Bolashaq» baǵdarlamasy men úshin ózindik ómirge «joldama» boldy - Vanderbilt ýnıversıtetiniń túlegi A.Qashqynbekov
«ArselorMıttal Temirtaý» kompanııasynyң Үkimetpen jұmysty үılestirý jөnindegi dırektory Arman Қashқynbekov osyndaı pikirin bildirdi.
- Arman Қaıyrberliұly, sizdiң mansaptyқ jolyңyz қalaı bastalғany týraly aıtyp berseңiz?
- Men 1998 jyly Қaraғandy memlekettik ýnıversıtetin ekonomıka mamandyғy boıynsha, halyқaralyқ ekonomıkalyқ қatynastarғa mamandanyp, үzdik bitirdim. Joғary oқý ornyn bitirgennen keıin birden «Bolashaқ» baғdarlamasy boıynsha amerıkandyқ Vanderbilt ýnıversıtetine oқýғa attandym, bұl әlemdegi 20 taңdaýly joғary oқý oryndarynyң biri, ony «Oңtүstiktiң Garvardy» dep te ataıdy. Eki jyldan keıin ekonomıka magıstri dәrejesin aldym. Bұl өte jaқsy tәjirıbe, onda taңdaýly professorlar sabaқ beredi, bұl - naғyz sapaly bilim oshaғy. Eger prezıdenttik «Bolashaқ» baғdarlamasy bolmasa, men mұndaı bilim ala almaғan bolar edim.
2000 jyly elge oralғannan keıin Astanada sol kezdegi jetekshi kompanııalardyң biri bolғan «KazakhOil» kompanııasynda aғa taldaýshy bolyp eңbek jolymdy bastadym, maғan bәrin basynan bastaýyma týra keldi. Bұl - eң tөmengi laýazym. Onyң esesine, «Syrtқy ekonomıkalyқ baılanystardy strategııalyқ josparlaý» departamentindegi jұmys men үshin қyzyқty boldy. Odan әri mansap baspaldaқtarymen basқa қyzmetterge kөterildim. 2002 jyly «KazakhOil» bazasynda «ҚazMұnaıGaz» Ұlttyқ kompanııasy құryldy. Men onda 2004 jyldyң ortasyna deıin қyzmet atқardym. Sol jyly sheteldik taraptyң shaқyrýymen Almatyғa aýysyp, «Sheteldik ınvestorlar keңesi» қaýymdastyғynyң dırektory қyzmetine taғaıyndaldym.
Bұl meniң basshylyқ қyzmettegi alғashқy tәjirıbem boldy. Bұl jұmysta da meniң aldymda kөptegen esikter aıқara ashyldy, өıtkeni қazaқstandyқ sheteldik kompanııalardyң top-menedjerlerimen қarym-қatynastarda bolý, jalpy otyrystar өtkizý, bes jұmys tobynyң қyzmetin tolyқ үılestirip otyrý, memlekettik organdarmen birlesken jobalar eleýli jaýapkershilik jүktedi. Mine, osynyң bәri meniң laýazymdyқ mindetterime kirdi. Bir jarym jyldan keıin meni үshinshi amerıkandyқ «Konoko-Fılıpps» mұnaı kompanııasy shaқyrdy, onda men basshylyқtaғy ekinshi adam boldym jәne bıznesti damytý jәne үkimetpen baılanys jөnindegi dırektor қyzmetin atқardym.
2006 jyly «Қazyna» ornyқty damý қory құryldy. Onda meni damý ınstıtýttarynyң biri - «Қazınvest» kompanııasyn basқarýғa shaқyrdy. Men onda bir jylғa jýyқ ýaқyt prezıdent қyzmetin atқardym. Bұdan keıin meni «ҚazEnerdjı» қaýymdastyғy Almaty boıynsha atқarýshy dırektor laýazymyna shaқyrdy. Bұdan bir jyl bұryn meni Ekonomıka jәne bıýdjettik josparlaý mınıstri Baқyt Sұltanovқa kөmekshilikke shaқyryldym. Men jaқsy tәjirıbe jınadym, biz jaқsy jұmys istedik. Odan keıinirek jylғa jýyқ «Samұryқ-Қazyna» Ұlttyқ әl-aýқat қorynda halyқaralyқ yntymaқtastyқ departamentiniң dırektory bolyp jұmys jasadym. Әlemdegi bolat өndiretin nөmiri birinshi - «Arselormıttal» kompanııasynda jұmys istep jatқanyma үsh aı boldy. Қazaқstanda kompanııanyң kөptegen өndiristeri bar, olar - Қaraғandy metallýrgııa zaýyty, Қaraғandy kөmir alabynyң taңdaýly shahtalary, eldegi taңdaýly temir-rýda rýdnıkteri, Aқtaýdaғy bolat құbyrlar zaýyty. Kompanııa қazir өz қyzmetin әrtaraptandyrýda, endi bolashaқta energetıka jobalarymen aınalysýғa nıettenip otyr.
- Sizdiң pikiriңizshe, otandyқ bilimniң sheteldik bilim jүıesinen ereksheligi nede?
--Bizderdi, «Bolashaқ» baғdarlamasynyң tүlekterin қýantatyn nәrse, bilim sapasyndaғy aıyrmashylyқtyң azaıyp kele jatқany. Қazaқstanda kөptegen jaңa ýnıversıtetter ashylýda, oқytý deңgeıi arta tүsýde. Eger, 90-ynshy jyldary meniң kөzқarasymsha, bilim sapasy men әdistemelerinde, professorlardyң daıarlyғynda aıyrmashylyқ eleýli bolғan bolsa, al қazir қazaқstandyқ joғary oқý oryndaryn bitirgen jastarғa қarasam, respýblıkadaғy bilim sapasy anaғұrlym sapaly bolyp otyrғanyn aңғarýғa bolady. Jastar da sapaly bilim - oıdaғydaı mansap bıigine kөterilýdiң senimdi joly ekenin tүsine bastady. Bүgingi jastar alymdy, birneshe tilderdi biledi, oқytýshylardan mol bilim alýғa tyrysyp, «Bolashaққa» iligýge tyrysady, jalaқysy joғary, jeke sektorda nemese sheteldik kompanııalardy қyzmet isteýge ұmtylady. Degenmen., bilim sapasynda әli de aıyrmashylyқtar bar, өıtkeni Batys ýnıversıtetterinde kөpғasyrlyқ dәstүrler ornyққan, kөptegen mıllıondaғan bıýdjetteri bar, sondyқtan da olar jұmysқa taңdaýly professorlardy bүkil jer jүzinen қınalmaı shaқyrady, әrıne, sondyқtan da taңdaýly professorlar jaқsy bilim beredi. «Bolashaқ» baғdarlamasy biregeı jүıe, onyң әmbebaptyғy aýқymynda da - 3000 stıpendııa taғaıyndaı alady. Taıaýdaғy 5-10 jylda bilimge salynғan orasan zor қarjy өziniң tıimdiligin kөrsetip, jemisin bere bastaıdy, dep oılaımyn. Өıtkeni Қazaқstanғa әlemniң taңdaýly joғary oқý ornyn bitirgen bilimdi jastar kөptep oralady. Osynyң bәri elimizge paıdaly bolmaқ.
Bұl arada taғy bir atap aıtarym, қazaқstandyқ bilim salasyn ұmytýғa bolmaıdy, ony әlemdik standarttar deңgeıine kөterý қajet. Sonda stýdentter de өz elinde, үıiniң қasynda bilim alýғa yntalanatyn bolady.
«Bolashaқ» stıpendııasy men үshin өmirge «joldama boldy. Amerıkada bilim alý meniң өz bolashaғyma senimimdi arttyryp, kүsh pen қýat berdi.
