. Ár mekteptiń óz ǵımaraty, óz dırektory bolady.
Bastaýyshta 1-4 synyptar, ortada 5-9 synyptar, joǵaryda 10-12 synyptar bilim alady. Muǵalimder balalarǵa erkindik berýden qoryqpaıdy, ár taqyrypty ashyq talqylaıdy. Osynyń arqasynda olar shyǵarmashylyq turǵyda jetilip, synı oılaý qabiletin damytady. Al 12 synyptaǵy oqýshylar shashtaraz, qolóner, stılıst, syndy túrli mamandyqtardy qosymsha úırenip shyǵady. Bul da mektep bitireıin dep turǵan jastar úshin jańa múmkindikter syılaıdy.
— Ne sebepti aýyl mektebinde sabaq beremin dep sheshtińiz?
— «Týǵan jerdiń jýsany da jupar» deıdi ǵoı qazaq. Birinshiden, kindik qanym tamǵan jerdi saǵynyp keldim. Ekinshiden, aýyl balalaryna shetelden alǵan bilimim men tájirıbemdi bólissem deımin. Ár bala qaı jerde týyp-óskenine qaramastan, sapaly bilim alýǵa laıyqty. Maqsatym — aýyldaǵy mektep qabyrǵasynda oqýshylardyń qabiletterin damytyp, olardy bolashaqta úlken belesterge shyǵýǵa daıyndaý. Álemdik tájirıbeni qoldaný arqyly aýyl balalarynyń da básekege qabiletti bilim alýyna múmkindik jasaǵym keledi. Balalardy olımpıadalyq rezervke daıyndaý maqsatynda da eńbektenip júrmin.
— Sonda matematıkaǵa múldem yntasy joq balany qalaı qyzyqtyrasyz?
— Muǵalim ár balaǵa nazar aýdarýy kerek. Aldyńda 10, meıli 20 bala otyrsa da árqaısysyna jeke kóńil bólgen jón. Kez kelgen balanyń daryny bolady. Biraq ony oıatý qajet. Mysaly, Nazarbaev zııatkerlik mektebinde bir oqýshym boldy. Matematıkadan úlgerimi nashar. Eger oǵan 3 qoısam oqýdan shyǵyp qalaıyn dep tur. Sebebi ol jaqta 3 birdeı pánnen úshtik baǵa qoıylsa balany shyǵaryp jiberedi. Anasy kelip «balam kóbinese oryssha sóıleıtin edi, túsinistik tanytsańyz» dep ótindi. Oǵan matematıka tek tilge ǵana baılanysty emestigin túsindirdim.
9 mamyr kúni mektepte kontsert ótti. Jańaǵy oqýshym sahnaǵa shyǵyp Jeńis kúnine arnalǵan án shyrqaǵanda búkil zal shapalaq soqty. Daýysy sondaı keremet! Quıqam shymyrlap, denem titirkenip ketti. Sodan soń balaǵa baryp «Talantyń bar eken. Saǵan 4 qoıyp bereıin. Tek sabaqqa kelgende men aıtqan esepterdi shyǵaryp otyrsań» dedim. Denesinen aýyr júk túskendeı boldy ma, álde talap jeńildegennen shabyty ashyldy ma, áıteýir oqýshym matematıkaǵa zer salyp, úlgerimi jaqsaryp ketti. Oǵan da múmkindiginshe jeke ýaqyt arnap, ár suraǵyna jaýap berip otyrdym.
Nátıjesinde qazir mektepti oıdaǵydaı aıaqtap, Nazarbaev zııatkerlik ýnıversıtetine oqýǵa tústi. Odan keıin oqýshylarmen olardyń tilinde sóılese bilý kerek. Máselen, sabaqta bir bala «Ustaz, keshe Tiktok-tan bir vıdeo kórdim» dese «Nege kóresiń?! Ol zııan ǵoı» demeı, qandaı vıdeo ekenin tyńdap, jol nusqap, baǵyt-baǵdar berip otyrǵan jón. Úlgerimi nashar balany úzdik oqýshylarmen birge otyrǵyzýǵa, aralastyrýǵa tyrysamyn. Sebebi balanyń bilim alýǵa degen yntasy onyń ortasyna da baılanysty.
— Aýyl men qala balasynyń bilimge degen qushtarlyǵynda aıyrmashylyq bar ma?
— Myqtylardyń bári aýyldan shyǵady ǵoı. Aýyldaǵy balalar óte aqyldy, qabiletti, zerek. Olarǵa durys túsindirseń boldy, bárin qaǵyp alady. Sondyqtan balanyń bilimge degen qushtarlyǵy ustazǵa baılanysty dep oılaımyn.
