BQO-da otbasyndaǵy zorlyq-zombylyq nelikten 5 ese kóbeıdi
ORAL. KAZINFORM — Batys Qazaqstanda otbasy-turmys salasyndaǵy qylmystar nelikten kóbeıdi? Qazirgi ahýal qandaı? Bul jóninde BQO polıtsııa departamenti jergilikti polıtsııa qyzmeti áıelderdi zorlyq-zombylyqtan qorǵaý jónindegi aǵa ınspektory, polıtsııa maıory Dılıara Satarova áńgimelep berdi.
— Dılıara Mahmýdqyzy, Prezıdent tapsyrmasyna sáıkes áıelder men balalar quqyǵyn qorǵaý baǵytynda sharalardyń kúsheıtilgeni belgili. Aldymen sol jóninde aıtyp berseńiz?
— Prezıdenttiń 2023 jylǵy 8 jeltoqsandaǵy jarlyǵymen Adam quqyqtary jáne zań ústemdigi salasyndaǵy is-qımyl jospary bekitildi. Atalǵan josparda áıelder men balalardyń quqyǵyn, sondaı-aq otbasylyq qundylyqtardy qorǵaý sharalaryn kúsheıtý kózdelgen. Memleket basshysy osy oraıda Úkimetke Іshki ister mınıstrliginiń qurylymynda otbasylyq-turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy kúres jónindegi mamandandyrylǵan bólinis qurýdy tapsyrdy. Qoıylǵan mindetterdi oryndaý úshin elimizde qoldanystaǵy bólimshelerde olardyń fýnktsııalaryn qaıta qaraı otyryp, shtat sanyn 728-ge jetkizý josparlanyp otyr.
— Al bizdiń oblysymyzda bólimshede buryn qansha adam jumys jasaıtyn edi, endi qalaı bolmaq?
— Ózimdi qosqanda, bıylǵy 5 qańtarǵa deıin oblysta áıelderdi zorlyq-zombylyqtan qorǵaý jónindegi 15 ınspektor boldy. Іshki ister mınıstriniń 2025 jylǵy 5 qańtardaǵy buıryǵy negizinde BQO polıtsııa departamentinde otbasylyq-turmystyq zombylyqqa qarsy kúres bólimshesin qurý úshin qosymsha 30 shtat engizildi. Qazirgi ýaqytta uıymdastyrý jumysy júrip jatyr. Sonda shtat sany 45 adamǵa jetpek. Ataýy ózgergenmen, atalǵan bólimshelerge áıel qyzmetkerler barynsha kóbirek tartylady. Soǵan sáıkes atqaratyn qyzmet aýqymy da, árıne, arta túspek.
— Endi ótken jyldaǵy derekterge toqtala otyryp, otbasylyq-turmystyq saladaǵy qylmystarǵa taldaý jasasańyz?
— Ótken jyly Batys Qazaqstan oblysynda áıelderge qatysty 1 469 qylmystyq is qozǵaldy. Al otbasylyq-turmystyq qatynas salasynda jasalǵan qylmystardyń sany 5,9 ese (31-den 183-ke deıin) ósti. Degenmen bul densaýlyqqa jeńil zııan keltirý jáne uryp-soǵý derekteri ákimshilik quqyq buzýshylyqtan qylmystyq quqyq buzýshylyq sanatyna aýysýyna baılanysty (QR QK 108-1-baby boıynsha — 49, 109-1-babyna sáıkes 118 qylmys tirkelgen). Іs júzinde bul sanattaǵy qylmystardyń naqty sany — 16.
Otbasynda densaýlyqqa jeńil zııan keltirý jáne uryp-soǵý derekteri boıynsha 167 qylmys tirkelse, sonyń 153-i áıel adamdarǵa, 8-i kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty jasalǵan.
Bul jerde mynaǵan nazar aýdarǵan jón. 2023 jyldyń 1 shildesinde turmystyq zorlyq-zombylyq úshin ákimshilik jaýapkershilikti qatańdatýǵa baǵyttalǵan ózgertýlerdiń kúshine engeni málim. Bylaısha aıtqanda, 102 telefonyna habarlama túskennen keıin oqıǵa ornyna kelgen ýchaskelik polıtsııa ınspektory otbasynda shynymen janjal bolsa, jábirlenýshi aryz bermese de, isti tirkep, quqyq buzýshyny ákimshilik jaýapkershilikke tartýǵa mindetti.
Al densaýlyqqa jeńil zııan keltirý jáne uryp-soǵý boıynsha qylmystyq iske kelsek, munda jábirlenýshi aryz berýi kerek. Mine, osy jerde birqatar túıtkil bar. Buryn bul ister Ákimshilik quqyq buzý kodeksi aıasynda qaralatyn edi. Qazir qylmystyq is óndirisi bolǵandyqtan, jınaqtaıtyn materıal men dáleldemeler bazasy kóbeıtildi. Osyǵan baılanysty kóptegen jábirlenýshiler muny tym uzaq sozǵysy kelmeı, aryzynan bas tartady nemese taraptardyń tatýlasýyna baılanysty is toqtatylady. Biraq osymen sol otbasynda turmystyq janjal tyıylsa ıgi, jalǵasa berse, budan da aýyr zardaptarǵa soqtyrýy yqtımal. Sondyqtan buǵan atústi qaraýǵa bolmaıdy.
— Tturmystyq zorlyq-zombylyq kóbine áıelder men balalarǵa jasalady ǵoı, zardap shegýshilerge qandaı kómek kórsetiledi?
— Mundaı zorlyq-zombylyqqa jasy ulǵaıǵan adamdar da ushyraıdy. Eresek balasynyń qolynda turatyn qarııalar taıaqqa jyǵylyp jatady. Batys Qazaqstanda ómirlik qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵandar úshin eki daǵdarys ortalyǵy jumys isteıdi. Munyń bireýi — Oralda, memlekettik ortalyqta 10 tósek-oryn bar. Ekinshisi (9 tósek-oryn) — Aqsaı qalasynda, onda úkimettik emes uıym memlekettik tapsyrys boıynsha óz qyzmetin atqarady.
Daǵdarys ortalyǵyna joldanǵandar onda alty aıǵa deıin tura alady. Kámeletke tolmaǵandar jeke ózi jiberilmeıdi, tek zańdy ókilimen birge barady. Onda olarǵa zańgerlik, psıhologııalyq jáne jumysqa ornalastyrý sııaqty basqalaı kómek kórsetiledi. Balalarǵa pedagogtar sabaq beredi. Mundaı ortalyqtarǵa polıtsııa qyzmetkerleriniń joldamasymen barlyǵy 49 áıel ornalastyrylǵan.
Sońǵy ýaqytta zorlyq-zombylyqqa baılanysty jaýapkershiliktiń kúsheıtilgenin otbasynda janjal shyǵarýshylar da túsinedi. Sonymen qatar áıelderge psıhologııalyq, ekonomıkalyq qysym kórsetiletinin de aıta ketken jón. Keıbir jas qyzdar bilim almastan erte turmysqa shyǵyp ketedi de, kishkentaıly bolǵan soń úıinde otyryp qalady. Odan eri eshqaıda shyqpaýyn, úı sharýasymen ǵana aınalysýdy talap etedi. Qazir áleýmettik jeliniń damyǵan zamany, kelinshek qurbylarynyń qalaı ómir súrip jatqanyn kórip, qatardan qalǵysy kelmeıdi. Mine, osy sebepten kóptegen jas otbasylar ajyrasyp jatady.
— Mas kúıinde jasalatyn qylmys kóp pe?
— Júrgizilgen taldaý barysynda ótken jyly adamnyń mas kúıinde 33 qylmys jasaǵany tirkeldi. Sonyń ekeýi — alkogoldi ishimdik ishkender. Muny kóp dep aıta almas edik. Esesine sońǵy kezde er adamdardyń quqyq buzýshyǵa saý kúıinde barýy jıilegeni baıqalady. Munyń psıhologııalyq astary da bar dep oılaımyn. Biz kóbinese jábirlenýshilermen jumys isteımiz. Shyn mánisinde quqyq buzýshyǵa da psıhologııalyq kómek kórsetilýi kerek. Bul rette olarmen jumys jasaıtyn mamandar az.
Otbasynda janjal shyǵaratyndar óz uıasyn umytyp, basqa áıelge baryp, oǵan da álimjettik qylyp jatady. Basqa túrli sebepterdiń baryn eskerýimiz qajet. Áıelderdiń de minez-qulqy túrlishe ǵoı, sonyń áserinen janjal týyndaýy múmkin. Ótken ǵasyrdyń toqsanynshy jyldary qıyn kezeńde dúnıe kelip, anasy jalǵyz tárbıelegen uldar qazir áke boldy. Osy arada, meniń oıymsha, ákeler ınstıtýtyn damytý, áke tárbıesiniń mańyzy kemshin qalǵandaı. Olar úıge aqsha ákelýshi esebinde ǵana, tárbıe kóbine áıeldiń moınyna júkteledi.
— Polıtsııa qyzmetkerleri jurtshylyq kómegine de súıenetin bolar?
— Árıne, qoǵammen birlesip atqarmaıynsha, belgili bir nátıjege jetý qıyn. Sondyqtan úkimettik emes uıymdarmen, eriktilermen, jastar resýrsy ortalyqtarymen tyǵyz baılanystamyz. Sol sekildi BQO Qazaqstan halqy assambleıasynyń medıatorlary, analar keńesi únemi qoldaý kórsetedi. Ákeler keńesi de aralasa bastady.
Sońǵy kezde ómirlik qıyndyqqa tap bolǵan otbasylardy anyqtaý maqsatynda bizder bilim, densaýlyq saqtaý salasy qyzmetkerlerimen birge jańa ádistememen jumys isteýdi úırenýdemiz. Osy oraıda mobıldi toptar jumysy jandanyp keledi. Eń bastysy, bárimiz birlese otyryp, otbasyndaǵy janjaldyń aldyn alýmen birge qıyndyqqa tap kelgenderge der kezinde járdem bere bilýimiz kerek.
Eske sala keteıik, budan buryn BQO-da sońǵy 5 jylda otbasylyq-turmystyq qylmystar úsh ese óskenin jazǵan bolatynbyz.