«Bolashaq» baǵdarlamasyna talappen umtylǵan jas eshnárseden utylmaıtyndyǵyn esten shyǵarmaýy tıis - A.Qojakeldıev

ASTANA. 28 qarasha. QazAqparat - Aǵymdaǵy jyly shetelde bilim alǵysy kelgen talaı jastyń armanyn júzege asyrǵan «Bolashaq» baǵdarlamasyna 20 jyl tolyp otyr. Osy 20 jyldyń ishinde 10 myńnan astam jastar Ulybrıtanııa, Frantsııa, AQSh, Qytaı, Kanada syndy elderdiń bedeldi joǵary oqý oryndarynda bilim alyp, búginde onyń 6 myńnan astamy elimizde jumys isteýde.

Solardyń biri Kanadanyń Laurentian ýnıversıtetinde bilim alǵan Arman Qojakeldıev búginde "Ulttyq aqparattyq tehnologııalar" AQ-da joba jetekshisi bolyp eńbek etýde. Oraı kelgende Arman Erlanulynan birqatar saýalǵa jaýap alý múmkindigi týyp edi. Osy suhbatty QazAqparat oqyrmandarynyń nazaryna usynamyz. - Arman, ata-anadan, týǵan-týystan jyraqta, beıtanys ortada bilim alýdyń alǵashqy kezeńderde óz qıyndyǵy bolatyndyǵy túsinikti. Qıyndyqtan qoryqpaı, aǵysqa qarsy júzýge, ıaǵnı "Bolashaq" baǵdarlamasymen bilim alýǵa qandaı jaıt ıtermeledi?- "Bolashaq" baǵdarlamasyna qujat tapsyrǵanǵa deıin Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetine oqýǵa túsip qoıǵan edim. Degenmen, «Bolashaq» baǵdarlamasyna "qujat tapsyryp, nege baǵymdy synamasqa?" degen saýal kókeıimnen ketpeı qoıdy. Sondyqtan, elimizdegi eń bedeldi joǵary oqý ornynyń stýdenti atanyp tursam da, osy baǵdarlamamen shetelde bilim alý oraıy kelip turǵandyqtan qujattarymdy konkýrsqa tapsyraıyn, degen oı keldi. Jalpy, mektepte oqyp júrgende aldyn ala jospar quryp, arnaıy daıyndalǵan joqpyn. - Basqa shet elde bizdiń "Bolashaq" syndy baǵdarlama bar ma?- Memleket esebinen oqyǵan Saýd Arabııasy men Lıvııanyń birli-jarym stýdentterin tanımyn. Sonymen qatar úshinshi kýrsta oqyp júrgenimde Ázirbaıjannyń Kanadadaǵy elshisi ýnıversıtetimizde dáris oqyp, sol kezde Qazaqstannyń "Bolashaq" baǵdarlamasyn erekshe atap óte kele elderinde de osyǵan uqsas baǵdarlamany engizgeli jatqandyǵyn aıtqan edi. Al budan bólek "Bolashaq" sekildi oqýdyń, joldyń, kúndelikti turmystyń shyǵyndaryn memleket esebinen tólep oqytatyn baǵdarlamanyń basqa da elderde bolǵanyn estigen emespin. Demek, "Bolashaq" jastardy bilim jolyna jeteleıtin álemdegi birden-bir baǵdarlama dep zor maqtanyshpen aıtýǵa bolady. Bul oraıda, elimizdiń bolashaǵy jastarǵa úmit artyp, olardyń sheteldiń bedeldi joǵary oqý oryndarynda jan-jaqty bilim alýyna jaǵdaı jasaǵan, memleketimizdiń keleshegi jarqyn bolýy úshin osyndaı baǵdarlamany júzege asyrǵan Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń eren eńbegin erekshe atap ótkim keledi. - Kanada joǵary oqý oryndaryndaǵy bilim berý júıesiniń qandaı ereksheligi bar? Bizdiń bilim berý júıemizden aıyrmashylyǵy nede?- Kanadadaǵy bilim berý júıesi basqa batys elderindegideı birinshi kezekte stýdentterge beriletin erkindik deńgeıiniń joǵary bolýymen erekshelenedi. Mysaly, stýdent oqýǵa túserde ýnıversıtet basyp shyǵaratyn, belgili bir mamandyq ıesi bolyp shyǵý úshin qajetti pán tizimi túzilgen kitapshaǵa qarap, ár túrli pánderden ózine kúntizbe quraıdy. Bir semestrde 3 pánnen 6-y pánge deıin tańdap, oqýdy mindetti túrde 4 jylda emes, odan erterek nemese oqý men jumysty qatar alyp júretin stýdentterge odan keshirek bitirip shyǵýǵa bolady. Bir pándi birneshe professor ár túrli ýaqytta oqytýy da múmkin. Ondaı kezde semestr basynda pán tańdaǵanyńyzda ózińizge yńǵaıly ýaqytqa saı ne bolmasa ózge stýdentterdiń belgili bir professor jaıly jaǵymdy pikirin saralaı kele sol professorǵa kúntizbeńizdi yńǵaılap, jeke ózińizge ıkemdi sabaq kestesin qura alasyz.Erkindik sabaqqa barysynda da, jumysyńdy baǵalaıtyn emtıhandarǵa qatysqanyńda da baıqalady. Oqytýshylardyń basym kópshiligi ózin stýdenttermen teń dárejede ustaýǵa umtylady, atyn atap sóılesýdi ótinedi jáne qalyptasqan ǵylymı qaǵıdalarǵa qarsy oı-pikir usyný bastamalaryn qoldaıdy.Oqýdy jeke stýdenttiń emes, memlekettik deńgeı aýqymynda qarastyratyn bolsaq, Kanada ýnıversıtetteri kommertsııalyq sıpatta jumys isteıtindigi baıqalady. Ýnıversıtetter arasynda áleýetti stýdentter úshin qatal básekelestikpen qatar jeke kompanııalarmen kelisimsharttarǵa qol qoıyp, ǵylymı-zertteý júrgizýge de tartys bar. Bul ýnıversıtetke mekteptiń joǵary synyptarynda oqıtyn oqýshylary men olardyń ata-analaryn shaqyryp, ekskýrsııa uıymdastyrýynan, sporttyń túr-túrinde ýnıversıtetaralyq chempıonattardyń belsendi túrde BAQ-ta, stýdentter arasynda talqylanýynan, ýnıversıtettik sımvolıkanyń ǵımarattarda, zattarda, kıimderde kóptep kezdesýinen bilinip turady.Kanadada sońǵy jıyrma jylda shetelden, ásirese Azııadan kelýshi stýdentterdiń sany ósti. Jergilikti stýdentterge ólkelik oqý granttary nemese oqý nesıeleri bólinedi. Úzdik oqyǵan stýdentterdi oqýdyń sońǵy jyldarynda jeke kompanııalar ózderi izdep taýyp, jumys usynatyny da sırek kezdesetin jaǵdaı emes. Jalpy, sóz arasynda qazaqstandyq "Bolashaq" stıpendıattary óz ýnıversıtetterinde kóbinese úzdik stýdentterdiń qatarynda júretinin atap ótkim keledi.- Shetelde alǵan bilimińiz búginde atqaryp jatqan qyzmetińizge qandaı paıdasyn tıgizýde? - Shyndyǵyn aıtsaq, eń aldymen sheteldik dıplomnyń jumysqa ornalasýda úlken yqpaly bar. Al jumystyń ózinde oqýda qamtylǵan naqty taqyryptaǵy máseleler qoldanylmaǵanymen, jalpy jańa jobany basynan aıaq oryndap shyǵarýdy, topta jumys isteýdi, kúrdeli máselelerdi synı qarastyra bilýdiń paıdasy tıdi dep aıta alamyn. Degenmen, Qazaqstandaǵy joǵary oqý oryndarynda bilim nárimen sýsyndaǵan kóptegen stýdentterdiń deńgeıi óte joǵary jáne bul shetelge magıstratýraǵa oqýǵa túsken qazaqstandyq professorlardyń kez kelgeni rastaı alatyn fakt ekendigin basa aıtqym keledi.- Búginde atalǵan baǵdarlamanyń sátti júzege asyryla bastaǵanyna 20 jyl tolyp otyr. Talaı azamat oqýyn bitirip, eline qyzmet etýde de. Sonymen qatar shetelde bilim alýdy armandaǵan ini-qaryndastaryńyzdyń qarasy da mol ekendigi belgili. "Bolashaq" baǵdarlamasy aıasynda oqýǵa túsý úshin olarǵa qandaı keńes aıtar edińiz? - Eń aldymen "Bolashaqtyń" birden-bir, erekshe baǵdarlama bolǵandyǵyna qaramastan, oǵan uqsas sheteldik ýnıversıtetterde oqýǵa múmkindik beretin baǵdarlamalardyń óte kóp ekendigin aıtqym keledi. Ondaı baǵdarlamalar elshilikterde, iri halyqaralyq kompanııalarda, halyqaralyq memlekettik emes uıymdarda kóptep kezdesedi. Degenmen, ondaǵylardyń kóbisi aǵylshyn tilin bilýdi negizgi talap etip qoıady. Sondyqtan, múmkindiginshe aǵylshyn tilin úırený qajet der edim. Qazirgi sandyq teledıdar men ınternet zamanynda aǵylshyn tilin úırený óte ońaı ekendigin da aıtqym keledi. Ekinshiden, kóp baǵdarlamalardyń uıymdastyrýshylary talapkerlerden belgili bir taqyrypqa nemese óndiris salasyna qatysty joba oılastyrýyn nemese jańasha pikiriniń bolýyn izdeıdi. Mundaı baǵdarlamalardan úmitkerdiń aldyn ala ǵylymnyń bir salasyn tańdap, sol salany zerttep, ondaǵy ǵylymı jańalyqtarǵa qyzyǵyp, baǵdarlamaǵa qujat tapsyrǵanda sol mekeme jumys isteıtin salamen keıbir tanystyǵynyń bolǵany abzal. Árıne, «barlyq baǵdarlamalarda tanystyqpen, para berýmen oryn beriledi», degen oıdan arylý qajet. Talaptanyp tapsyrǵan adam eshnárseden utylmaıtynyn umytpaý kerek.