BQO-nyń ońtústik aýdandarynda mal azyǵyn daıyndaýǵa baılanysty qıyndyqtar týyndap otyr
Onyń málim etkenindeı, aldaǵy 2023-2024 jyldyń mal qystaǵyna kirýge josparlanyp otyrǵan 1 mln 121,4 myń shartty mal basyna 2 mln 126,1 myń tonna shóp daıyndaý josparlanyp otyr.
-Sonymen qatar qystaqqa qosymsha 242,1 myń tonna jemdik mal azyǵy, 8,5 myń tonna súrlem, 6,6 myń tonna pishendeme ázirlenetin bolady. Aýdandardan alynǵan jedel aqparatqa sáıkes 2023 jyldyń 31 tamyzyna deıin 3 mln 324 myń ga jer shabylyp, 1 mln 315 myń tonna shóp daıyndaldy, nemese bul – qajettiliktiń 61,9 paıyzy. Ótken jyly oblys boıynsha 2 mln 327 myń tonna mal azyǵy daıyndalyp, sodan qys qolaıly bolyp, 570 myń tonna qaldyq shóp qorymyz qalyptasty. Osy qaldyq shóppen qosa eseptegende, bıyl barlyǵy 1 mln 885 myń tonna shóp daıarlandy, bul jalpy qajettiliktiń 88,7 paıyzyn qurap otyr, - deıdi R.Zulqashev.
-Rústem Múlkáıuly, jalpy shóptiń shyǵymy qalaı, sharýalar kózdegen mejeden shyǵa ala ma?
-Ońtústiktegi úsh aýdanda, atap aıtqanda, Bókeı ordasy, Jańaqala jáne Jánibekte shóp shyǵymy oblystyń ortasha kórsetkishinen tómen. Osy aýdandardy mal azyǵymen tolyq qamtamasyz etý maqsatynda barlyq múmkindikter qarastyrylyp jatyr. ıAǵnı sol aýdandardyń ózinen jáne oblystyń ózge de aýmaǵynan bosalqy jerlerden shóp shabý, ony tasymaldaý jumystary uıymdastyrylýda. Oblys boıynsha 2023-2024 jyldyń mal qystaǵyna, jalpy alǵanda, mal azyǵyn tolyq daıyndaýǵa múmkindigimiz bar.
Bıylǵy jylǵy kóktemgi tasqyn sý esebinen oblys boıynsha 58,9 myń ga kóltabandyq jerge (lıman) sý shyǵaryldy. Bul óz kezeginde Jańaqala, Kaztalov, Aqjaıyq, Qaratóbe, Shyńǵyrlaý, Tasqala aýdandarynda mal azyǵynyń ónimdiligine oń áserin tıgizýde.
Taǵy bir aıtarymyz, sýbsıdııalaýdyń memlekettik aqparattyq júıesi arqyly jem-shóp daqyldaryn daıyndaýǵa arzandatylǵan janar-jaǵarmaı úshin 1245 taýar óndirýshiden 9,7 myń tonnaǵa ótinim túsip, sharýashylyqtarǵa jetkizilýde. Jiberý baǵasy lıtrine 240 teńgeden kelip otyr.
-Al endi túıtkildi másele, kıikterdiń shabyndyq jerlerdi taptap ketýine baılanysty ótemaqy berile me ?
-Iá, kıiktiń Oral popýlıatsııasynyń shekten tys kóbeıýi saldarynan ońtústik aýdandardyń aýmaǵynda sharýashylyqtardyń jáne eldi mekenderdiń jerleri taptalyp, zardap shekti.
Aýdandarda qurylǵan komıssııalar anyqtaǵanyndaı, barlyǵy 913 myń ga, sonyń ishinde 864 myń ga jaıylym, 46 myń ga shabyndyq, 3 myń ga daqyldar egisin kıikter taptaǵan. Taptalǵan jerler árbir sharýa qojalyqtary boıynsha aktilendi.
Qazirgi ýaqytta QR AShM usynǵan jaıylymdyq jáne shabyndyq jerlerge kıikter keltirgen zalaldy óteý ádistemesi negizinde oblysymyzdyń sharýalaryna keltirilgen zalaldyń kólemi anyqtalyp, mınıstrlikke usynyldy.
Óńirde mal azyǵyn daıyndaýǵa qatysty sharýalar da óz pikirlerin jetkizdi.
Aqjaıyq aýdany «Sábıt» sharýa qojalyǵynyń basshysy Erbolat Qurmanǵalıevtiń aıtýynsha, kóltabandyq jerlerden ónim jaqsy alynýda.
«Bıyl kóktemde sý mol keldi, ylǵal da boldy. Sonyń nátıjesinde kóltabanda shóp bitik shyqty. Al qyrlyq jerdegi shóptiń shyǵymy oıdaǵydaı emes, shabýǵa kelmeıdi. 80 gektarǵa sýdan, 80 gektarǵa jońyshqa ekkenbiz. Sýdan shóbin eki ret oryp aldym. Qazir qysqa 80 paıyz daıynbyz deýge bolady. Shóp satýmen aınalyspaımyn. Óıtkeni artyq shóp qory ózimizge kerek. 2018, 2019 jáne 2020 jyldary jylqy qolǵa qarap qalǵan kezde sol qordyń arqasynda qystan aman shyqqanbyz», dedi E.Qurmanǵalıev.
Osy aýdandaǵy Aqjol aýyldyq okrýgindegi «Nyǵmet» sharýa qojalyǵynyń basshysy Zaıdók Óteǵalıev mal azyǵyn daıyndaýdyń ońaılyqqa túspegenin aıtady.
-Okrýgimiz Jańaqala aýdanymen shektesedi. Bıyl kıik kóp kelip, shópti jep qoıdy. Qyrlyqtan, kóldikten, ormannyń ishinen bar ilikkenin shaýyp aldyq. 10 myń tsentner shóp daıyndadyq. Byltyrdan qalǵan 5 myń tsentner pishen bar. Qystan shyǵýǵa jetedi dep otyrmyz, - deıdi fermer.
Jańaqala aýdanynda «Birlik» mal zaýyty» JShS áýelden asyl tuqymdy Edilbaı qoıyn ósirýmen aınalysady.
Seriktestik dırektory Qanat Eshimovtiń sózine qaraǵanda, qyrlyqtaǵy shóptiń shyǵymy nashar boldy. Kóktemde naǵyz kókter ýaqytynda kún salqyn boldy da, durys óspeı qaldy.
«Bizdi qutqarǵan Jaıyq sýynyń Dóńgelek, Pıatımar sý qoımalary arqyly kóltabandarǵa shyǵýy boldy. Ekinshiden, kóltabandardy 25 shaqyrymdaı jerdeı elektrondy baqtashymen qorshadyq. Sonyń nátıjesinde mal túspeı, shóp bitik shyqty. Qazirdiń ózinde 42 myń tsentner mal azyǵy daıyndaldy. Naýqan aıaqtalǵansha, 45 myńǵa jetetin bolar. Shópti aldymen ózimizdiń jumysshy-qyzmetkerlerimizge túsiremiz. Sodan keıin arzan baǵamen zeınetkerlerge jetkizemiz. Aldaǵy qysta 10,5 myń Edilbaı qoıy, 1 myńǵa jýyq jylqy, 250 bas iri qara 18 orynda qystatylmaq», dedi QazAqparat tilshisine Q.Eshimov.
Jánibek aýdany Borsy aýyldyq okrýginde jylqy men iri qara ósirip otyrǵan «Muqas» sharýa qojalyǵynyń basshysy Baqytjan Isqaqovtiń málimdeýinshe, qazirgi tańda tańnan keshke deıin shóp shabýmen shuǵyldanýda.
«Ózim Tegisshil aýylynda turamyn. Reseı jaq bettegi shabyndyqta shóptiń shyǵymy shúkirshilik etýge jaraıdy. Borsy aýylynan «Maral» sharýa qojalyǵy kómek surap, birge shaýyp, jınap jatyrmyz. Qoıannyń qysy qatty bolady degen qaýip bar, jylqy turyp qalsa, jaǵdaı qıyndap ketedi, sondyqtan sonyń aldyn almaqshymyz. Bıyl jemniń baǵasy qoljetimdi. Kıik tap kóktemdegideı bolmaǵanmen, áli de barshylyq. Taǵy jańbyr jaýsa, kúzgi kók maldyń semirýine septesedi dep otyrmyz», dedi B.Isqaqov.
Oral qalasynan eń shalǵaıda jatqan, Naryn qumynda ornalasqan, qyrlyq jerleri de bar Bókeı ordasy aýdany tórt túlik maldyń kóptigimen erekshelenedi. Munda bıyl shóptiń shyǵymy oıdaǵydaı bolmaı tur.
-Tehnıkanyń baby kelmeı, joǵyn túgendep kesh bastadyq. Jyl saıyn 500-600 rýlon jınaıtynbyz. Dál qazir shóp shaýyp jatqanymyz joq. Tyrnamalap jatyrmyz. Oıtaqan qumynda júrmiz. Shóp joqqa jaqyn. Kıiktiń kesiri bir, qýańshylyǵy bar, mal baqqan aýylǵa qıyn bop tur, - dedi Bısen aýyldyq okrýgindegi «Maltaqan bı» sharýa qojalyǵynyń basshysy Seıthaıyr Muhambetshın.
Osy aýdandaǵy «Alına» sharýa qojalyǵynyń basshysy Qaırat Nasımollınniń de aıtary bar.
- Muratsaı, Jármeńke mańynda shóp shaýyp júrmiz. Shóp joq, kók shań qylyp, saldyrlap bos júrgenimiz kóp. Aqseleý men jýsanǵa tústik, bıylǵy ystyq, qýańshylyqtan shóptiń qunary qalmaǵan. Topyraq aralas. Qıyn bolyp tur. Sharýalardy qoldaý maqsatynda tonnalap janar-jaǵar maı bólip jatyr. Biraq ol da qoljetimsiz. Biz sııaqty orta sharýalar ala almadyq. Bul jyldaǵy án ǵoı. Byltyrdan qalǵan shópti qosqanda, josparlap otyrǵan mal azyǵynyń 80 paıyzy bar. Alda qoıan jylynyń qysy kele jatyr. Onyń aýyrtpalyǵy bolatyny elge belgili. Mal bizdiń jaqta eki aı turyp qalsa, quryq ustap qalar túrimiz bar, - dedi Q.Nasımollın.
Eske sala keteıik, budan buryn BQO-da sharýalar kıikke baılanysty tótenshe jaǵdaı engizýdi surap otyrǵanyn jazǵan bolatynbyz.